To ukazanie piękna i bogactwa przyrody, a także pobudzanie wyobraźni dziecka przez stawianie pytań i wspólne szukanie na nie odpowiedzi

Wskaźniki rentowności
Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowania w przedsiębiorstwie kapitału są wskaźniki rentowności, określane też wskaźnikami zyskowności lub stopniami zyskowności. Mogą one służyć nie tylko do oceny przedsiębiorstwa, ale i do oceny zdolności kierownictwa przedsiębiorstwa do generowania zysków z zaangażowanych środków. Dyrekcja przedsiębiorstwa czy też zarząd spółki mogą wykorzystać te wskaźniki w analizie prospektywnej, w której prezentuje się przyszła sytuację majątkowo-finansową firmy.

Zestawienie wskaźników rentowności

Tabela 10

Lp.

Wskaźnik

Formuła

1.

rentowność działalności operacyjnej podstawowej

zysk na działalności operacyjnej podstawowej/przychody netto ze sprzedaży towarów i usług

2.

rentowność działalności operacyjnej

zysk na działalności operacyjnej/przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów + pozostałe przychody operacyjne

3.

rentowność działalności gospodarczej

Zysk na działalności gospodarczej/Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów + pozostałe przychody operacyjne +przychody finansowe

4.

rentowność brutto

zysk (strata) brutto/przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów + pozostałe przychody operacyjne +przychody finansowe

+ zyski nadzwyczajne

5.

rentowność netto

zysk (strata) netto/przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe+ zyski nadzwyczajne

6.

rentowność kapitału własnego

zysk netto/kapitał własny

7.

rentowności aktywów

zysk netto/

aktywa ogółem

8.

rentowność operacyjna aktywów

zysk operacyjny/ aktywa ogółem
Źródło: opracowanie własne.
Generalnie można wyróżnić 3 aspekty rentowności:

1.rentowność sprzedaży określaną też w literaturze handlową,

2.rentowność majątku (aktywów) zwaną rentownością ekonomiczną,

3.rentowność zaangażowanych kapitałów własnych określaną też rentownością finansową.

Rentowność sprzedaży

Wskaźniki rentowności sprzedaży mogą być liczone jako rentowność brutto i netto, w zależności od kategorii zysku przyjmowanej do obliczeń. Wskaźniki rentowności brutto może być obliczany jako:

?Relacja nadwyżki fianansowej brutto do sprzedaży netto,

?Relacja zysku przed spłata odsetek i opodatkowaniem do sprzedaży netto,

?Relacja zysku przed opodatkowaniem do sprzedaży netto.

Dwa pierwsze sposoby wykorzystywane są najczęściej do obliczania rentowności sprzedaży brutto w krajach wysoko rozwiniętych.

Rentowność sprzedaży brutto odzwierciedla politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki generuje ono poprzez określoną wielkość sprzedaży.

Wskaźnik rentowności sprzedaży netto informuje on o udziale zysku po opodatkowaniu w wartości sprzedaży, czyli jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży.

Rentowność majątku

Rentowność ekonomiczna (majątku) informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaźnik ten, określany również zwrotem z majątku ROA, wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku, czyli pokazuje, jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

Wskaźnik zyskowności aktywów jest ogólnym miernikiem podnoszenia efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie.

Rentowność ekonomiczna zależy, więc od rentowności sprzedaży netto, czyli wielkości zysku zrealizowanego przy określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.

Rentowność finansowa

Trzeci aspekt badania rentowności przedsiębiorstwa dotyczy rentowności zaangażowanego kapitału własnego, czyli tzw. Rentowności finansowej. Pozwala ona określić stopę zysku, jaką przynosi inwestycja w dane przedsiębiorstwo. Inaczej ujmując rentowność finansowa zależy od wielkości wygospodarowanego zysku oraz od źródeł finansowania majątku, tzw. Struktury finansowej.

Wysokość wskaźnika rentowności kapitału własnego zależy między innymi od:

?różnicy między wskaźnikiem rentowności kapitału całkowitego a stopą płaconych odsetek za pozyskanie kapitału obcego,

?wskaźnika struktury kapitału, tj. udziału kapitału własnego w kapitale całkowitym

Rentowność kapitału całkowitego (majątku ogółem) zależy od rentowności sprzedaży, tj. relacji zysku netto do sprzedaży oraz rotacji majątku (aktywów). Stan rentowności kapitału własnego rośnie także wraz ze zwiększeniem się rentowności sprzedaży i rotacji kapitału całkowitego.

W dobrze pracującym przedsiębiorstwie rentowność kapitału własnego powinna być wyższa od rentowności kapitału całkowitego: kapitału własnego i obcego. Kapitał obcy może mieć jednak charakter krótkookresowy i długookresowy. Dla zachowania równowagi finansowej istotny jest udział w nim zobowiązań długoterminowych. Kredyty krótkoterminowe zaciągane są, bowiem okresowa na uzupełnienie kapitału obrotowego, którego potrzeby rosną wraz ze wzrostem sprzedaży wyrobów. Stąd często oprócz rentowności kapitału własnego bada się również rentowność kapitałów stałych.

Wskaźnik rentowności kapitału stałego, określany również wskaźnikiem zysku na kapitale, oblicza się jako relację zysku netto, powiększonego o odsetki od długoterminowych kredytów bankowych i pożyczek, do kapitału stałego przedsiębiorstwa. Wielkość tego wskaźnika pokazuje potencjale możliwości rozwoju przedsiębiorstwa.

Reasumując można stwierdzić, ze rentowność przedsiębiorstwa jest konsekwencją przyjętej strategii rozwoju, obejmującej:

?politykę cen oraz kontrolę kosztów wyznaczających udział zysku w sprzedaży, czyli marze zysku,

?politykę inwestycji, od której zależy produktywność i rentowność inwestycji,

?politykę finansową, która określa strukturę zadłużenia umożliwiającą zwiększenie rentowności inwestycji w odniesieniu do właścicieli kapitału lub powodującą spadek tej rentowności.

Przyjęcie niewłaściwej polityki w jednym z trzech wymienionych kierunków będzie powodować określone konsekwencje finansowe dla przedsiębiorstwa.

Ocena rynkowej wartości akcji i kapitału

Źródłem kapitałów na rozwój przedsiębiorstwa mogą być: amortyzacja, zysk, pożyczki i kredyty bankowe oraz papiery wartościowe, takie jak akcje i obligacje. Te ostatnie dostępne są jedynie dużym przedsiębiorstwom, o ugruntowanej pozycji na rynku. Tylko w wyjątkowych przypadkach nowe przedsiębiorstwa, których potencjał wzrostu oceniany jest bardzo wysoko, mogą dokonać próby umieszczania na rynku swoich akcji. Jednak cena tych akcji, w przypadku, gdy rzeczywisty wzrost nie spełnia oczekiwań inwestorów, gwałtownie spada.

Efektywność przedsiębiorstwa wypuszczającego papiery wartościowe oceniana jest nie tylko przez zarządzających nim menadżerów, ale również przez aktualnych akcjonariuszy oraz potencjalnych nabywców akcji z punktu widzenia opłacalności inwestowania w daną firmę. Do oceny takiej służą wskaźniki rynku kapitałowego.

Najogólniej można je ująć w dwie grupy:

?wskaźniki istotne dla akcjonariuszy,

?wskaźniki istotne dla potencjalnych inwestorów, oraz firmy korzystającej z kapitału akcyjnego.

Oczywiście podział ten jest umowny i ma charakter bardziej porządkujący wskaźniki rynku kapitałowego niż praktyczne zastosowanie. Stopień zainteresowania tymi wskaźnikami zarówno inwestorów, jak i firm pozyskujących kapitał może być różny w poszczególnych okresach funkcjonowania firmy.

Wskaźniki reakcji rynku kapitałowego

Tabela 11

Lp.

Wskaźnik

Sposób obliczania

1.

zysk na jedną akcję

zysk netto/ilość wyemitowanych akcji

2.

stopa zyskowności akcji

zysk na jedną akcję/cena rynkowa akcji

3.

cena rynkowa / zysk na jedną akcję

cena rynkowa akcji/zysk netto na jedna akcję

4.

cena rynkowa do kapitału własnego

cena rynkowa akcji/kapitał własny przypadający na jedną akcję

5.

dywidenda do ceny rynkowej

dywidenda na jedną akcję/

cena rynkowa jednej akcji

6.

stopa dywidendy

dywidenda na jedną akcje/

zysk netto na jedną akcję

Źródło: opracowanie własne.

Wskaźniki wykorzystane przez akcjonariuszy

Najbardziej ogólnym wskaźnikiem, którym zainteresowani są posiadacze akcji, jest wielkość zysku przypadająca na jedną akcję zwykłą, niezależnie od tego czy zysk ten zostanie wypłacony akcjonariuszowi jako dywidenda, czy zagospodarowany w przedsiębiorstwie.

Zysk na 1 akcje (EPS) plastycznie ilustruje skalę potencjalnych korzyści akcjonariusza, przy założeniu, że dywidenda zależy od wielkości wygospodarowanego zysku. Dlatego wielkością zysku na jedną akcję interesują się nie tylko inwestorzy licząc na korzystnych dywidend, ale również inwestorzy oczekujący zarobków głównie w skutek spodziewanej zwyżki cen akcji, która następuje pod wpływem rosnących zysków. Trzeba jednak pamiętać, że wskaźnik zysku na 1 akcję ma wartość historyczną, a potencjalny nabywca akcji próbuje ocenić przyszłość firmy.

Do porównań korzyści lokowania kapitałów w różne firmy można wykorzystać stopę zyskowności akcji. Obrazuje ona, jaki procent zysku przynosi dana akcja w relacji do jej ceny giełdowej. Wskaźnikiem tym oprócz posiadaczy akcji, mogą być zainteresowani również jej potencjalni nabywcy oraz firmy korzystające z kapitału akcyjnego.

Bezpośrednie korzyści dla posiadaczy akcji ilustruje wskaźnik stopy dywidendy. Wskaźnik stopy dywidendy określony jest niekiedy wydajnością akcji i podawany jest w procentach.

Uzupełniającej informacji, w relacji do stopy dywidendy, dostarcza wskaźnik stopy wypłat dywidendy, który obrazuje udział dywidendy w zysku po opodatkowaniu.

Jeśli posiadacz akcji podejmuje decyzje o sprzedaży akcji w danym momencie, powstaje potrzeba ustalenia, ile pieniędzy inwestujący zyskał na akcji między momentem jej zakupu i sprzedaży. Suma dywidend wyraża łączną sumę zysków wypłaconych akcjonariuszowi w postaci dywidend w okresie posiadania przez niego akcji.

Wskaźnik dla potencjalnych inwestorów i emitentów akcji
Podstawą oceny przyszłości firm jest kształtowanie się ich pozycji na rynku w okresach przeszłych. Stąd istotne są wskaźniki obrazujące dotychczasową pozycję finansową firmy oraz korzyści uzyskiwane przez akcjonariuszy.

Najbardziej popularnym i stosowanym na całym świecie wskaźnikiem ułatwiającym przybliżoną ocenę celowości inwestowania w akcje danej spółki jest wskaźnik PER. Wskaźnik PER umożliwia ocenę opłacalności lokat kapitałowych w różnych firmach. Określa on, bowiem liczbę lat, w ciągu, których nastąpi zwrot nakładu na zakup akcji, przy założeniu, że firma będzie w przyszłości przynosić zyski takie jak dotychczas. Posiadacz akcji część zysku netto będzie, bowiem otrzymywał w postaci dywidendy, natomiast pozostała część zysku wykorzystana zostanie na rozwój przedsiębiorstwa, co znajdzie swe odbicie we wzroście ceny giełdowej akcji, która zależy głównie od zyskowności firmy.

Do porównania wyników spółek o podobny perspektywach rynkowych, podobnej strukturze finansowej, a zwłaszcza podobnej rentowności kapitałów własnych służą głównie wskaźniki PER oraz PEQ. Pozwalają one na ocenę, czy kurs analizowanej akcji jest zbyt wysoki, bądź niski w stosunku do innych podobnych akcji.

Wskaźniki rynku kapitałowego są wykorzystywane prze potencjalnych inwestorów nie tylko do oceny opłacalności lokowania kapitałów w akcjach danej firmy w porównaniu z akcjami innych firm, ale również do porównania z innymi alternatywnymi możliwościami lokat.

Pozytywna ocena przedsiębiorstwa na rynku kapitałowym sprawia, iż może ono liczyć na uzyskanie dodatkowych kapitałów na cele rozwojowe-zarówno w drodze nowych emisji akcji czy obligacji, jak i uzyskania długoterminowych pożyczek bankowych. W przypadku negatywnej oceny firmy, traci ona tego rodzaju szanse, gdyż kapitały będą kierowały się do innych, bardziej korzystnie ocenianych przedsiębiorstw. Pozytywna ocena firmy na rynku kapitałowym chroni ją ponadto przed przejęciem przez konkurentów drogą wykupu kontrolnego pakietu akcji. Natomiast niekorzystne kształtowanie się wskaźników rynkowych, związane ze spadkiem aktualnej wartości akcji, jest niekiedy wykorzystywane przez konkurencję dla zdobycia kontrolnego pakietu akcji. W rezultacie tego firma traci samodzielność, a niekiedy nawet jest doprowadzana do likwidacji, aby pozostawić większe możliwości utrwalenia monopolistycznej pozycji na rynku firmie ją przejmującej.

------------------------------------------------------------

[1] Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych., Wydawnictwo PWN, Warszawa 2002, s.81 – 83.

IDEOLOGIA FASZYZMU

Faszyzm to masowy ruch polityczny i ideologia, mające skrajnie antymarksistowski, nacjonalistyczny charakter. Zmierzał do stworzenia totalistycznego, monopartyjnego państwa. Kult państwa łączył się z zasadą wodzostwa; wódz (wł. duce) był utożsamiany z państwem i narodem, był najwyższym przywódcą partyjnym, najwyższym dowódcą wojsk. i najwyższym sędzią; „miał zawsze rację”, „stał na straży prawa”; jego wola wyznaczała ramy obowiązujących norm moralnych, uruchamiała terror, wojnę i masowe zbrodnie, których ofiarą padały miliony ludzi, Reprezentował interesy najbardziej wstecznych i agresywnych odłamów burżuazji. Skupiał w swoich szeregach nie tylko tzw. warstwy średnie (średnia burżuazja miejska i wiejska, drobnomieszczaństwo, drobni kupcy, byli wojskowi), ale także najbardziej zacofane grupy klasy robotniczej (zwłaszcza w Niemczech). Powstał na podstawie ogólnego kryzysu kapitalizmu , kiedy wzrost fali rewolucyjnej zagroził bezpośrednio panowaniu burżuazji, wśród której zarysowała się tendencja do przejścia od form ustrojowych demokracji parlamentarnej do jawnej dyktatury terrorystycznej. Skierowany był przede wszystkim przeciw klasie robotniczej oraz rewolucyjnej części chłopstwa i inteligencji Przybierał specyficzne formy, wynikające ze społeczno-gospodarczej struktury danego kraju. We Włoszech związany głównie z kapitałem finansowym, w Niemczech z przedstawicielami przemysłu ciężkiego, w Hiszpanii ze sferami feudalno-obszarniczymi. Początkowo terminem tym określano wyłącznie ruch rozwijający się we Włoszech pod przywództwem Benito Mussoliniego, którego zawiązką stały się stowarzyszenia żołnierzy frontowych (Fasci di Combattimento), założone 23 III 1919. W dniu 6 VI tego samego roku Mussolini ogłosił manifest faszystowski. Organizacja zdominowana przez elementy syndykalistyczno-rewolucyjne głosiła walkę o utworzenie Zgromadzenia Ustawodawczego, głosowanie powszechne od 21 roku życia, ustanowienie prawa do głosowania dla kobiet, reprezentację proporcjonalną, autonomię lokalną, referendum z inicjatywy ludu, zniesienie policji politycznej, tajnej dyplomacji, armię wyłącznie obronną, konfiskatę dóbr kongregacji, zakaz spekulacji na giełdzie, emeryturę od 55 roku życia, ośmiogodzinny dzień pracy, prawne zagwarantowanie minimum płac, podatku od kapitału utworzonego z zysków wojennych, dochodzącego do 85% itp. We wrześniu 1921 na żądanie B. Mussoliniego ruch faszystowski we Włoszech przeobraził się w Narodową Partię Faszystowską (Partito Nazionale Fascista), której od 28 X 1922 przewodził Benito Mussolini jako Duce.

