Termiz davlat universiteti

3-bob bo’yicha xulosa

Faol marketingdan foydalanish marketing boshqarish tizimini yaratish, uning quyi tizimlarini (funktsional va ta’minlovchi) ilmiy asoslash va ularning oqilona amal qilishini tashkil etishni, faoliyatini mexanizatsiyalash, kompyuterlashtirish va avtomatlashtirish marketing axborot tizimi ishida, marketingni boshqaruv tizimida, tashkiliy-texnik jihozlanishda texnik vositalardan keng foydalanishni talab qiladi. Korxonada marketing tizimi samarali amal qilayotgan holdagina marketing o’z rolini bajara oladi, shuningdek marketing faoliyati ham to’la-to’kis bo’ladi.

61
Xulosa va takliflar

Mamlakatimizda o’tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning mazmuni ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti muvaffaqiyatli joriy etish hisoblanadi. Mamlakatimizda qabul qilingan qonunlar ijtimoy yo’naltirilgan bozor munosabatlarini keng qo’llashga imkon beradigan ko’p ukladli iqtisodiyotni shakllantirishda aniq ijtimoiy-huquqiy asoslar yaratadi.

O’zbekistonda inson manfaatlarini yuksaltirishga qaratilgan iqtisodiy islohot korxonalar sohasida ijobiy o’zgarishlarini talab qiladi. Korxonalar mamlakatimiz iqtisodiyotining muhim bo’g’ini hisoblanadi. Mamlakatimiz iqtisodiyotining moliyaviy jihatlari aynan ushbu bo’g’inda aks etadi.
«Mamlakatimizning 2016 yilga belgilab olingan marra va maqsadlari, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining asosiy ustuvor yo’nalishlarini aniqlab olishda jahon miqyosidagi hali-beri davom etayotgan global inqiroz bilan bog’liq yuzaga kelayotgan jiddiy muammolarni hisobga olmasligimiz mumkin emas, albatta.
Ana shu muammolar tufayli bugungikundadunyo bozorlarida talabningkeskin kamayib, noaniqlik saqlanib qolayotgani, shafqatsiz raqobatning tobora kuchayib borayotgani, ishlab chiqarish sur’atlarining pasayishi jahondagi ko’pchilik davlatlarga salbiy ta’sir ko’rsatayotganining guvohi bo’lmoqdamiz.
Bunday o’ta murakkab vaziyat barchamizdan ertangi kunimizni ko’rishda, istiqbolimizni belgilab olishda, avvalo, eskicha qarashlar qolipidan voz kechishni, umrini o’tab bo’lgan, aytish mumkin, inertsion usullardan to’liq voz kechishni talab etadi.
Biz uchun asosiy vazifa – ishlab chiqarishni texnik va texnologik jihatdan uzluksiz yangilab borish, doimiy ravishda ichki imkoniyat va zaxiralarni izlab topish, iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish, sanoatni modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni izchil davom ettirishdan iborat bo’lishi zarur. Ayni shunday yangicha qarash va harakatlar butun faoliyatimizning negizini tashkil etishi shart»²⁵.

²⁵ Islom Karimov. Bosh maqsadimiz – mavjud qiyinchiliklarga qaramasdan, olib borayotgan islohotlarni, iqtisodiyotimizda tarkibiy o’zgarishlarni izchil davom ettirish, xususiy mulkchilik, kichik biznes va tadbirkorlikka yanada keng yo’l ochib berish hisobidan oldinga yurishdir.//Xalq so’zi, 2016 yil 16 yanvar, N11 (6446)

62
Marketingning asosiy qoidasiga muvofiq «iste’molchi bozorda qirol» bo’lib hisoblanadi. Iste’molchi bozorini yaratishda barcha marketing izlanishlari iste’molchi ehtiyojlari asosida tashkil qilinadi. Bu ehtiyojlarning qondirilishi asosan ishlab chiqarish orqali amalga oshiriladi. Xususiylashtirish jarayonlarining ishlab chiqarishda ham amalga oshirilayotganligi, mamlakatimizda bu jarayonlarning to’g’ri amalga oshirilayotganligini ko’rsatadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat iqtisodiyotga faqat iqtisodiy usullar bilangina ta’sir etadi. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning muhim shakllari bo’lib, monopolizmga qarshi chora-tadbirlar ishlab chiqish va raqobat muhitini yaratish, moliya va kredit munosabatlarini tartibga solish, bahoni tartibga solish, aholini ijtimoiy himoyalash hisoblanadi. Bunday sharoitda korxonalarda o’z faoliyatini yuritishda mustaqil bo’lish imkoniyati paydo bo’ladi. Pul resurslarini shakllantirish to’laligicha talab va taklif mexanizmi asosida bo’ladi.
Samarali boshqarish tizimlari ichida marketing muhim o’rin tutadi. Hozirgi paytda chet eldagi barcha rivojlangan firmalar marketing tamoyillari asosida ish yuritishmoqda. Marketing tizimi chet el kompaniyalarining bozorlarini egallashdagi kuchli vosita bo’lib, o’zining samaradorligini amalda ko’rsatmoqda. Marketing tizimining korxonalar va tovar ishlab chiqaruvchilar orasidagi gorizontal aloqalardagi mavjud muammolarni hal etishda muhim ahamiyatga egadir.
Hozirgi paytda ishlab chiqarishda bozor tartiblari shakllanmoqda, biroq bo’larni bozor munosabatlarisharoitidaqandaytartibga solish, uning amalda qanday qo’llanilishi va samaradorligi masalalari muammoli masalalardir. Bu muammo korxonalarning xo’jalik faoliyatini samarali yuritish yo’lida to’rgan asosiy nazariy va amaliy muammo hisoblanadi.
Korxonalarda marketingning shakllantirish va uni rivojlantirish masalalari, jumladan korxonalarni marketing tamoyillari asosida rivojlantirish, faol marketingdan foydalanishni to’g’ri belgilash, boshqarishni o’rganish, ushbu sohada tadbirkorlikni rivojlantirish, korxonalarda marketing samaradorligini baholash hamda uning samaradorligini oshirish masalalarini hal etilishi mamlakatimiz iqtisodiyotini yuksaltirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Mustaqil O’zbekiston bozor iqtisodiyoti tamoyillarini, uning mexanizmlarini

