249
olmaktan çok cephelerde kapı, pencere, balkon, konsol
gibi ögelerde ve merdiven korkuluklarında dekoratif
amaçlı olarak kullanılmıştır (Barillari ve Godoli, 1997,
sf.140-148) (Aykut, 1992, s. 170,176).
İstanbul’daki örneklerin genel cephe dekorasyonlarında
görülen floral ve soyut-geometrik üslup demir malze-
menin kullanıldığı ögelerde de tekrarlanmıştır. Çalışma
kapsamında İstiklal Caddesi ve çevresindeki günümüze
ulaşan Art Nouveau konut yapılarından, saf üslup özel-
liği taşıyan örneklerin cephelerinde demir malzemenin
kullanıldığı giriş kapıları, pencere ve balkon korkulukla-
rı bu iki üslup üzerinden değerlendirilmiştir.
2. Giriş Kapıları
İncelenen örneklerde giriş kapılarının neredeyse tümü-
nün birkaç basamakla ulaşılan, en az bir duvar kalınlığı
kadar bir niş içinde yer aldığı gözlemlenmiştir. Zarifi
Apartmanı ve Ferah Apartmanı dışındaki örneklerin
hepsi iki kanatlı olarak yapılmıştır. Kapı kanatlarının üst
kısımları parmaklıklar üzerine monte edilmiş bezeme-
lerden; alt kısımları ise değişik boyutlardaki düz ya da
yine bezemeli tablalardan oluşmuştur. Birkaç örnek
dışında kapıların üzerlerinde kanatlarla bütünleşik ya
da ayrı olarak yapılmış tepe pencereleri yer almıştır.
Kapı kanatları döküm tekniğinde yapılmışlardır ve
duvarla bağlantıları menteşe ya da mil aracılığıyla
sağlanmıştır. Bezemeler ise kare ve dikdörtgen kesitli
demirlerle oluşturulan elemanlar ve kabartma bazen de
döküm tekniğinde üretilmiş ögelerden meydana gelmiş-
tir (Çelikağ, 1988, s.98).
2.1. Floral Üsluplu Giriş Kapıları
“Stile Floreale” çizgisinde çiçek, özellikle gül ve yaprak
motifi kimi zaman gerçekçi, çoğunlukla stilize edilmiş
şekilde rozet ve daire biçiminde kullanılmıştır. Bu grup-
taki örneklerde kapı kanatları kendi içlerinde asimetrik,
bütününde simetrik olarak tasarlanmıştır (Aykut, 1992,
s.174-175). Rassam Apartmanı (Turnacıbaşı Sokak
No:26) (Resim 1), Dilek Apartmanı (Kumbaracıbaşı
Yokuşu No:64), Temel Apartmanı (Jurnal Sokak No:14),
Meşrutiyet Caddesi No:23, Minare Sokak No:11 ve Tur-
nacıbaşı Sokak No:23’teki (Resim 2) yapı floral üsluptaki
örneklerdir. Bu örnekler içinde Temel Apartmanı (Resim
3-4) ve Dilek Apartmanı (Resim 5-6) özgün tasarımlarıy-
la dikkat çekmektedir.
Resim 1 Rassam Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 2 Turnacıbaşı Sokak No:23 Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 3 Temel Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
250
Resim 4 Temel Apartmanı Giriş Kapısı Detay
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 5 Dilek Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 6 Temel Apartmanı Giriş Kapısı Detay
(Hayal Meriç, 2014)
Çiçek dallarının ve tomurcukların soyutlamaya yaklaş-
tığı stilize floral bezemeli örnekler ise İstanbul’da inşa
edilmiş ilk Art Noveau yapı olan Botter Apartmanı (İstik-
lal Caddesi No:235) (Resim 7-8) ve Sıraselviler Caddesi
No. 47 deki apartmanın giriş kapılarıdır (Resim 9-10).
Dört kanatlı olarak tasarlanmış Zarifi Apartmanı’nın
1
(Pembe Çıkmazı No:4) giriş kapısında da Sıraselviler
Caddesi’ndekine benzer bir bezeme uygulanmıştır
(Resim 11-12).
Resim 7 Botter Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 8 Botter Apartmanı Giriş Kapısı Detay
(Hayal Meriç, 2014)
1
Apartmanın adı “İstanbul’da Art Nouveau Stilinde İnşa Edil-
miş Yapıların Ortak İç Mekânlarının İncelenmesi: Beyoğlu
Örneği” adlı Yüksek Lisans tezinden alınmıştır (Yenigün,
2011, s.88).
251
Resim 9 Sıraselviler Caddesi No: 47 Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 10 Sıraselviler Caddesi No: 47 Giriş Kapısı Detay
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 11 Zarifi Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
Resim 12 Zarifi Apartmanı Giriş Kapısı Detay
(Hayal Meriç, 2014)
2.2. Soyut-Geometrik Üsluplu Giriş Kapıları
“Secession” çizgisindeki soyut-geometrik üslubun gö-
rüldüğü örneklerde floral ögeler soyutlaşmıştır. Daire,
kare gibi geometrik biçimler tek başlarına ya da bir
arada kullanılmışlardır (Çelikağ, 1988, s. 68). Bu üslupta
yapılmış kapıların en belirgin özelliği kanatların bezeme
düzenlerinin birbirinin aynısı olmasıdır. Bir diğer özellik
ikili ya da üçlü teğet çemberli daire motifidir (İlkhan,
2004, s.157). Çağdaş Apartmanı (Meşrutiyet Caddesi
No:68) (Resim 13-14), Ferah Apartmanı
2
(Mis Sokak
No:28) (Resim 15-16) ve Vernudakis Apartmanı’nın
3
(Yeni
Çarşı Caddesi No:32) (Resim 17-18) kapılarında ikili ve
üçlü çemberli daire motifinin teğet ya da iç içe geçmiş
çeşitleri kullanılmıştır.
Resim 13 Çağdaş Apartmanı Giriş Kapısı
(Hayal Meriç, 2014)
2
Apartmanın adı “İstanbul Tünel-Şişli Art-Nouveau Kargir
Konut Yapıları Üzerine Bir Araştırma (Sirkeci Vlora Han Res-
torasyonu)” adlı Yüksek Lisans tezinden alınmıştır (Çelikağ,
1988, s.138).
3
Apartmanın adı “İstanbul’da Art Nouveau Stilinde İnşa Edil-
miş Yapıların Ortak İç Mekânlarının İncelenmesi: Beyoğlu
Örneği” adlı Yüksek Lisans tezinden alınmıştır (Yenigün,
2011, s.106).