Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

Fond bozoridagi halokat
1928 va 1929-yillarda Amerika fond bozori narxlari ikki barobarga oshdi. Federal zaxira tizimi(FZT) amaldorlari bu holatni haddan tashqari olibsotish natijasi deb hisobladilar va bu holatni jilovlash maqsadida pulkredit siyosatini qattiq qo‘lga olib, foiz stavkalarini oshirish yo‘li bilan aksiyalar bahosi o‘sishiga chek qo‘ymoqchi bo‘ldilar. 1929-yilning oktyabriga kelib FZT kutilgandan ham ko‘proq oldi, fond bozorida 40% pasayish ro‘y berdi.(1-rasm)
19.1-rasm



Buyuk Turg‟unlik davrida Aksiya baholari dinamikasi. Aksiya baholari 1929-yilda keskin pik nuqatasiga tushib ketishiva 1929-yilning oxirida 40% pasayish undanso‘ng, 1932-yilgacha 10%dan tushishda davom etgan. Manba: DowJones IndustrialAverage (DJIA).
Aksiya baholari tushishda davom etdi. 1932-yilning o‘rtalarida zaxira 1929- yildagiga nisbatan yana 10% ga tushib ketdi. Shuningdek, biznesni yuritish sohasidagi noaniqlik va tartibga solishdagi xatoliklar moliya bozorida bir qator iqtisodiy inqirozlarga sabab bo‘luvchi muammolarni keltirib chiqardi. Moliya bozori qatnashchilari mablag‘ jalb qilish maqsadida investitsiya kirituvchi, oluvchiberuvchi kabi barcha qulay sharoitlarni izlay boshladilar.(2-rasm)


19.2-rasm



Buyuk Depressiya davrida kreditning yoyilishi.
Moliyaviy kelishmovchilikda qarz beruvchilarni kredit yo‘qtishlaridan o‘zlarini asrash uchun biznesga yuqori foizlar qoyishadi. Unda korporativ obligatsiyalar bilan o‘ratacha sifatdagi kreditlarngi foiz darajalari orasidagi farq ko‘rsatilgan.


19.3.Rivojlanayotgan davlatlarda bank inqirozi
Hozirgi davrgacha misol sifatida ko’rsatiladigan mashhur og’ir moliyaviy inqirozlar AQSHdan tashqarida sodir bo’lgan edi. Xususan rivojlanayotgan davlatlar juda xam kuchsiz bo’lib, 1990- yillarda kambag’allikni yo’qotish va tezkor iqtisodiy o’sishni ta‘minlash umidida o’z moliyaviy bozorlarinitashqi dunyoga ochib berishdi. Aksincha, AQSHda sodir bo’lgan Buyuk Depressiyaning salbiy ta‘siri natijasidaushbu millatlarning ko’pchiligi moliyaviy inqirozni boshdan kechirdi.
1994-yilda boshlangan Meksika inqirozi, 1997-yilning iyulida boshlangan SHarqiy Osiyo inqirozi va 2001 -yilda boshlangan Argentina inqirozi eng og’ir moliyaviy inqirozlar hisoblanishadi. Rivojlanayotgan davlatlar, xususan Meksika, SHarqiy Osiyo mamlakatlaridan Tailand, Malayziya, Indoneziya, Filippin va Janubiy Koreyada juda yuqori o’sish suratlari ta‘minlanayotgan sharoitdaiqtisodiy faoliyatning keskin pasayishini sodir bo’lishiiqtisodchilar uchun turli jumboqlarni keltirib chiqardi.