Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

0 ‘rtacha mahsulot - jalb qilingan barcha ishlab chiqarish
omillarining bir birligiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmi:
O'M =
Aytaylik, 100 birlik mahsulot 10 birlik ishchi kuchi, 8 birlik kapi­
tal va 15 birlik tabiiy resurslami sarflash evaziga Yaratilgan. U holda 
har qaysi omilning bir birligiga to‘g ‘ri keladigan mahsulot hajmini 
hisoblaymiz:
1) ishchi kuchi 
omili
birligiga to‘g ‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot:
O'M,
= — = 10 
birlikka teng.
7
10
2) kapital omili birligiga to‘g ‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot:
0 'M K
= — = 12,5 
birlikka teng.
* 
8
3) tabiiy resurs omili birligiga to‘g ‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot:
100
O'MN
= 
* 6,7 
birlikka teng.
Ishlab chiqarish natijasini baholashda ishlab chiqarish omillari 
navbatdagi birligini sarflashning maqsadga muvofiqligini o‘rganish,
67

---

ya’ni har bir omil qo‘shimcha sarfining u keltiradigan samara bilan
taqqoslash muhimdir. Bu so‘nggi qo‘shilgan mahsulot ko‘rsatkichi
orqali ifodalanadi.
So‘nggi qo‘shilgan mahsulot - eng so‘nggi qo‘shilgan omil
(kapital yoki ishchi kuchi) evaziga o‘sgan mahsulot hajmi.
«А» korxonada keyingi oyda boshqa ishlab chiqarish om il­
lari sarfi o'zgarm agani holda, ishchi kuchi resurslarining soni 2 
birlikka oshirilgan, y a ’ni 12 birlikni tashkil etib, buning natijasi­
da umumiy m ahsulot 110 birlikka yetgan b o ‘lsin. U holda, ishchi 
kuchi omilining so‘nggi qo ‘shilgan m ahsuloti 5 birlik (10/2)ni 
tashkil etadi.
Har bir qo‘shilgan omil evaziga olingan qo‘shilgan mahsu­
lot so‘nggi qo‘shilgan omil unumdorligi deb aytiladi. 
So‘nggi 
q o ‘shilgan mahsulot (o ‘sgan) m iqdorini so‘nggi q o ‘shilgan 
(o ‘sgan) ishchi kuchi yoki kapital m iqdoriga b o ‘lish y o ‘li bilan 
q o ‘shilgan omil, y a ’ni qo ‘shilgan kapital yoki qo ‘shilgan ishchi 
kuchi unum dorligi aniqlanadi, y a’ni: