Termiz Davlat Universiteti Axborot texnologiyalar fakulteti Amaliy matematika yo’nalishi 3-kurs 302-guruh talabasi Abduraimov Jaloliddinning Hisoblash matematikasining zamonaviy usullari fanidan tayyorlagan taqdimoti

O’zbek xalqi qardosh bolmagan tojiklar bilan qadimdan aloqada boldi. Shuning tarixiy sabablar bilan bog’liq holda arab, ruslar bilan aloqada boldi. Hozirgi davrga kelib bir qancha xorijiy davlatlar bilan dostona aloqalar o’rnatgan. Bular o’zbek tili leksikasiga ko’plab so’zlarning o’zlashishiga sabab bo’lmoqda. Hozirgi o’zbek tili leksikasi tarixiy jihatdan ikki qatlamga ajratiladi: 1. O’z qatlam. 2. O’zlashgan qatlam.

O’zbek xalqi qardosh bolmagan tojiklar bilan qadimdan aloqada boldi. Shuning tarixiy sabablar bilan bog’liq holda arab, ruslar bilan aloqada boldi. Hozirgi davrga kelib bir qancha xorijiy davlatlar bilan dostona aloqalar o’rnatgan. Bular o’zbek tili leksikasiga ko’plab so’zlarning o’zlashishiga sabab bo’lmoqda. Hozirgi o’zbek tili leksikasi tarixiy jihatdan ikki qatlamga ajratiladi: 1. O’z qatlam. 2. O’zlashgan qatlam.

O’z qatlam. 
O’z qatlamga umumturkiy so’zlar va o’zbekcha so’zlar kiradi.

• Umumturkiy so’zlar. Ko’pchilik turkum xalqlar tilida qollanadigan, barcha turkiy tillar uchun umumiy bo’lgan so’zlar umumturkiy so’zlar deyiladi. Bu so’zlar turkiy qabilalarning goh qoshilishi, goh ajralishi natijasida yuzaga kelgan, hozirda turkiy xalqlar deb nomlanadigan kishilar tiliga mansub sozlardir. Oltoy tillar oilasining turkiy guruhida (turkumida) 24 ta til: o’zbek, qozoq, uygur, boshqird, qirgiz, qoraqalpoq, turkman, ozarbayjon, nogoy, tatar, chuvash, yoqut, tuva, shor, qoraim, qomiq, gagauz, xakas, balqar, oyrot, karagas, turk, qorachoy, oltoyturklari tillari mavjud. Umumturkiy so’zlar hozirgi o’zbek tili leksikasining asosiy qismini, deyarli yarmini tashkil qiladi. Umumturkiy so’zlar turli sohalarga oid bolib, ularga narsa-shaxs, belgi, miqdor, harakat, his-tuyg’u bildiradigan so’zlar kiradi: kishi, oyoq, qol, bosh, ko’z, qosh, qizil, ko’k, yashil, oq, bir, ikki, uch, tort, on, kel, tur, yot, otir, ol, ur, yaxshi, yomon, sen, u, biz, siz, ular, asta, sekin, tez kabi.
• Ozbekcha sozlar. Ozbek tili sharoitida ozbek tili va boshqa til elementlari asosida yaratilgan sozlar ozbekcha sozlar deyiladi. Ozbekcha sozlar ozbek tilining oz ichki imkoniyatlari asosida, oz qonuniyatlari asosida yaratiladi. Bunda quyidagi holatlar kuzatiladi: