Toshkent davlat transport universiteti

ulanish uchun ekvivalent sxemasi. tizim.


Undagi R_k-R_m qarshilik kollektor zanjiridagi R_m qarshilikni almashtirsa, ekvivalent generator (Ye_ekv) Ye¹ _ekv = R_m·I₆ bilan almashtiriladi.
UK sxema uchun (6.6v-rasm):
(6.22)
Uchchala ulanish sxemasida triod ikkita kirish va ikkita chiqish klemmasiga ega. Ularning umumlashtirib to’rt qutblik tizim (6.8-rasm) deb qarash mumkin. Unda manbalar ham qatnashgani uchun u aktiv to’rt qutblik tizim bo’ladi.
To’rt qutblik tizim nazariyasi chiziqli zanjirlar uchun o’rinlidir. Ammo yarim o’tkazgichli triod chiziqli bo’lmagan element bo’lib, ta’sir qiluvchi signal amplitudasi ortishi bilan uning chiziqli emaslik xususiyati ortib boradi. Shuning uchun ko’rayotgan holimizda tranzistorni chiziqli element deb qarash uchun ta’sir etuvchi signal amplitudasini yetarlicha kichik deb hisoblaymiz, ya’ni tranzistorning ishchi sohasi qilib volt-amper xarakteristikasining faqat to’g’ri chiziqli qismi olingan deb faraz qilamiz.
To’rt qutbli tizimlarni o’rganishda asos qilib uning kirnsh va chiqish kattaliklari orasidagi bog’lanishni ifodalovchi tenglamalar tizimi olinadi. Ular turlicha bo’lishi mumkin. Masalan, erkin o’zgaruvchanlar qilib tok kuchlari olingan holda, u quyidagi bog’lanish orqali ifodalanadi:
(6.23)
Bundan kirish va chiqish kuchlanishlarining to’liq, differensialini aniqlaylik:
(6.24)
Bunga belgilash kiritamiz:
(6.25)
Unda (6.24) ifoda quyidagi ko’rinishga keladi:
(6.25)
, , , va tranzistorning - parametrlari deb ataladi va qarshilik. o’lchamiga ega bo’ladi. Umuman olganda, ular kompleks kattaliklardir, ya’ni = R + jX. Lekin to’rt qutbliga ta’sir etadigan tebrapishning chastotasi kichik bo’lsa, X reaktiv qismning ta’sirini hisobga olmaslik mumkin. Bunda tranzistorning R - parametrlari hosil bo’ladi.
R - parametrlar to’rt qutblining kirish yoki chnqish zanjiri uzuq bo’lgan hol uchun aniqlanadi. U holda kuchlanish yoki tokning to’liq differsnsiallarini ularning amplituda qiymatla_;ri orqali almashtirish mumkin:

to’rt qutblining chiqish zanjiri uzuq bo’lgandagn ki­rish qarshiligi deyiladi;

to’rt qutblining kirish zanjiri uzuq bo’lgandagi teskari utish yoki teskari bog’lanish qarshiligi deyiladi. U chiqish energiyasining qayta kirishga uzatilish jarayonini ifodalaydi;

to’rt qutblining chiqish zanjiri uzuq bo’lgandagi tugri o’tish qarshiligi deyiladi. U tranzistorning kuchaytirish xususiyatini ifodalaydi;

to’rt qutblining kirish zanjiri uzuq bo’lgandagi chiqish qarshiligi deb ataladi.
Shunga ko’ra to’rt qutblining kichik chastotalar so- hasidagi tenglamasi quyidagicha bo’ladi:
(6.27)
Arap (6.27) tizimni (6.20)÷(6.22) tenglamalar bi­lan solishtirsak, tranzistorning uch xil ulanishi uchun R - parametrlarining ifodasi xosil bo’ladi. U 6.1- jadvalda ko’rsatilgan.


6.1- jadval