Do wzorów włoskich nawiązywał początkowo faszyzm w Niemczech, zwany też hitleryzmem, nazizmem, nacjonalsocjalizmem. Już dwudziestopięciopunktowy program Niemieckiej Partii Robotniczej, ogłoszony 24 II 1920, a opracowany przez Dexlera i Adolfa Hitlera miał charakter nacjonalistyczny i silnie antysemicki. Rozprawiał się z kapitalistami i właścicielami ziemskimi. W styczniu 1923 partia narodowych socjalistów, zwołująca dotąd tylko zebrania członków, zorganizowała I Kongres w Monachium. Pomimo stanu wyjątkowego, dzięki dobrym stosunkom von Eppa i kapitana Röhma z policją monachijską i szefem okręgu wojskowego w Bawarii, generałem O. von Lossowem, odbyła się tam defilada oddziałów SA, a A. Hitler z trybuny kongresu zażądał anulowania traktatu pokojowego z Wersalu W wyborach do Reichstagu w maju 1928 hitlerowcy uzyskali dwanaście mandatów, w dwa lata później partia faszystowska, na drodze legalnych wyborów, stała się najsilniejszą partią w Niemczech. W styczniu 1933 prezydent Niemiec, marszałek von Hindenburg powierzył Hitlerowi stanowisko kanclerza, który w lutym i marcu 1933 rozprawił się z opozycją komunistyczną, a następnie z socjaldemokracją i innymi kołami demokratycznymi. W marcu 1933 Reichstag udzielił Hitlerowi pełnomocnictw, które oddały mu w ręce prawie nieograniczoną władzę, odtąd faszyzm niemiecki sam wywierał znaczny wpływ na inne kierunki.

Ideologia faszyzmu nie stanowiła jednolitego systemu światopoglądowego, lecz była wybiórczym połączeniem różnych, czasem wręcz wykluczających się, elementów czerpanych z filozofii irracjonalistycznych XIX w., nacjonalistycznych doktryn solidaryzmu społecznego i antydemokratycznych teorii socjologicznych, które miały teoretycznie uzasadniać idee etnocentryzmu, elitaryzmu i rasizmu. Łącząc te elementy ideologowie faszyści tworzyli całkowicie nierealny pogląd na świat, oparty na micie "misji dziejowej", wyższości własnego narodu nad wrogiem, sprawcą wszelkiego zła społecznego. Wróg ten w każdym kraju jawił się inaczej, dla faszyzmu włoskiego był to "zgniły liberalizm", dla faszyzmu niemieckiego "twór żydowski" (zarówno komunizm, jak i "międzynarodowa plutokracja"). Owa misja dziejowa własnego narodu miała uzasadniać pełną instytucjonalizację życia społecznego i całkowite podporządkowanie jednostki interesowi państwa, mit wroga stanowił uzasadnienie ciągłego terroru. W tych warunkach uzasadniony stawał się faszystowski kodeks moralny, głoszący zasadę bezwzględnej wierności i posłuszeństwa wodzowi, którego wola wyznaczała granice obowiązujących norm etycznych. Na tym fundamencie rozwijały się idee państwa totalitarnego, prowadzące do utożsamiania narodu z państwem, państwa z rządem, rządu z jego szefem, a szefa z wodzem faszystowskim. Metodę oddziaływania propagandowo-ideologicznego faszyzmu stanowiła demagogia społeczna w najszerszym rozumieniu, podsycając rozczarowanie rządami demokratyczno-parlamentarnymi, niezadowolenie mas ukierunkowano na antysemityzm i antykomunizm, odwracając je od prawdziwych przyczyn nędzy i pauperyzacji społeczeństwa. Faszyści dochodzili do władzy różnymi drogami, zależnie od warunków wewnętrznych poszczególnych krajów, albo siłą (Hiszpania), albo na drodze legalnego ustanowienia dyktatury (Włochy, Niemcy). Partie faszystowskie zdobywały silne wpływy jeszcze przed zdobyciem władzy. Z chwilą jej przejęcia podporządkowywały sobie aparat państwowy, a ich bojówki tworzyły trzon nowych organów terroru i ucisku. Ustanowienie dyktatury faszystowskiej w miejsce systemu wielopartyjnego wprowadzało system monopartyjny, władza wykonawcza i ustawodawcza przechodziła w ręce wodza partii, którego gabinet stawał się jedynym ośrodkiem dyspozycyjnym. Wszystkie stanowiska obsadzano faszystami, a organa władzy państwowej podporządkowywano odpowiednim ogniwom aparatu partyjnego, poddając jego kontroli. Nad całokształtem życia publicznego i prywatnego panowała policja polityczna, która eliminowała faktycznych i potencjalnych przeciwników reżimu. System bezpieczeństwa oparty na kilku rodzajach policji mundurowej i tajnej (niemieckiego Gestapo, włoskiego OVRA). Dla przyspieszenia masowej izolacji i wyeliminowania przeciwników politycznych faszyzm stworzył sieć obozów koncentracyjnych. Metodami terroru i donosicielstwa wytwarzano atmosferę strachu, zarówno wśród przeciwników, jak i zwolenników faszyzmu. Szczególną uwagę przywiązywały władze faszystowskie do wychowania młodzieży, tworząc w tym celu specjalne organizacje (włoskie Avanguardia Balilla, niemieckie Hitlerjugend). Głosząc pogardę i nienawiść do innych narodów faszyści od początku swego powstania świadomie przygotowywał się do wojny i podbojów. Niebezpieczeństwo agresji ze strony państw faszystowskich wzrosło w 1933, po objęciu rządów niemieckich przez A. Hitlera, gdzie do potrzeb wojennych przystosowywano całą gospodarkę kraju. Pomimo terroru w państwach faszystowskich działały, choć w ograniczonym zakresie, nielegalne partie i organizacje antyfaszystowskie, które w obliczu narastania groźby wojny w latach trzydziestych konsolidowały siły postępowe poszczególnych krajów w antyfaszystowskich frontach ludowych.
LEWICA CZY PRAWICA?

