Termiz Davlat Universiteti Amaliy matimatika va intelektual texnologiyalar fakulteti Fizika yo’nalishi 322-guruh 2-kurs talabasi Abdullayevaning Madinaning Fizika òqitish metodikasi fanidan yozgan

FIZIKANI O‘QITISHDA YANGI PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALAR VA O‘QITISHNING ZAMONAVIY USULLARIDAN FOYDALANISHNING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI

O‘zR VMning 16.02.06 dagi 25-sonli “Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘rsida”gi qarori bilan tasdiqlangan “Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishga qo‘yiladigan davlat talablari” ga ko‘ra:

1.Kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishning bazaviy ta’lim muassasalari, ta’lim muassalslariga ega bo‘lgan vazirliklar va idoralarning ilmiy-tadqiqot va metodik markazlari, jumladan: “zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanib pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish bo‘yicha namunaviy o‘quv rejalari va dasturlarni ishlab chiqadilar”.
2.Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institutlari, jumladan: “O‘qitishning interaktiv metodlarini, Internetning global tarmog‘idan foydalangan holda pedagoglarning tanqidiy va ijodiy tafakkurini rag‘batlantirishga, mustaqil ma’lumot olishga yo‘naltirilgan zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy etadilar”.
3. Pedagog kadrlarning tayyorlanganligiga qo‘yiladigan talablarda esa jumladan: “yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini egallaganlik” kabi talab va vazlfalar qo‘yilan O‘zR VMning 25- sonli qarori bilan belgilangan ushbu vazifalardan ko‘ramizki, malaka oshirish jarayonida tinglovchilar zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari asoslarini, bunday texnologiyalardan ta’lim jarayonida samarali qo‘llashni egallashlari kerakligi nazarda tutiladi.

Pedagogik texnologiyalar quyidagi belgilariga ko‘ra tasnif qilinadi:
- qo‘llanish darajasiga ko‘ra (umumpedagogik);
- falsafiy asosi bo‘yicha (majburlash pedagogikasi – umumiy majburiy ta’lim);
- asosiy rivojlantiruvchi omili bo‘yicha (sotsiogen, ya’ni asosiy e’tibor jamiyatning faol a’zolari bo‘lgan barkamol insonlarni tarbyalashga qaratilgan; Shu bilan bir vaqtda biogen omillarga, ya’ni shaxsning har tomonlama rivojlanishiga ham e’tibor qaratilgan holda);
- o‘zlashtirish kontseptsiyasi bo‘yicha (assotsiativ-reflektor);
- shaxsiy belgi-sifatlariga ko‘ra yo‘nalganligi bo‘yicha (axborotli, ya’ni bilim,malaka, ko‘nikmalarni shakllantirish va mustahkamlashga yo‘naltirilgan);
- mazmun xususiyatlari bo‘yicha (dunyoviy, texnokratik, umumta’lim mazmunida bo‘lib, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilish va olib borishda didaktikaga markaziy o‘rin beriladi);
-boshqaruv turi bo‘yicha (an’anaviy-mumtoz bo‘lib, unga ta’limning texnika vositalari qo‘shilgan);
- o‘quvchiga (ta’lim oluvchiga) yondoshuv bo‘yicha (avtoritar);
- ko‘p qo‘llaniladigan metodlari bo‘yicha (tushuntirish-illtyustratsiya);
- ta’lim oluvchilar toifalari bo‘yicha (ommaviy).
Texnologiya universal xususiyatga ega bo‘lib, uni har bir mutaxassis tomonidan amalga oshirish, bir xil darajada bajarish va ko‘zda tutilgan maqadga erishish mumkin. Uning metodikadan asosiy farqi shundaki, metodika o‘qitish usullari va yo‘llarining ma’lum shaxs uchun qulay bo‘lgan majmuidan iborat. Metodika o‘qituvchining bilim, ko‘nikmalari, mahorati, shaxsiy sifatlari, temperamentiga bog‘liq.
Texnologiyalarning asosiy mezonlarini quyidagicha belgilash mumkin:
1.Ma’lum ilmiy asosga, kontseptsiyaga tayanish.2. Tizimlilik, o‘quv-tarbiya jarayoni va uning tarkibiy qismlarining o‘zaro mantiqiy bog‘liqligi.3. Samadorligi, ta’lim standartlariga erishishni kafolatlashi, talab qilinadigan vaqt, kuch va vositalarning me’yor darajasida ekanligi. 4.Boshqalar tomonidan qayta amalga oshirish mumkinligi.
Ta’limning kafolatlangan natija beradigan texnologik jarayonini yaratish yo‘lida o‘quvchi to‘liq o‘zlashtirishga erishguncha bajarishi lozim bo‘lgan barcha vazifalar aniq ketma-ketlikda, batafsil ishlab chiqilgan dastur tuziladi. Bu dastur ta’lim maqsadida ko‘zda tutilgan darajadagi bilim va ko‘nikmalarni har bir o‘quvchi o‘zlashtirishini kafolatlashi lozim. O‘zlashtirish jarayonining borishi haqida o‘qituvchi bilan birga o‘quvchining o‘ziga ham axborot yetib turadi. O‘quchi mantiqiy bog‘langan qisqa vazifalarni ma’lum ketma-ketlikda bajarish orqali deyarli xatolarsiz asosiy maqsadga yetib bora oladi. Bunday texnologiya o‘quv jarayonini to‘liq nazorat qilish imkonini beradi. Bunda mantiqiy bog‘langan qisqa vazifalar ketma-ketligi ta’lim jarayonining algoritmini hosil qiladi. O‘quvchi va o‘qituvchi faoliyatining shunday algoritm asosida tashkil qilinishi ko‘zda tutilgan maqsadga erishishni kafolatlaydi. Ta’lim jarayonini shunday tartibda tashkitl qilinishini hozirda to‘liq ma’noda pedagogik texnologiya deb atash mumkin.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, pedagogik jarayonni loyihalash quyidagi ketma-ketlikda amalga oshirilshi tavsiya etiladi:
-ta’lim standartlarini tahlil qilish;
- ta’lim standartlarini ular asosida yaratilgan o‘quv dasturi bilan taqqoslash va o‘quv dasturi standart talablarini naqadar ro‘yobga chiqarishga qaratilganligini belgilab olish;
- o‘quv predmeti (mavzuning) maqsadini aniqlashtirish;
- o‘quv materiallar tarkibida DTS bo‘yicha o‘zlashtirilishi talab qilinadigan o‘quv elementlarini ajratish;
- har bir o‘quv elementining o‘zlashtirish maqsadlarini belgilash;
- ta’lim vositalarini optimal tanlash;
- didaktik jarayonni belgilash va belgilangan vaqt ichida ta’lim-tarbiya maqsadiga erishish uchun o‘quv elementlarining mazmunini didaktik tamoyillarga (uzluksizlik, tadrijiylik, tushunarlilik, ilmiylik, ko‘rgazmalilik) aoslangan holda o‘quvchilarga uzatish yo‘llarini belgilab olish;
- o‘quvchi faoliyatini baholash usuli va mezonlarini belgilab olish;
- ta’lim natijasini tahlil qilish: o‘quvchi faoliyatining natijasini ta’lim jarayonida o‘quvchi oldiga qo‘yilgan maqsadlar bilan taqqoslash.