Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti

Termiz-202 navi- morfologiyasi, biologiyasi va parva 10 |Sg (4 11 |Rd(n rishlash texnologiyasi Navning kelib chikishi. Termiz-202gӱza navi Uzbekiston Paxta chilik ilmiy-tadkikot instituti (UzPIti) Surxondaryo filialila 6608-B x Termiz-11 navlarini chatishtirishdan olingan duragay po- pulyatsiyalardan belgili yӱnalishda ko‘p yillar davomida tanlash yo‘li bilan yaratilgan. Myalliflari: X.D. Chorieva, A.A. Yangiboev M.Tojiev, S.Boltaev va boshkalar. Morfologik belgilari. G. Barbadenze turiga mansub. G’o’zaning bo‘yi 100-110 sm, piramida shaklida o‘sadi. Urtacha tuklangan, o‘suv shoxi 1-2 ta. xosil shoxlari cheklangan. 5-6 bo‘g‘Indan birinchI xOSil elementini chikaradi. Barglari o‘rtacha kattalikda, 3-5 bo‘lakchali yashil rangda. Gulyon barglari o‘rtacha kattalikda, 9-12 tishli, ko‘sak- lari o‘rtacha yiriklikda, tuxumsimon-cho‘zinchok, qiska burunchali, uchi sal qayrilgan. Chigiti kam tuklangan yoki tuklanmagan. Biologik-xӯjalik belgilari. Termiz-202 navi o‘rtapishar navlar guruhiga kiradi. 115-120 kunda hosili pishadi. Surxondaryo viloya- tidagi Termiz nav sinash shaxobchalarida 2007-2009 yillarda 49,0- 57,8 s/ga hosil olingan. 2009 yilda Termiz tumanidagi "Dustlik" tajriba xo‘jaligining 62 gektarlik maydondan 35,7s/ga hosil yetish- tirilgan. 2007-2009 yillarda U3PITI Surxondaryo filiali dala- larida bir gektar maydonga super zelita urug‘i ko‘paytirish uchun ekilgan edi va har gektar maydondan o‘rtacha 55-62,0 paxta xosili terib olingan. Navning ko’saklari tez suratlar bilan yaxshi ochiladi. Chanoqlardagi paxtasi to‘kilib ketmaydi. Tolasi ok rangli. Bir ko‘sak paxtasining vazni 3,2-3,4g. Tola uzunligi-39,2mm, tola chi- kishi-36,8%, 1000 dona chigitning vazni 1 15-118 g.
Tolasining texnologik sifati. Tolasining metrik rakami 7340, tola pishikligi 4,5 g.k, nisbiy uzulishi 31,4 gk/teks, tola tipi-l, tola mikroneyr sifat ko‘rsatkichi 4,2-4,3. Yetishtirish agrotexnikasi-Termiz-202 navi chigitini ekish mud- dati 25 mart -15 aprel, 1-2 chinbarg chikarganda yagonalash tavsiya etiladi. Kuchat kalinligi tuprok turi va unumdorlik darajasiga kura gektariga 120-140,0 ming tup o‘simlik qoldiriladi. Yengil qumok tuproklarda esa 150-160 ming/ga ko‘chat koldiriladi. Termiz-202 navi parvarishlash usullari to‘liq ishlab chiqilgan. Kuchatlar qator orasi 60 sm kenglikda 60x15-13B 60x12-1 va 90 sm kenglikda 90x10-1;B 90x8-1 holatda joylashtiriladi. Sug‘orish tar- tibi yengil tuproklarda 1-4-2, o‘rtacha tuproklarda 1-3-2 va og‘ir tuproklarda 1-3-1 tizimida sug‘oriladi. Tuprok namligi dala nam SIRIMiga nisbatan 70-75-65% bo‘lganda sug‘orish tavsiya etiladi. O‘g‘itning yillik me’yori N-250, R-140, K-125 kg/ga, azotli o‘g‘itlar bilan oxirgi oziqlantirish 20-25 iyundan kechikmasligi kerak. G’o’zani chilpish tuproq unumdorligi o’rtacha bo’lganda 16-17 ta hosil bo’g’ini va unumdor tuoroqlarda 17-18 hosil bo’g’ini poydo bo’lganda o’tkazish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Surxon-14,Surxon-16, Surxon-103 va 5904-I navlari –O‘zbekiston Respublikasi Genomika va Bioinformatika Markazi olimlari tomonidan gen muhandisligi usullari asosida yaratilgan yangi nav. O‘zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya etilgan qishloq xujalik ekinlari Davlat reestriga 2014 yilda ingichka tolali nav sifatida kiritilgan. Surxon-14,Surxon-16, Surxon-103 va 5904-I navlari usuv organlarining bir tekisligi , ildizi baqquvvat, kasallik va zarakunandalarga chidamliligi bilan boshqa navlardan keskin ravishda farq qiladi. Shuningdek, tolasining uzunligi 38-40 mm, mikroneyri 3,9- 4,2 ko‘rsatkichga ega kabi xususiyatlarga ega bo‘lishi bilan bir qatorda boshqa ekilib kelinayotgan navlarga nisbatan 5-10 kun tezpishar va 18-30% qushimcha hosildorlikka ega. 2013 yil ma’lumoti bo‘yicha bu navlar Respublikaning turli viloyatlarida ekilib juda yuqori hosil olishga erishildi. Jumladan Termiz-202 navi:- Surxandaryo viloyatida - (rejada -30 s/ga) amalda -38,3 s/ga., Navoiy viloyatida ( rejada- 27 s/ga.) , amalda-39 s/ga., Surxon-14 navi:-Jizzax viloyatida –( rejada -25,6 s/ga.) amalda- 33,4 s/ga. , Namangan viloyating Chust tumani sharoitida (rejada 34,0 s/ga.) amalda -53 s/ ga. hosil olingan.