Początki te sprawiły, że po II wojnie światowej słowo faszyzm przestało odnosić się do pewnej rzeczywistości politycznej czy społecznej, stając się dyskredytującym epitetem, wszyscy myśliciele przyznający się do prawicy starali się za wszelką cenę od faszyzmu odciąć. Podejmowali rozmaite próby przerzucenia go do obozu lewicy. Starania te, choć zrozumiałe, pozostały chyba bezskuteczne. Najprawdopodobniej bowiem faszyzm wymyka się tradycyjnemu podziałowi na lewicę i prawicę. Miał on być prawicowy, bo wszystkie państwa określane tym mianem posiadały cechy utożsamiane z prawicowością: autorytaryzm, silna władza, pragmatyzm, antyliberalizm. Za lewicowością faszyzmu przemawiać jednak może "wrażliwość społeczna" systemów tak określanych, neopogański i antyklerykalny charakter ideologii, deklarowana i realizowana rewolucyjność. Ekstremizm niektórych rozwiązań proponowanych przez faszystów nie pozwala ich zaliczyć również do centrum, któremu właściwa jest filozofia kompromisu. Oni sami przeważnie uważali się za zwolenników Trzeciej Drogi. Falanga - faszystowski człon frankistowskiej koalicji w hiszpańskiej wojnie domowej samookreślał się jako równie daleki tak od lewicy jak i prawicy. Legendarny przywódca Falangi Jose Antonio Prima de Rivera mówił wprost: "Ideał faszystowski nie jest ani ideałem prawicy, ani ideałem lewicy". Mussolini pisał, że faszyzm to nie ustrój, a pragmatyzm władzy. Nie będąc zjawiskiem prawicowym, był jednak faszyzm bliższy raczej prawicy niż lewicy. Benito Mussolini w “Doktrynie Faszyzmu” określając wiek XX pisał: “jest to wiek prawicy, wiek faszystowski.”. W hiszpańskiej wojnie domowej to właśnie tradycyjna prawica walczyła we wspólnej koalicji z faszystowską Falangą i pragnącym przywrócenia porządku wojskiem. Także wielu przedstawicieli niemieckiej “konserwatywnej rewolucji”, jak i niemieckich monarchistów udzieliło w pewnym momencie poparcia Hitlerowi. Polscy Narodowi Demokraci wielokrotnie deklarowali sympatię dla ruchu Mussoliniego (dodajmy, że przyjaźń ta nie była odwzajemniana gdyż wielu włoskich faszystów pogardzało nacjonalizmem). Długa jest lista przedwojennych prawicowych myślicieli politycznych i prawicowych polityków, którzy wyrażali sympatię lub nawet fascynację włoską, a często i niemiecką odmianą faszyzmu. Na wieść o pierwszym sukcesie wyborczym hitlerowców 1930 roku znany konserwatywny działacz i magnat prasowy, lord Rothemere napisał entuzjastyczny artykuł w brytyjskim Times’ie. Najbardziej znany z brytyjskich konserwatystów sir Winston Churchill w kilka lat po zdobyciu władzy przez NSDAP oświadczył publicznie, że gdyby Anglii przytrafiło się takie nieszczęście jak Niemcom podczas Traktatu Wersalskiego, prosiłby wtedy Boga, żeby zesłał jej człowieka o takiej sile woli i ducha, jaką posiada Adolf Hitler. Ten sam Churchill poparł marsz faszystów na Rzym, piał peany na cześć Mussoliniego stwierdzając nawet, że gdyby był Włochem to byłby faszystą. Zaniechał takich wypowiedzi dopiero wtedy, gdy uznał, że Niemcy i Włochy zagrażają brytyjskim interesom. Wielki rosyjski filozof historii i myśliciel chrześcijański Mikołaj Bierdiajew w swym słynnym “Nowym Średniowieczu” określił włoski faszyzm jako “jedyne twórcze zjawisko polityczne we współczesnej Europie”. Odwrotnie niż “prawicowcy”, myśliciele i twórcy związani ideowo z lewicą zawsze byli niechętni, albo wręcz wrodzy faszyzmowi. Wielu z nich osobiście zaangażowało się w walkę z faszyzmem – najbardziej znani to Ernest Hemingway, Pablo Neruda, George Orwell.

ANTYIDEE FASZYZMU

Faszyzm nie rozwijał własnych ideologii natomiast z wielką determinacją zwracał się przeciwko przodującym ówcześnie ideologią. Za to praktyka faszystowska umiejętnie dorabiała ideologię do istniejącego już stanu rzeczy. Antyideologia faszystowska odnosiła się w szczególności do : antyintelektualizmu, antyliberalizmu, antymarksizmu, antykomunizmu, antyindywidualizmu,antyfeminizmu,antyhumanitaryzmu,antydemokratyzmu,antypluralizmu,antyegalitaryzmu,antyinternacjanalizmu, antypacyfizmu