63
takomillashtirayotgan hozirgi davrda iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini chuqur tarkibiy qayta isloh qilishni va bunday isloh qilish barcha xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini marketing tamoyillari asosida tadqiq qilishini taqozo etmoqda.
Bugungi kunda iqtisodiy holat tez o’zgaruvchan bo’lib bormoqda. Bunday sharoitda bozordagi talabga ta’sir eta olish, uni mumkin bo’lgan eng ko’p hajmda shakllantira bilish va ushbu talabni raqiblarga nisbatan tez va sifatli qondira olish muhim vazifa bo’lib qolmoqda. Bu esa o’z navbatida zamonaviy marketing tamoyillarini puxta egallashni, bozordagi holatni bozorga xos, marketingga xos tushunish, anglayolishni, epchil moslashuvchan, egiluvchan, ta’sir etayotganbarcha omillarni o’zida mujassamlashtirgan faol marketingdan foydalanishni yaratishni talab etmoqda.
Demakki, marketing tizimini korxonalar sohasiga joriy etish va takomillashtirib borish, potentsial bozorni, iste’molchilarni chuqurroq va har tomonlama o’rganish, ob’ektiv faol marketingdan foydalanishni yaratish bugungi kunning eng asosiy talablaridan bo’lib qolmoqda.
Yuqorida aytib o’tilganlardan shunday xulosaga kelish mumkin, ya’ni marketing bugungi kunda nafaqat falsafa, fikrlash tarzi va iqtisodiy tafakkur yo’nalishi, balki ayrim firma, kompaniya, tarmoq va butun iqtisodiyot bo’yicha amaliy faoliyat hamdir.
Shunday qilib, marketing firma va korxonalarni boshqarishning asosiy kontseptsiyasiga aylanmoqda, uning yordamida firmalardagi mavjud boshqarish tizimini samaradorligi oshiriladi.
Marketing maqsadlari va ehtiyojlari boshqa xo’jalik bo’limlari maqsadlaridan farq qiladi. Aniq iste’molchilarga mo’ljallangan mahsulotlar ishlab chiqarishni, qayishqoq byudjetlarni tuzishni, yangi mahsulotlar chiqarishni (taklif etishni), raqobatbardoshlikni ta’minlashni, yuksak darajada aniqlikdagi faol marketingdan foydalanish yaratishni marketing talab qiladi. Buning uchun xo’jalik bo’limlarini rag’batlantirish, rejalarni tuzishda ko’p tarmoqli guruhlar tashkil qilish, ularni bajarish yo’llarini aniqlash va boshqa ishlarni bajarishi lozim.
Xulosa qilib aytganda, marketingni xo’jalik yuritishning alohida bir tizimi yoki murakkab bozor muammolarini echish usuli sifatida ko’rish kerak.

64
«Oziq-ovqat sanoati korxonalarini rivojlantirishda faol marketingdan foydalanish» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishi yuzasidan olib borilgan tadqiqotlardan kelib chiqqan holda, quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
marketingni korxonaning asosiy vazifasi sifatida tashkil etilishini ta’minlash;

bozor haqida mavjud axborot manbalaridan kengroq va samaraliroq foydalanishni ta’minlaydigan alohida bo’limni shakllantirish;

potentsial bozor haqida hamda aniq iste’molchilar, iste’molchilar guruhlari bo’yicha ma’lum qoidalarga ko’ra tartiblashtirilgan, yangilanib, to’ldirilib borish imkoniyati bo’lgan, foydalanish uchun, tezkor prognozlar qilish uchun qulay bo’lgan axborot tizimini yaratish;
oziq-ovqat sanoati korxonalarini rivojlantirishda faol marketingdan foydalanishda bozor iqtisodiyoti va marketing tamoyillariga to’la rioya etish;
faol marketingdan foydalanishda bozorning asosiy talablaridan biri bo’lgan raqobat muhitini doimiy ravishda hisobga olib borish;
faol marketingdan foydalanishda asosiy ahamiyatli qismlardan biri bo’lgan xodimlar siyosatini mukammal ishlab chiqish, xodimlarning yuqori darajada professionalligini ta’minlash;
faol marketingdan foydalanishda bir tomonlamalikdan saqlanish, faol marketingdan foydalanishning samarali, ob’ektiv bo’lishiga ta’sir etuvchi barcha omillarni hisobga olish;
faol marketingdan foydalanishni, uning maqsadga muvofiqligi va samaradorligini oshirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish.
Yuqorida keltirilgan asosiy xulosalar va aniq takliflar “O’zbekoziqovqatxolding» xolding kompaniyasi faoliyatini yaxshilashga, faol marketingdan foydalanishni ishlab chiqishning yaxshilanishiga ijobiy ta’sir etadi, deb hisoblaymiz.

65
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI