Thank you for your contribution

248

üzere, demirden üretilmiş yapı ögelerinin belgelenme-

si ve bölgedeki Art Nouveau yapı örneklerinin zengin-

liğinin ortaya koymak amaçlanmıştır. Söz konusu yapı 

ögelerinin zamanla korozyona uğraması ya da onarım, 

yeniden işlevlendirme gibi çalışmalar sırasında yok 

olma tehlikesi taşıması nedeniyle belgelenmeleri 

önemlidir. Nitekim incelenen örneklerde yapıların 

bir kısmının özgün giriş kapılarının günümüzde var 

olmadığı görülmüştür. Çalışma kapsamında belirlenen 

bölgede bulunan Art Nouveau üslubunda inşa edilmiş 

günümüze ulaşan yapılardan, saf üslup özellikleri 

taşıyan örneklerin cephelerindeki demir malzemenin 

kullanıldığı pencere, balkon korkulukları ve giriş kapı-

ları incelenmiştir. Söz konusu örnekler Art Nouveau’da 

görülen “floral üslup” ve  “soyut-geometrik üslup” 

özelliklerine göre iki grupta ele alınmıştır. 

Art Nouveau has been introduced into the Ottoman 

architecture at the beginning of 20th century, almost 

simultaneously with the Western world. As with other 

western styles, Art Nouveau was preferred by foreign-

ers living in the Empire, Levantines, rich families with 

ties to Europe, Palace and administrators connected to 

the palace. 

An overview of the use of Art Nouveau in Ottoman 

architecture reveals that it is used mainly in apartment 

buildings, manors and mansions. Naturally it is most 

seen in districts where the population consisting of high 

bureaucrats, rich families who have close relationship 

with Palace, Levantines and foreigners was dense such 

as Pera, Galata, Şişli, European side of the Bosporus, 

Yeşilköy, Bakırköy and Moda. Apartment buildings with 

an individual apartment at each floor were dominant in 

application of the style. These buildings are generally 

buildings with one façade opening to the street, with 

rectangular plans, three or four floor excluding the 

ground floor, with terraces and mezzanines in several 

samples.

Due to coming to the forefront of ornament at the 

facades and indoors in Art Nouveau style, iron was 

commonly used applying curved shapes in line with the 

character of the style. Despite the use of iron in Western 

examples as structural component, the iron was used 

mostly for decorative purposes in Ottoman Art Nouveau 

in structural elements of facade and interior decora-

tions such as doors, windows, balconies, consoles and 

railings. 

The study aims to document sructural iron elements 

in Art Nouveau style buildings on and around İstiklal 

Street especially in entrance doors and to reveal the 

wealth of Art Nouveau buildings in the area. Docu-

mentation is essential due to risk of corrosion of said 

elements and risk of destruction during repairs or 

refunctioning works. As a matter of fact, it has been ob-

served that some of the inspected buildings do not have 

their original entrance doors. The study has inspected 

windows, balcony railings and entrance doors in extant 

samples built in Art Nouveau style in the area that have 

pure style properties where iron is used as a materi-

al on the facades. These samples are handled in two 

groups that  “floral style” and “abstract-geometrical 

style” seen in Art Nouveau. 

İSTİKLAL CADDESİ VE ÇEVRESİNDEKİ ART 

NOUVEAU YAPILARIN CEPHELERİNDEKİ 

DEMİR MALZEME KULLANIMI ÜZERİNE BİR 

ARAŞTIRMA

Art Nouveau, Osmanlı mimarisine Batı dünyasıyla 

neredeyse eşzamanlı olarak 20. yüzyılın başında gir-

miştir. İstanbul, diğer pek çok üslupta olduğu gibi Art 

Nouveau’da da 1920 li yılların sonuna kadar gerçekle-

şen mimari üretimle ülkenin en önemli merkezi haline 

gelmiştir. Bunda günümüze kadar ulaşan yapıların sayı 

bakımından çokluğu ve bu üslupta tasarlanmış anıtsal 

örneklerin hemen hepsinin bu şehirde bulunması başlı-

ca etmenlerdir.

İstanbul’daki Art Nouveau yapıların bütününe bakıldı-

ğında anıtsal ve kamusal örneklerin yanında üslubun en 

çok köşk, yalı, apartman türlerinde uygulandığı görülür. 

Mimarlar tarafından yapılmış olanlar başta Pera olmak 

üzere, Şişli, Osmanbey, Boğazın Avrupa yakası, Yeşilköy 

ve Moda’da toplanmıştır (Batur, 1994, s.329-330). Üs-

lubun apartman uygulamalarında – Botter Apartmanı 

dışında – Batıdakinden farklı olarak çok katlı, tek bir 

aileye ait yapı tipi yerine çoğunlukla bir cephesi sokağa 

açılan, her katta müstakil bir dairenin bulunduğu apart-

man tipi egemen olmuştur (Barillari ve Godoli, 1997, 

sf.136).

Bu dönemde genelde kâgir yapım tekniği kullanılmıştır. 

Cephelerdeki bezeme ögeleri daha çok giriş kapıları, 

balkon korkulukları ile pencere çevreleri ve korkulukla-

rında toplanmıştır. Bezemelerde alçı döküm, taş oyma, 

dökme ya da dövme demir tekniği kullanılmıştır (Batur, 

1995, s.60). 

İstanbul‘daki örneklerin cephelerindeki bezemelerde 

Avrupa’da ortaya çıkmış üslubun farklı yorumlarından 

izler görülmekle birlikte başlıca iki çizgi öne çıkmış-

tır. Bunlardan ilki natüralist, floral bezeme öğelerinin 

kullanıldığı İtalya’ya özgü “Stile Floreale/Stile Liberty” 

çizgisi iken, diğeri geometrik biçimlerin önem kazandı-

ğı Viyana merkezli “Secession” çizgisidir (Batur, 1995, 

s.58) (Barillari ve Godoli, 1997, sf.140-148).

1. İstanbul Art Nouveau Mimarlığında Demir 

Malzeme Kullanımı

Osmanlı sivil Art Nouveau mimarisinde büyük açıklık-

ların geçilmesi için gerekli kolon, kiriş gibi strüktürel 

elamanlarda dökme demir ya da çelikten yararlanıl-

mamıştır. Demir malzeme kullanımı strüktürel amaçlı 

---