Tishli uzatmalar
Yüklə 0,53 Mb.
|
| kα-yuklanishni tishlararo notekis taqsimlanishini hisobga oluvchi koeffisiyent, uning qiymati tishli g`ildirakning aniqlik darajasiga hamda uzatmaning tezligiga bog`lik bo`lib, quyidagicha olish tavsiya etiladi. To`g`ri tishli uzatmalar uchun kα=1.0. Qiya tishli uzatmalar uchun:
Aniklik darajasi 6 7 8 9 kFα 0,72 0,81 0,91 1,0 kNα -koeffisiyent qiymati to`g`ri silindrsimon g`ildiraklar uchun -1,1. Qoplanish koeffisiyenti – Yeα, ilashish sifatining asosiy ko`rsatkichlaridan biri, ya’ni ilashish chizig`i qα ni tish qadami pb ga nisbati: Yeα=qα/pb Tishli uzatmalarda harakat uzluksiz bo`lishi uchun tishli g`ildiraklar ilashganda bir juft tishlar ilashish chizig`idan chiqishga yaqinlashganda ikkinchi juft tishlar ilashish chizig`iga kirgan bo`lishi kerak, ya’ni Eα>1 shart bajarilishi kerak. Bu qiymat bir vaqtning o`zida qancha juft tishlar o`zaro ilashganligini ko`rsatadi. Masalan Yeα=1,4 bo`lganda ilashish vaqtning 40% da ikkinchi juft tishlar ilashgan bo`lib, 60 % vaqt davo`lida bir juft tishlar ilashgan bo`ladi. Shuning uchun Yeα qiymati oshishi bilan bir vaqtning o`zida ikki juft tishli g`ildiraklar ilashishda bo`ladi. Tishli g`ildiraklarda korreksiya ishlatilmagan xollarda Eα qiymati quyidagicha aniqlanadi. bunda: z1,z2 – yetaklovchi va yetaklanuvchi g`ildirak tishlar soni; β – qiya tishli g`ildiraklar uchun qiyalik burchagi; To`g`ri tishli g`ildiraklar uchun cosβ = 1.0. Demak, formuladan ma’lumki Yeα ning qiymati tishlar soni z hamda qiyalik burchagi β bog`liq. Bunda tishlar soni z ni oshishi bilan Yeα qiymati oshadi, qiyalik burchagi β ni qiymati oshishi bilan Yeα qiymati kamayadi, shuning uchun β qiymati chegaralangan. To`g`ri tishli silindirsimon g`ildiraklarni kontakt kuchlanish bo`yicha hisoblash. To`g`ri va qiya tishli silindrsimon uzatmalarni mustaxkamlikka hisoblash standartlashtirilgan. G`ildirak tishlarining mustaxkamligi asosan kontakt kuchlanishga chidamliligi bo`yicha tekshiriladi. Bu kuchlanishning hisobiy qiymatini aniqlashda o`qlari o`zaro parallel joylashgan radiuslari r1, r2 (10-rasm) bo`lgan ikki silindrlar o`rtasida hosil bo`lgan kontakt kuchlanishni aniqlash uchun yozilgan Gers formulasidan foydalaniladi: bunda Yek=2Ye1Ye2/(Ye1+Ye2)-material elastiklik modulining «keltirilgan» qiymati; Ye1=Ye2=2,15·105 MPa-yetaklovchi va yetaklanuvchi tishli g`ildirak (po`lat) materiallarining elastiklik moduli; μ=0.3-Puasson koeffisiyenti; q-ilashish chizig`iga to`g`ri kelgan bosim; to`g`ri tishli silindrsimon g`ildiraklar uchun kontakt chizig`ining uzunligi yetaklanuvchi g`ildirak eni v2 ga teng bo`ladi. bu yerda: Knα, Knβ, Knv-yuklanishning tishlararo, tish eni bo`yicha notekis taqsimlanishi hamda qo`shimcha dinamik kuchlanishni hisobga oluvchi koeffisiyentlar; ρk=ρ1ρ2/(ρ1+ρ2)-egrilik radiusining «keltirilgan» qiymati rasmdagi O1 PA1, O2PA2 uchburchaklardan ρ1=0,5d1Sinα, ρ2=0.5d2Sinα-etaklovchi va yetaklanuvchi g`ildirak tishlarining egrilik radiuslari qiymatlarini yuqoridagi 5 -rasm formulaga qo`yib quyidagiga ega bo`lamiz: ρk,q-qiymatlarini Gers formulasiga qo`yib quyidagi ifoda olinadi: Formulani soddalashtirsak, ya’ni sinα·cosα= sin2α, ZH= -ilashishdagi tishlarning shaklini hisobga oluvchi koeffisiyent α=200; Zm= =2751/2 MPa-uzatma g`ildirak materiallarining mexanik xarakteristikalarini xisobga oluvchi koeffisiyent; ilashish chizig`ning umumiy uzunligini xisobga oluvchi koeffisiyent Z kiritiladi. a-yon qoplanish koeffisiyentining qiymati (1,25 dan 1,9 gacha o`zgaradi), bunda Zεning o`rtacha kiymati 0,9, to`g`ri tishli silindrsimon g`ildiraklar uchun Knα-= 1,0. Natijada to`g`ri tishli silindrsimon g`ildirak tishlaridagi kontakt kuchlanishni hisobiy qiymati quyidagicha: σN=ZH·ZMZε = bu yerda: -uzatish soni; Ft-aylanma kuch, N; d2-yetaklanuvchi tishli g`ildirak tish bo`luvchi aylanasini diametri, mm; b-yetaklanuvchi tishli g`ildirak eni, mm, [σH]-hisobiy kontakt kuchlanish, MPa, uning qiymati yetaklovchi va yetaklanuvchi tishli g`ildiraklar uchun bir xil. Shuning uchun hisobiy kontakt kuchlanishni qiymatini aniqlash uchun formulaga qaysi tishli g`ildirak uchun joiz kontakt [σn] kuchlanishning qiymati kichik bo`lsa, shu qiymat (ko`pincha yetaklanuvchi g`ildirakniki) qo`yiladi. Formula yordamida hisobiy kontakt kuchlanishning kiymati aniqlanadi. Uzatmani loyixalash uchun asosiy xarakteristikasi T2 hamda uzatish soni u dan foydalaniladi. Bunda Ft= deb qabul qilib, bu qiymatlarni formulaga qo`ysak, uzatmani loyixalash uchun o`qlararo masofani quyidagicha aniqlash mumkin; bu yerda: T2 - burovchi mo`lent, (Nmm); u- uzatish soni; φa- tish eni koeffisiyenti, [σn]-kontakt kuchlanishning joiz qiymatini, bu tanlashda quyidagilarga e’tibor berish kerak, bu qiymat qanchalik katta bo`lsa, uzatma tashki o`lchamlari kichik, og`irli kam bo`ladi. lekin bunda tishli g`ildiraklarning aniklik darajasi, bikrligi yuqori bo`lishi kerak. Chunki bunda tishning eni bo`yiga taqsimlanadigan yuklanish notekis bo`lishi mumkin. φba ning qiymati g`ildirak tish yuzasining qattiqligiga hamda yetaklanuvchi g`ildirakning tanyanchga joylanishiga nisbatan jadvaldan olinadi. Standart bo`lmagan yopiq uzatmalar uchun aω ning qiymati Ra40 qator buyicha yaxlitlanadi, bunda, Ra40 — 80, 85, 90, 95, 100, 105, 110, 120, 130,...260 gacha 10 dan; 420 gacha 20 farq qiladi. Standart yopiq uzatmalarda o`qlararo masofa aω tish eni koeffisiyenti φba uzatish soni u ning qiymatlari standartlashtirilgan; aω ning standart qiymatlari: 1-k.ator: 40,50,63,80,100,125,160,200,250,315,400,... 2-kator:140,180,225,280,355,450,... φ va ning standart qiymatlari: 0,1; 0,125; 0,16; 0,25; 0,315; 0,4; 0,5; 0,8; 1,0; 1,25. Uzatish soni u ning standart qiymatlari: 1-qator: 1,0; 1,25; 1,6; 2,0; 2,5; 3,15; 4,0; 5,0; 6,3; 8,0 5-qator: 1,12; 1,4; 1,8; 2,24; 2,8; 3,53; 4,5; 5,6; 7,4; 9,0 11,2. Eslatma: u ning hisobiy qiymati 4% gacha o`zgarishi mumkin. Demak, formuladan ma’lumki kontakt kuchlanishning qiymati alohida olingan g`ildirak tishlarining moduli yoki tishlar soniga emas, balki ularning ko`paytmasiga, ya’ni diametriga bog`liq ekan. Modulning eng kichik qiymatini g`ildirak tishlarining egilishdagi kuchlanishga chidamliligi bo`yicha formula yordamida aniqlash mumkin. Ammo bunda ko`pincha modulning qiymati kichik chiqadi. Kichik modulli tishli g`ildiraklar kam ishlatiladi. Shuning uchun modulning qiymati tajribalariga asoslanib tanlab olinadi, so`ngra egilishdagi kuchlanishga tekshiriladi. Modul qiymatini tanlashda quyidagilarga e’tibor berish kerak. Kichik moduli ko`p tishli g`ildiraklar ishda tekis va ravon ishlaydi. G`ildirak tishlarini kesishga kam vaqt sarf qilinadi, materil tejaladi, ishqalanishga kam kuch sarf qilinadi. Lekin bunda uzatmaning bikrligi, aniqlik darajasi yuqori bo`lishi talab qilinadi. Katta modulli g`ildirak yeyilishiga chidamli, nisbatan mustahkam, uvalanish boshlangandan keyin ham ancha vaqt ishlashi mumkin. Aniqlangan modulning qiymati standart bo`yicha yaxlitlab olinadi. Quvvat uzatadigan uztamalar uchun m>1.5 mm shart bajarilashi kerak. Uzatmaning moduli aniq langach, qolgan o`lchamlarini ham aniqlash mumkin. Siljitish koeffisiyenti ΣX=0 bo`lgan uzatmalar uchun: d1= bunda Z1>Zmin bo`lishi kerak. Tez harakatlanuvchi uzatmalar uchun ish jarayonidagi shovqinni kamaytirish uchun Z1>25 qilib olish tavsiya etiladi. Uzatma g`ildiraklarning geo`letrik o`lchamlari aniqlangach, g`ildirak tishlari egilishdagi kuchlanishga tekshiriladi. Bunda hisobiy egilishdagi kuchlanish qiymati joiz. qiymatidan katta bo`lsa, modul qiymatini qaytadan tanlab Z1 ning yangi qiymatlari aniqlanadi. Tajribalar shuni ko`rsatadiki, yopik, tishli uzatmalarni yuklanishga chidamliligi egilishdagi kuchlanish bo`yicha emas, balki kontakt kuchlanish bo`yicha belgilanadi. Faqat tish yuzasining qattiqligi > 50...60 HRC bo`lgan tishli uzatmalar uchun tishning mustahkamligi eshilishdagi kuchlanishga chidamliligi bilan belgilanadi. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|