Toshkent farm atse vtikainstituti

JAG‘-JAG‘ (ACHAMBITI) CAPSELLA BURSA
PASTORIS MEDIC
Jag‘-jag‘ (Achambiti) -
Sapsella Bursa Pastoris 
Medic, 
karamdoshlar -
Brassicaceae 
(butguldoshlar -
Cruciferae) 
oiiasiga 
kiradi.
Bir yillik, bo‘yi 20-30 (ba’zan 60) sm ga etadigan o‘t o ‘simJik. 
Poyasi bitta, ba’zan bir nechta, tik o ‘suvchi, shoxlangan yoki 
shoxlanmagan. Ildizoldi barglari bandli, cho‘ziq lansetsimon bo‘lib, 
turlicha qirqilgan barg plastinkasiga ega. Poyadagi barglari mayda 
boiadi. Gullari shingilga to ‘plangan. Mevasi - qo'zoqcha.
Aprel oyidan boshlab kuzgacha gullaydi, mevasi iyundan 
boshlab etiladi.
Geografik tarqalishi. 
Sobiq Ittifoqning uzoq Shimol va cho‘1 
tumanlaridan tashqari barcha aholi yashaydigan yerlarda, yo‘1 
yoqalarida, o ‘tloqlarda va begona o‘t sifatida ekinlar orasida o‘sadi. 
Mahsulot Ukraina Respublikasida hamda Volga bo‘yi tumanlarida 
yig‘iladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. 
Tayyor mahsulot poya, barg, 
gul va xom meva aralashmalaridan iborat. Poyasi siyrak bargli, 
shoxlanmagan yoki shoxlangan, qirrali, tuksiz yoki tuklar bilan 
qoplangan, uzunligi 20-50 sm boTadi. Ildizoldi barglari (agar 
mahsulotda boTsa) cho‘ziq lansetsimon, band tomoniga qarab 
torayib boruvchi, kemtik tishsimon qirrali yoki patsimon kesik, 
ba’zan tekis qirrali boTadi. Poyasidagi barglari mayda, lansetsimon, 
tekis qirrali boTib, bandsiz ketma-ket o‘mashgan. Gullari oqimtir 
rangli, shingilga to‘plangan. Kosacha va tojbarglari 4 tadan, otaligi 6 
ta, shundan 2 tasi kalta, onalik tuguni 2 xonali, yuqoriga joylashgan. 
Mevasi teskari uchburchak yoki teskari uchburchak yuraksimon 
qo‘zoqcha. Mevasining uzunligi 5-8 mm, eni 4-5 mm.
Mahsulot kuchsiz, o‘ziga xos hidli boTib, mazasi achchiq.
XI DF ga ko‘ra, mahsulot namligi 13%, umumiv kuli 10%, 10% 
li xlorid kislotada yerimaydigan kuli 2%, organik aralashmalar 2% 
va mineral aralashmalar 1% dan oshiq boTmasligi kerak.
176

---

Butun mahsulot uchun: teshigining diametri 1 mm boTgan 
elakdan oTadigan maydalangan qismlar 2% dan, ildizidan 
ajratilmagan poyalar yoki ayrim lioldagi ildizlar, sarg‘aygan barglar 
va zamburug4 bilan zararlangan o ‘simlik boTaklari 3%, qirqilgan 
mahsulot uchun: teshigining diametri 7 mm li elakdan oTmaydigan 
yirik qismlar 10% dan, teshigining diametri 0,5 mm boTgan elakdan 
oTadigan maydalangan qismlar 10% dan oshiq boTmasligi lozim. 
70% ii spirtda yeruvchi ekstrakg moddalar miqdori 10% dan kam 
boTmasligi kerak.
Kimyoviy tarkibi. Mahsulot tarkibida gissopin glikozidi, bursa 
kislota, 0,12% askorbin kislota, vitamin К I, olma, limon, vino, fumar 
kislotalar, xolin, atsetilxolin, tiramin, inozit, flavonoidlar (uiosmin va 
boshqalar), saponinlar, oshlovchi hamda boshqa birikmalar boTadi.
Ishlatilishi. Jag‘-jag‘ o ‘simligining preparatlari tuqqandan keyin 
va bachadon kasalliklarida qon oqishini to‘xtatish uchun hamda 
bachadon zaiflashganda uni tonuslovchi vosita sifatida ishlatiladi.