Termiz muhandislik-texnologiya

2.2 LAHIMNI MUSTAHKAMLASH
Kon laximi atrofini o‘rab turgan kon jinslarini laxim ichiga qulab tushmasligi, uning ko‘ndalang kesim yuzasini va ishlash qobiliyatini saqlashni ta’minlash maqsadida urnatiladigan sun’iy inshoot kon mustaxkamlagichi deb ataladi.Kon mustaxkamlagichi yog’ochdan, metalldan, monolit beton va temir-betondan barpo etilishi mumkin. Ruda kon laxmlarini mustaxkamlashda, ayrim xollarda anker mustaxkamlagichlardan xam foydalaniladi.Yog’och mustaxkamlagichlar asosan ishlash muddati qiska (2-yil) va kon bosimi mo’tadillashgan asosan gorizontal, qisman qiya laximlarda qullaniladi.Yog’och mustaxkamlagichlar to’g’ri turtburchak, aksariat xollarda esa trapetsiyasimon shakldagi to’la bo’lmagan mustaxkamlagich romlardan tashkil topadi.Romlar laximning uzunlik uqiga tik ravishda bir-biriga tirband yoki bir-biridan biroz masofada urnatilishi mumkin (0,5-1,0 m). Agar romlar orasida ma’lum masofa qoldirilgan bulsa, u xolda romlar oraligaga ikki yoni va tepasi bo’ylab tokilar teriladi. Tokilar laxim shifti va yon tomonlaridagi jins bo’laklarini laxim ichiga qulab tushishidan saqlaydi.


Yog’och mustaxkamlagichning konstruksiyasi:
1-tusin; 2-stun; 3-toki; 4-tiralma.
Yog’och mustaxkamlagich romlari diametri 20-25 mm g’ulalardan barpo etiladi. Mustaxkamlagich ustunlarning ostki uchi qoziqsimon qilib tayyorlanadi va ular zaminda 30-20 sm chuqurcha xosil qilib o’rnatiladi. Ustun uchining qoziqsimon bo’lishi mustaxkamlagichni biroz eziluvchan
bo‘lib, kon bosimiga moslashishini ta’minlaydi.Trapetsiyasimon romlar ustunlarini gorizontga nisbatan 80-85° burchak ostida o‘rnatiladi. Agar laxim osti(zamin) qabarish xususiyatiga ega bo‘lsa, u xodda ustunlar tagsinchga o‘rnatiladi. Bunday romlar tula rom deb yuritiladi. Agar laxim yon devorlari mustaxkam bo‘lsa, ustunsiz mustaxkamlagichdan foydalaniladi. Bunda laxim yon devorlari tepasida, shift ostida xar ikki tomonda chukurcha xosil kilinadi va tusin chukurchalarga kiritib urnatiladi.Laximning kiyaligi 30 gradusdan ortik, bo‘lsa, uni to‘la mustaxkamlagich romlari bilan mustaxkamlanadi va kushni tusin xamda tagsinchlar urtasiga tiralmalar urnatiladi. Bu esa romlarning surilib ketishini oldini oladi.Metall mustaxkamlagichlar uzok, muddat ishlashi, mustaxkamligi va ta’mirlash xarajatlari kamligi tufayli konchilik amaliyotida keng kullanilmokda. Metall mustaxamlagichlar Trapetsiyasimon, arkali va aylana shaklida, shuningdek, eziluvchan yoki kat’iy (ezilmaydigan) bulishi mumkin.Qatiy Trapetsiyasimon mustaxkamlagich romi, asosan, dvutavr balkasi yoki relsdan yasaladi. Bunday mustaxkamlagichga biroz eziluvchanlik xususiyatini berish maksadida ustunlar tula yog’och tagliklar ustiga o‘rnatiladi .

Qat’iy metall mustaxkamlagich romi. Konchilik korxonalarida qat’iy mustaxkamlagich bilan bir qatorda maxsus egiluvchanlik konstruksiyasiga ega bo’lgan metall mustaxkamlagichlardan keng foydalaniladi.

BulargaMPK-1TKMP-TMTPSH rusumli mustaxkamlagichlar misol bula oladi.SHaxtalarda uch yoki besh buginli arkali metall mustaxkamlagichlar kuprok. kullaniladi. Bo‘g’inlarning asosiy vazifasi