Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti

Ingichka tolali g‘o‘za navlarining iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari

Navlarning nomlanishi	1 ga sarflan- gan xara jatlar, so‘m	O‘rtacha hosil dorli,s/ga	1 s mahsulot tannarx,so‘m	1 s mahsulot narxi,so‘m	1 g. dan olingan daromad,so‘m	1 g. dan olingan shartli sof daromad, so‘m	Rentabellik darajasi,%
1	2	3	4	5	6	7	8
Surxon-14(andoza)	13752800	33,8	406887	621406	21003522	7250722	52.7
Surxon-16	13832800	35,3	391864	621406	21935631	8102831	58.5
Surxon-103	13882800	38,5	360592	621406	23924131	10041331	72.3
Termiz-202	13732800	33.2	413638	621406	20630679	6897879	50.2
Termiz-111	13932800	39,3	354524	621406	24421255	10488455	75.2
Yolatan-14 Al	13782800	34.9	394922	621406	21687069	7904269	57.3

X U LO S A L A R VA T A K L I F L A R
1) G‘o‘za ingichka tolali Surxon-14, Surxon-16 Surxon-103, va Termiz 202 va Termiz-111 navlarining maysalash fazasidan pishish fazasigacha o‘tgan vaqt 119-128 kunni tashkil etdi, bu navlar o‘rtapishar navlarga oid ekanligi aniqlandi.
2.)Bir xil tuproq sharoitda o‘stirilgan ingichka tolali g‘o’za har xil navlarinng o‘suv organlarining shakllanishi bir-biridan keskin farq qildi. Navlarga bog‘liq holda asosiy poyaning uzunligi 97 sm.dan 114 sm.gacha o’suv shoxlar soni 1.1-1.2 dona va barglar soni 19 donadan 25 donagacha o‘zgardi. Surxon -103 navi va Termiz-111 namunasining sershox va serbarg ekanligi aniqlandi.
3..) Ingichka tolali g‘o‘za har navlarining mahsuldorlik ko’rsatkichlari har xil miqdorda :-bir tupdagi ko’saklar soni 16,4 donadan 20,6 donagacha ,bitta ko’sakdagi paxta vazni 3,0g.dan 4,1 g.gacha o‘zgardi Eng yuqori mahsuldorlikka ko’satkichlarga ega navlar Surxon 103 navi va Termiz -111 namunasi deb hisobga olindi..
4) Yuqori mahsuldorlikka ega navlardan yuqori hosil yetishtirildi ya’ni Surxon 103 navidan 38,5 s/ga va Termiz-111 namunasidan 39,3 s/ga hosil yetishtirildi. .
5). Ingichka tolali g‘o‘zaning Surxon-14,Surxon-16 va Surxon-103, Termiz-111 navlari tolasining shtapel uzunligi 37-mm. mikroneyri -4,3-4,4 ,solishitirma og‘irlik kuchi 35 gk/teks va 1mm.uzunlikdagi tola 9-10 marta buraluvchanlikka ega bo‘lib, bu navlar yuqori sifatli tola beruvchi navlarga oid hisoblanadi.
6.) Ingichka tolali navlar G‘o‘zaning Surxon-16 Surxon-103, Termiz -111 navlari bo‘yicha yuqori samaradorlikka erishiladi. Bir gektar maydonda o‘stirilgan bu navlardan 6,8 mln. so‘mdan, 10,4 mln. so‘mgacha sof daromad olinadi va rentabellik darajasi 52-75% gacha bo‘ladi.
Takliflar:1)Surxondaryo viloyatining Termiz tumani sharoitida paxtachilikka ixtisoslashgan xo’jaliklarda, ingichka tolali g’o’zaning tezpishar tolasining texnologik sifat ko’rsatgichlari yuqori gektaridan 35,5 va 38,3 s/ ga hosildorlikni ta’minlaydigan Surxon-103, Surxon -16 navlarini katta maydonlarda ekish hamda Termiz-111 namunasining olingan urug‘ligini ko’paytirishni taklif qilamiz.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
1.Abdukarimov D.T. Qishloq xo‘jalik ekinlar seleksiyasi va urug‘chiligi (Darslik). T. 2005.
2. Abdukarimov D.T., Ostonaqulov T.Ye., Lukov M.Q. Seleksiya va urug‘chilik praktikumi (o‘quv qo‘llanma). Zarafshon nashriyoti. S. 1993.
3.Abdukarimov D.T., Lukov M.Q. G‘o‘za seleksiyasi va urug‘chilik fanidan amaliy mashg‘ulot darslari bo‘yicha uslubiy qo‘ll. Surxondaryo 2011.
4.Abdullaev A.A. Evolyusiya i sistematika poliploidnыx vidov xlopchatnika. Toshkent 1974.
5.Axmedov J.X. O‘zbekiston paxtachiligi ITI ning 80 yilligiga bag‘ishlangan “Paxtachilikdagi dolzarb masalalar va uni rivojlantirish istiqbollari” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya ma’ruzalari asosida maqolalar to‘plami. Toshkent, 2009.
6.Avliyoqulov A.E,Tojiyev M. “Surxondaryo viloyatida ekilayotgan g’o’za navlaridan yuqori hosil yetishtirish yuzasidan tavsiyalar”.”Jayxun” nashriyoti,Termiz-1992 y.,b.t.4,9.
7.Boltayev S.M.,Ochilov R.O.,Tojiyev M.,Tadjiyev K.,Choriyeva X.D.,Yangiboyev A. Va boshqalar. “Termiz-202 g’o’za navidan har qanday ob-havo sharoitida mo’l paxta hosili va sifatli tola yetishtirish bo’yicha tavsiyalar”.Termiz-2010 y.,b.t.2.
8.Jalilov O J. Ispolzovanie radiomutantov v seleksii xlopchatnika. Izd. “Fan” Tashkent, 1979.
9.Iksanov M.I. Genofond i seleksiya tonkovoloknistogo xlopchatnika v sentralnoy Azii. Sb.statey mejdunarodnoy nauchnoy konferensii. Tashkent, 2010.
10.Kozuboev Sh.S., B.I.Mamaraximov G‘uza urug‘chiligini takomillashtirish omillari monografiya Toshkent 2013.
11.Kozubaev Sh. Sortovaya chistota i obnovlenie semyan. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi jurnali. № 5. Toshkent, 2004.
12.Muborakov A. Urug‘chilik: aosiy yo‘nalishlar va kelgusidagi vazifalar. Toshkent. O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi jurnali. № 12. 2013.
13.Nazarov R. Barakali mehnat maxsuli. Toshkent. O‘zbekistan qishloq xo‘jaligi jurnali. № 11. 2013.
14.Narimanov A. Gaybullaev N., Sherjanov M., Raximov J., Urmanov A, Ispыtanie novыx sortov xlopchatnika v gruntkontrole Gosudarstvennoy komissii. «G‘o‘zaning dunyoviy xilma –xilligi genofondi-fundamental va amaliy tadqiqotlar asosi» mavzusidagi halqaro ilmiy anjumani. Toshkent, 2 avgust 2010.
15. Ne’matov X. Urug‘chilik ravnaqi. Toshkent 2007.
16.Ne’matov X. Seleksiya va urug‘chilik. Ensiklopediya. Toshkent, 2010.
17.Otamurodov F., Ne’matov I., Ne’matov X. Urug‘lik paxtani yakka tanlab olishda e’tibor g‘o‘za nav tozaligiga kafolatdir. Halqaro anjuman maqolalar to‘plami. Toshkent, 2010.
18.Raximov J., Narimanov A. Semena –sortovыe i posevnыe kachestva-urojay. Halqaro anjuman maqolalar to‘plami. Toshkent, 2010.
19.Oripov R., Ostonov S. Paxtachilik (G‘o‘za morfologiyasi, biologiyasi va o‘stirish texnologiyasi). Surxondaryo 2005.
20.Raxmonqulov S., Daminova D., Raxmonqulov M., Jalolov X. Vыsokomaslichnыe formы xlopchatnika-isxodnыy material dlya seleksii. Sb. statey mejdunarodnoy nauchnoy konferensii. Toshkent, 1910
21.Satarov B.X., Duseynov T.K. K voprosu maslichnosti xlopchatnika vida. G.barbadense L. Sb. statey mejdunarodnoy nauchno-prokticheskoy konferensii posvyaщennoy 80 letiyu Uz NII xlopchatnika.
22.Saydaliev X., Halikova M. Raznoobrazie form xlopchatnika i yego rol v seleksii. Sb. statey mejdunarodnoy nauchnoy konferensii. Tashkent, 2010.
23.Teshaev Sh. O‘zbekiston paxtachilik ITI da olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari va ularning ahamiyati. O‘zPITI bosh direktori. Qisqacha tarixiy sanalar va yillar kitobi. Toshkent, 2011
24.O‘zbekiston g‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligi ITI ning 90 yilligiga bag‘ishlangan risola. Ma’sul muharrir Amanturdiev A.B. Toshkent 2012 26.Urug‘chilik uchun ekilgan maydonlarda g‘o‘za aprobatsiyasini o‘tkazishga oid qo‘llanma. Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tomonidan 2001 yil 1 avgustda tasdiqlangan. Toshkent, 2002
25.Egamberdiev A.E. va boshqalar. G‘o‘za seleksiyasi, urug‘chiligi va yangi navlar agrotexnikasi. Toshkent, 1992
26.Egamberdiev A.E., Ibragimov Sh.I., Amanturdiev A.B. G‘o‘za seleksiyasi , urug‘chiligi va biologiyasi. Toshkent «Fan», 2009
27.Ergashev I.T, Abdukarimov D.T, Elmurodov A.A va boshq. Qishloq xo‘jalik ekinlari seleksiyasi va urug‘chiligi praktikumi . Surxondaryo 2013
28.Yuldoshov A.T., Nomozov Sh., Raximov T., Amanturdiev N. G‘o‘zaning ekologik-geografik uzoq chatishtirishdan olingan duragaylarining tezpisharlik xususiyatlari. Halqaro ilmiy anjumani maqolalar to‘plami. Toshkent, 2010
1.https://www.library breeding animalsand plans.ru
2.https://www.referat.ru
3.https://www.farmining.co.uk
4.https://www.agronomiy.org