Thank you for your contribution

61

Fabre sanat çalışmalarını iki ana başlık altında top-

lamaktadır. Birincisi, “Troubleyn” adını alan gösteri 

sanatları alanında yaptığı çalışmaları kapsamaktadır. 

Gösteri sanatları başlığı, dans, tiyatro, opera ve labratu-

ar adı verdiği doğaçlama çalışmalarını içermektedir. 

1994’te L’Arche’de Jan Fabre’ın tiyatro eserleri yayınlan-

maya başlamış ve o zamandan beri 10 kitaplık bir seri 

üreten sanatçı, Jan Fabre bunun kendisi için onur verici 

olduğunu belirtmiştir. Sanatçı son zamanlarda ise, bir 

opera eseri üzerinde çalışmaktadır. 

 İkinci ana  başlıkta topladığı sanat çalışmalarına” 

Angelos”  adını vermiştir. Angelos, görsel sanatlar ala-

nında yaptığı çalışmaları kapsamaktadır. Bu çalışmalar 

ise, çizim, heykel, enstalasyon, performans sanatı ve 

film gibi alanlarda yaptığı çalışmalardır. 

Sanatçı, bütün çalışmalarının birbirini desteklediğini, 

etkilediğini ve beslediğini söylemektedir. Bu bağlam-

da sanatçının görsel sanatları içeren başlığı üzerinde 

yoğunlaşılacaktır. Sanatçının, “Angelos” adlı görsel 

sanatlar alanındaki eserlerinden örneklerle ele alına-

caktır. Sahne sanatları başlığı ise, görsel sanatlara olan 

disiplinlerarası etkileşimi bağlamında değerlendiril-

mektedir.  

Angelos, Jan fabre’ın plastik sanatlarda yaptığı tüm or-

ganizasyonları kapsamaktadır. Bu yazıda, sanatçının bu 

başlık altında yaptığı plastik sanatlarda yaptığı eserler 

den özellikle böcek heykeller serisi  incelenecektir. 

Böcek Heykeller

Jan Fabre’ın böceklerle ilgili çalışmalarının kökeninde 

ünlü bir zoolog olan dedesi Jean Henri Fabre’ın  etkileri 

görülmektedir. Dedesiyle olan yakın ilişkilerinden dola-

yı, küçük yaşlardan itibaren böcek dünyasına büyük ilgi 

duymuştur. Fabre’ın çalışmalarında da, dedesinin üze-

rinde durduğu konulardan eklembacaklılar ve özellikle 

böceklerle ilgili çalışmalar görülmektedir. Eserlerinde 

kullandığı böcekler, doğada bulundukları gibi ve her-

hangi bir değişime maruz kalmadan  kullanılır.Böcek-

lerin kullanıldığı eserlerde, iki boyutlu bir alt-tabaka 

üzerinde, kuvvetli  bileşiklerle ya da radical parçaların 

yeniden düzenlenmesi şekliyle ortaya çıkar.1989 yılında 

sanatçının çalışmalarında, değiştirilmemiş böcek ( 

Phylliidae), iki boyutlu alana yüz üzeri eklenir ve dış yü-

zeyi mavi-yeşil mürekkep etkisinde yerleştirilmektedir.

Fantazi Böcek Heykelleri ( 1976-1979) çalışmalarında, 

böceklerin dış kapsülleri kullanılmış bazı bölümleri 

ayrılmıştır. Sanatçının en önemli çalışmalarında, yeşil, 

kahverengi ve siyah böcekler seçilmiştir. Fabre’ın eser-

lerinde kullandığı böceklerden bazıları, cerambycid, 

özellikle metalik yeşil renge sahip olan buprestid, ceto-

niinae gibi kabukları mavi-yeşil parlak boyalı böcekleri 

çalışmalarında kullanmaktadır.

Belçika’nın Brüksel şehrinin merkezinde yer alan Krali-

yet sarayının iç salonlarından birisinin tavanı ve tavana 

asılı avizesi tamamen sanatçı tarafından tasarlanarak 

yüzlerce doğadan olduğu gibi toplanmış ve herhangi bir 

değişime uğramadan kullanılmış böceklerin kullanıl-

masıyla düzenlenmiştir. 

Jan Fabre’a göre, böceklere olan ilgisini onların sahip 

oldukları bir çok özelliklere dayandırmaktadır. Böcek 

türlerinin milyonlarca yıldır varlıklarını devam ettir-

mekte olmaları ve değişen çevrelerine olan adaptasyon 

kabiliyetleri sanatçıyı etkilemektedir. Bu canlıların 

milyonlarca yıllık serüvenleri nedeniyle büyük bir bellek 

sahibi olduklarını dolayısıyla genetik olarak büyük bir 

bilgiye sahip olduklarını düşünmektedir (Michael Amy). 

Sanatçı kendisine ilham veren ressamlardan; Karel Van 

Lat ve Alfred Ost, filozoflardan ise, Edward O.Wilson ve 

Barry Bolton örnek vermektedir.

Görsel 2: Böcek Heykel Serisi, Jan Fabre

Görsel 1: Böcek Heykel Serisi, Jan Fabre

---

62

Görsel 3: Brüksel Kraliyet Salonu, Jan Fabre

Görsel 4: Kraliyet Sarayı, Tavan ve Avize

Görsel 6: Louven Üniversitesi Kütüphanesi , Fabre Böcek Estelasyonu

Jan Fabre, ” Böcek kabukları çok hassas görünür ama 

çok dayanıklı ve solmayan doğal yaşamın parçalarıdır.” 

Doğa resimlerinin bir parçası olarak böcek konulu 

resim çalışmalarının Avrupa’da 17.yy ve 18 yüzyıllarda, 

Rafealciler olarak adlandırılan grubun kelebek ve böcek 

resimleri ( 18.yy ortaları), Sürrealizm (20.yy), Yeni Sanat 

(20.yy) doğa resimleri ve bunun bir uzantısı olarak böcek 

resimleri üzerine eserler verildiği bilinmektedir. (Dicle)

Belçikalı sanatçının ülkenin bir çok yerinde enstalas-

yonları bulunmaktadır. Bu çalışmalardan en önemlile-

rinden birisi de, yine böcek heykeller serisini anımsatan 

ve Louven Üniversitesi Kütüphanesinin önünde bulunan 

ve 40 m yükseklikteki bir iğne üzerinde yakalanmış 

böcek çalışması, en ünlü eserlerindendir. (Görsel 6)

Sonuç

Bu yazıda, disiplinlerarası yaklaşımlarıyla kendinden 

söz ettiren çağdaş bir sanatçı Jan Fabre ve eserleri ele 

alınmıştır. Çok yönlü ve üretken sanatçı dönüşümler ko-

nulu çalışmalarında doğa ve insan öğelerinden hareket 

etmektedir. 

“ Çağdaş Sanat adi ve artık güzelliğe inanmıyorum”                         

    

Jan Fabre

Günümüzde, çağdaş, üretken ve sürekli olarak kendini 

yenileyen yapısıyla, sanatçı Jan Fabre, disiplinlera-

rası çalışmalarıyla çeşitlilik ve ürettiği eserlerdeki 

alışılmışın dışındaki zengin materyal yelpazesiyle 

dikkat çekmektedir. Çağdaş proje ve sanat fuarların-

da kendisinden sık söz ettirerek  üretken ve aktif bir 

sanatçı örneğidir. Doğadan aldığı bazı böcek, kabuk gibi 

malzemelerle yaptığı çalışmalar bazı grupların tepkisini 

çekerkenfarklı, bazı gruplar için de, çağdaş bir anlatım 

olarak yorumlanmaktadır. Belçiklı sanatçının Belçika 

Kraliyet Sarayındaki bir odanın tavanının ve aynı tavana 

takılı avizenin yine böceklerle kaplı bir eser haline geti-

rilmesi ise sanatçıya ülkesi tarafından verilen desteğin 

güzel bir örneğidir.

Günümüzde, bir sanatçının hem 30 yıldır   gençlerle 

birlikte düzenlediği tiyatro ve gösteri sanatları alanında 

yaptıkları hem de, aynı başarıyla plastik sanatlardaki 

yaratıcı ve sıra dışı çalışmaları Jan Fabre’ın  günümüz-

de sanat alanında tanınması ve incelenmesi açısından 

önemli bir örnek olmaktadır. 

Yaratıcılığın, üretkenliğin bir sınırının olmadığı gibi bilimin 

sanatla kesişmesinden meydana gelebilecek bir çok alan-

da da araştırmaları bulunan Fabre, kendine sınır koyma-

dan çalışan özgür bir sanatçı. Belçika Louven Üniversitesi 

Kütüphanesinin önündeki 40 metre’lik bir şiş üzerindeki 

birkaç metre büyüklüğündeki böcek ile anlatmak iste-

diğini, Venedik Bienalindeki beyaz mermerle anlatmak 

istediği Pietası veya Bulutların boyunu ölçen cetvelli 

adamla, böcek heykelleriyle yada manzarayı seyreden dev 

kaplumbağlarıyla   Fabre, çağdaş sanatın bir sesi olarak 

ve yüksek  üretkenliği, enerjisiyle genç kuşaklar için sanatı 

sınırsız deneyimleyen  sıradışı bir örnektir.

---