Toshkent farm atse vtikainstituti

Geografik tarqalishi. 
Y o w o y i holda nam tropik yerlarda 
Indoneziyada ( Y ava orolida), Vetnam , M alayziya, H indiston 
va va boshqa davlatlarda o ‘sadi. A jariya respublikasining Q ora 
dengiz b o ‘yida jo ylash g an «K obuletskiy» sovxozida o ‘stiriladi.
Mahsulot tayyorlash, 
0 ‘sim lik barglari u q iy g ‘os gullab, 
m eva tu g a boshlagan davrida y ig ‘iladi. В uning uchun ikkinchi 
darajali novdalam i yerdan 10-15 sm balandlikda qirqib, 40- 
50°S da quritgichlarda quritiladi. S o ‘ngra qurigan m ahsulotni 
m aydalab, yirik poyalardan ajratiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. 
Tayyor m ahsulot butun 
va singan barglar ham da bir oz o ‘sim likning boshqa qismlari 
(serbarg poyaning uchi, gullar, pishm agan m evalar va ingichka 
poyachalar)ni aralashm asidan iborat. B arglar ellipssim on yoki 
c h o 'ziq ellipssim on, asos qism i bir oz toraygan, tekis qirrali, qisqa 
bandli, uzunligi 12 sm gacha, bir oz uzunasiga burishgan, asosiy 
tom iri bargning pastki tom onidan b o ‘rtib chiqqan bo‘ladi. Poyasi 
silindrsim on yoki b ir oz yassi, y o ‘g ‘onligi 0,2 sm gacha, bilinar-
70

---

bilinm as lo ti qirrali, gullari yirik, chiroyli, oq, pushti yoki qizi!, 
quriganda sariq yoki och к о ‘kim tir-qizg‘ish rangli. M ahsulot to ‘q 
yashil, sarg‘ish-yashil yoki q o ‘n g ‘ir-yashil, u m g ‘i qora rangli 
(pishganda) o ‘ziga xos yoqim siz hidli. M ahsulot nam ligi 14%, 
um um iy kuli 13%, sarg ‘aygan, jigarrang va qoraygan barglar 6%, 
poyalar 15%, organik aralashm alar 1% va m ineral aralashm alar 
1% dan yushm asligi ham da m ahsulot tarkibidagi vinblastin 
alkaloidining m iqdori 0,02% dan kam b o ‘lm asligi kerak.
Kimyoviy tarkibi. 
M ahsulot tarkibidagi indol unum i b o ig a n
ikki guruhga kiruvchi 80 tagacha alkaloidlar bor: m ononerlar 
(aym alin, serpentin, loxnerin v a boshqalar) ham da dim erlar 
(vinblastin, vinkristin va boshqalar). M onom er alkaloidlari 
rauvolnyam alkaloidlari singari organizm ga ta’sir k o ‘rsatadi. 
D im er alkaloidlari alohida diqqatga sazovordir. U lardan 6 
tasi yom on shishlam i - rak kasalligini davolash ta ’siriga ega 
b o ‘lib, shulardan ikki tasi - vinblastin va vinkristin tibbiyotda 
qoTlanilm okda.
Alkaloidl ardan 
tashqari, 
rnahsulotda 
vana 
oksikarbon 
kislotalar, flavonoidlar, glikozidlar va boshqa m oddalar bor.
Ishlatilishi. 
K atarantus dorivor preparatlari b a ’zi rak 
kasalliklarini (lim fogranulernatoz, gem atosarkom a, m ielom ada 
rozevin-vinb 1 astin 
ham da 
neyroblastom a, 
leykoz, 
Vilson 
shishi, m elanom a, k o ‘krak sut bezi raki va boshqa shishlarda, 
vinkristin) davolashda qoTlaniladi. B u preparatlar sitotoksik (rak 
hujayralarini o ‘ldirish) ta ’siriga ega.