|
Tibbiy etika va deontologiya asoslariJOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS61-68JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/
Volume–32_Issue-2_Iyul_2023
66
fikri , ikkinchisini inkor etmasligi kerak. Bu to‘g‘risida tibbiyot siri bo‘limida ham
tuxtalib o‘tamiz. Tibbiy xodimlarning bemorga munosabati, ularning darajasidan qat’i
nazar, jamoa a’zolari o‘rtasidagi munosabatlar muhim bo‘lgan jamoada ma’lum bir
psixologik muhitni yaratishga katta ahamiyat beriladi.
Tibbiy etika, madaniyat, axloq ko‘p jihatdan bir-biriga bog‘liq va sog‘liqni
saqlashning asosiy mezoni sifatida baholanadi. Tibbiy etika (lat. ethica, etika, yunon
tilidan. Ethice axloq, axloqni o‘rganish), yoki tibbiy deontologiya (yunon. Deon-
burch degan ma’noni beradi) "deontologiya" atamasi so‘nggi yillarda adabiyotda keng
qo‘llaniladi) bu tibbiyot xodimlarining kasbiy vazifalarini bajarishda axloqiy
me’yorlar va xulq — atvor tamoyillari to‘plamidir. Tibbiy etika deontologiyani bir-
biridan farqi shuki tibbiy etika –shifokorning bemor bilan muloqatda hulq-atvori,
deontologiya bajarishi lozim bo‘lgan majburiyatidir. Birinchi marta "deontologiya"
atamasi XIX asrda ingliz faylasufi Bentam tomonidan kiritilgan. U o‘zining
"deontologiya yoki axloqshunoslik" kitobida turli kasblarga nisbatan burch-
ta’limotining asosiy qoidalarini bayon qilgan. Tibbiy ma’noda tibbiy etika va
deontologiya-bu tibbiyot xodimining bemorga nisbatan huquqiy, kasbiy va axloqiy
majburiyatlari va o‘zini tutish qoidalari to‘g‘risidagi ta’limot. Bundan tashqari,
deontologiya tibbiyot xodimlari va bemorlarning qarindoshlari, shuningdek, tibbiyot
jamoasidagi hamkasblar o‘rtasidagi munosabatlar normalarini belgilaydi .
Tibbiy deontologiya masalalari tibbiy etika bilan chambarchas bog‘liq.
Axloq - bu odamlarning axloqiy xulq-atvori normalari tizimi, ularning bir-biriga,
jamiyatga, Vatanga bo‘lgan majburiyatlari, yaxshilik va yomonlik haqidagi
umuminsoniy g‘oyalar asosida, shuningdek-axloq, axloq, mafkura shakllaridan biri
sifatida, uning mohiyati, tarixiy rivojlanish qonunlari va ijtimoiy hayotdagi o‘rni.
Tibbiy etika sog‘liqni saqlash xodimini kundalik ishda boshqaradigan, jamiyat
va har bir insonning sog‘lig‘ini saqlash va mustahkamlash yoki kasallik paytida uni
qaytarish ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan axloqiy mezonlarning to‘liq to‘plamini
ko‘rib chiqadi.
Turli xil tarixiy davrlarda dunyo xalqlari milliy, diniy, madaniy va boshqa
xususiyatlar tufayli turmush tarzi bilan bog‘liq tibbiy etika to‘g‘risida turli xil fikrlarga
ega edilar. Tibbiy axloq tarixi, tibbiyot xodimlarining bemorlarning sog‘lig‘ini himoya
qilish bo‘yicha axloqiy majburiyatlari ming yilliklarga borib taqaladi va qadimgi Hind
samihita axloqidan, YAponiyaning ri-shu tibbiyot kodeksidan, qadimgi yunon va
qadimgi hind amrtarixidan kelib chiqqan bo‘lib, unda tibbiyot xodimlariga rahmdil,
xayrixoh, adolatli, sabrli, xotirjam bo‘lish va hech qachon jahlini ko‘rsatmaslik haqida
ko‘rsatmalar berilgan . Har bir shifokor uchun zarur bo‘lgan ko‘plab fazilatlar haqida
muhim fikrlar va bayonotlarni o‘z ichiga olgan ko‘plab qadimiy yodgorliklar (Bobil,
Misr, Xitoy, rus va boshqalar) turli mamlakatlar va xalqlar shifokorlarining izlanishlari
mulohazalarini tasdiqlaydi. VII-XII asrlarda SHarqiy tiklanish davrining taniqli
|
|
|