Toshkent davlat transport universiteti

§ 6.3. Bipolyar tranzistorlarning ekvivalent sxema va parametrlari


Radioelektron qurilmalarning ishi ularning ekvi­valent sxemalari yordamida tekshiriladi. Lekin surilmaning ekvivalent sxemasini tuzish uchun unda qatnashuvchi tranzistorning ekvivalent sxemasini bilish kerak. Tranzistor ekvivalent sxemasining qanday bo’lishi uning ish rejimiga bog’liq bo’lib, uning xarakteristikasining ishchi sohasi bilan belgnlanadi. Shunga ko’ra tranzistorning ekvivalent sxemalari xilma- xildir.
Amaliy jihatdan tranzistorning kuchaytirish re­jimi katta axamnyatga ega. Bu rejim uchun past chastotalar sohasida T-simon ekvivalent sxema keng tar- qalgan. 6.6-rasmda tranzistorning uch xil ulanishi uchun T - simon ekvivalent sxemalar ko’rsatilgan.

6.6-rasm. Tranzistorning T - simon ekvivalent sxema­lari: a - B sxema, b - UE sxema, v-UK sxema.


Undagi R_e emitter - baza o’tishida hosil bo’ladigan diodning to’gri o’tish qarshiligi, R_k - kollektor - baza o’tishida hosil bo’ladigan diodning teskari o’tish qarshiligi, R_b esa, baza qatlamn kristalining qarshiligidir. Bu qarshiliklar differensial, ya’ni tranzistorning o’zgaruzchan tokka bo’lgan qarshiligidir.
Ye_ekv-ekvivalent generatorning elektr yurituvchi kuchi bo’lib, u emitter tokining kollektor zanjiriga bo’lgan ta’sirini ifodalaydi. Shuning uchun bu genera­tor hosil qiladigan tok emitter toki yo’nalishida bo’ladi (Ye_ekv ning qutblanishi shunga mos tanlanadi). Kollektor toki emitter tokn bilan αI_e ko’rinishda bog’langanini va kollektoriing qarshiligi R_k ekanini hisobga olsak, ekvivalent generatorning E quyidagicha ifodalanadi:
Ye_ekv= αI_eR_k=I_eR_m
Bunda R_m = αR_k - ekvivalent generatorning ichki qarshiligi bo’ladi. Lekin u tashqi zanjirga ulangan bo’lgani uchun generatorning ichki qarshiligi nolga teng deb hisoblanadi.
6.6-rasmda tasvirlangan ekvivalent sxemalar uchun Kirxgof tenglamalarini yozaylik.
UB sxema uchun (6.6 a-rasm):
(6.20)
UE sxema uchun (6.6 b-rasm):
(6.21)
(6.21) sietemaning ikkinchi tenglamasidagi I_e tokmi (6.9) tenglik orqali ifodalasak, u quyidagi ko’rinishga keladi:
Natijada tranzistorning UE sxemasi 6.7-rasmda tasvirlangai ekvivalent sxema ko’rinishiga o’tadi.

6.7-rasm. Tranzistorning UE 6.8- rasm. To’rt qutblik