248
üzere, demirden üretilmiş yapı ögelerinin belgelenme-
si ve bölgedeki Art Nouveau yapı örneklerinin zengin-
liğinin ortaya koymak amaçlanmıştır. Söz konusu yapı
ögelerinin zamanla korozyona uğraması ya da onarım,
yeniden işlevlendirme gibi çalışmalar sırasında yok
olma tehlikesi taşıması nedeniyle belgelenmeleri
önemlidir. Nitekim incelenen örneklerde yapıların
bir kısmının özgün giriş kapılarının günümüzde var
olmadığı görülmüştür. Çalışma kapsamında belirlenen
bölgede bulunan Art Nouveau üslubunda inşa edilmiş
günümüze ulaşan yapılardan, saf üslup özellikleri
taşıyan örneklerin cephelerindeki demir malzemenin
kullanıldığı pencere, balkon korkulukları ve giriş kapı-
ları incelenmiştir. Söz konusu örnekler Art Nouveau’da
görülen “floral üslup” ve “soyut-geometrik üslup”
özelliklerine göre iki grupta ele alınmıştır.
Art Nouveau has been introduced into the Ottoman
architecture at the beginning of 20th century, almost
simultaneously with the Western world. As with other
western styles, Art Nouveau was preferred by foreign-
ers living in the Empire, Levantines, rich families with
ties to Europe, Palace and administrators connected to
the palace.
An overview of the use of Art Nouveau in Ottoman
architecture reveals that it is used mainly in apartment
buildings, manors and mansions. Naturally it is most
seen in districts where the population consisting of high
bureaucrats, rich families who have close relationship
with Palace, Levantines and foreigners was dense such
as Pera, Galata, Şişli, European side of the Bosporus,
Yeşilköy, Bakırköy and Moda. Apartment buildings with
an individual apartment at each floor were dominant in
application of the style. These buildings are generally
buildings with one façade opening to the street, with
rectangular plans, three or four floor excluding the
ground floor, with terraces and mezzanines in several
samples.
Due to coming to the forefront of ornament at the
facades and indoors in Art Nouveau style, iron was
commonly used applying curved shapes in line with the
character of the style. Despite the use of iron in Western
examples as structural component, the iron was used
mostly for decorative purposes in Ottoman Art Nouveau
in structural elements of facade and interior decora-
tions such as doors, windows, balconies, consoles and
railings.
The study aims to document sructural iron elements
in Art Nouveau style buildings on and around İstiklal
Street especially in entrance doors and to reveal the
wealth of Art Nouveau buildings in the area. Docu-
mentation is essential due to risk of corrosion of said
elements and risk of destruction during repairs or
refunctioning works. As a matter of fact, it has been ob-
served that some of the inspected buildings do not have
their original entrance doors. The study has inspected
windows, balcony railings and entrance doors in extant
samples built in Art Nouveau style in the area that have
pure style properties where iron is used as a materi-
al on the facades. These samples are handled in two
groups that “floral style” and “abstract-geometrical
style” seen in Art Nouveau.
İSTİKLAL CADDESİ VE ÇEVRESİNDEKİ ART
NOUVEAU YAPILARIN CEPHELERİNDEKİ
DEMİR MALZEME KULLANIMI ÜZERİNE BİR
ARAŞTIRMA
Art Nouveau, Osmanlı mimarisine Batı dünyasıyla
neredeyse eşzamanlı olarak 20. yüzyılın başında gir-
miştir. İstanbul, diğer pek çok üslupta olduğu gibi Art
Nouveau’da da 1920 li yılların sonuna kadar gerçekle-
şen mimari üretimle ülkenin en önemli merkezi haline
gelmiştir. Bunda günümüze kadar ulaşan yapıların sayı
bakımından çokluğu ve bu üslupta tasarlanmış anıtsal
örneklerin hemen hepsinin bu şehirde bulunması başlı-
ca etmenlerdir.
İstanbul’daki Art Nouveau yapıların bütününe bakıldı-
ğında anıtsal ve kamusal örneklerin yanında üslubun en
çok köşk, yalı, apartman türlerinde uygulandığı görülür.
Mimarlar tarafından yapılmış olanlar başta Pera olmak
üzere, Şişli, Osmanbey, Boğazın Avrupa yakası, Yeşilköy
ve Moda’da toplanmıştır (Batur, 1994, s.329-330). Üs-
lubun apartman uygulamalarında – Botter Apartmanı
dışında – Batıdakinden farklı olarak çok katlı, tek bir
aileye ait yapı tipi yerine çoğunlukla bir cephesi sokağa
açılan, her katta müstakil bir dairenin bulunduğu apart-
man tipi egemen olmuştur (Barillari ve Godoli, 1997,
sf.136).
Bu dönemde genelde kâgir yapım tekniği kullanılmıştır.
Cephelerdeki bezeme ögeleri daha çok giriş kapıları,
balkon korkulukları ile pencere çevreleri ve korkulukla-
rında toplanmıştır. Bezemelerde alçı döküm, taş oyma,
dökme ya da dövme demir tekniği kullanılmıştır (Batur,
1995, s.60).
İstanbul‘daki örneklerin cephelerindeki bezemelerde
Avrupa’da ortaya çıkmış üslubun farklı yorumlarından
izler görülmekle birlikte başlıca iki çizgi öne çıkmış-
tır. Bunlardan ilki natüralist, floral bezeme öğelerinin
kullanıldığı İtalya’ya özgü “Stile Floreale/Stile Liberty”
çizgisi iken, diğeri geometrik biçimlerin önem kazandı-
ğı Viyana merkezli “Secession” çizgisidir (Batur, 1995,
s.58) (Barillari ve Godoli, 1997, sf.140-148).
1. İstanbul Art Nouveau Mimarlığında Demir
Malzeme Kullanımı
Osmanlı sivil Art Nouveau mimarisinde büyük açıklık-
ların geçilmesi için gerekli kolon, kiriş gibi strüktürel
elamanlarda dökme demir ya da çelikten yararlanıl-
mamıştır. Demir malzeme kullanımı strüktürel amaçlı