Toshkent farm atse vtikainstituti

DORIVOR О‘SIMLIKLARNING ASOSIY TA’SIR
ETUVCHI BIOLOGIK FAOL MODDALARI
D orivor m ahsulot tarkibida kasalliklam i davolovchi terapevtik 
aham iyatga ega boTgan biologik faol m oddalari boTgani 
sababli u tibbiyotda va farm atsiyada ishlatiladi. 0 ‘sim likning 
terapevtik aham iyati b o ig a n shifobaxsh biologik faol kim yoviy 
birikm alari 
asosiy ta ’sir etuvchi m oddalari
deb ataladi. Bu 
m oddalar k o ‘pincha ayrim o ‘sim liklarga xos boTgan aikaloidlar 
(belladonna, bangidevona, m ingdevona, skopoliya turlariga xos 
atropin, giossiam in, skopalam in), glikozidlar (angishvonagul, 
strofant, adonis, m arvaridgul, yerizim um o' sim liklariga xos yurak 
glikozidlari, r a ’noguldoshlarga xos am igdalin, karam doshlarga 
xos sinigrin va boshqa izotiotsiantlar), kum arinlar, efir m oylari, 
flavonoidlar, vitam inlar, lignanlar, oshlovchi va boshqa m oddalar 
sifatida uchraydi.
32

---

ODDIY KANAKUNJUT - RICINUS COMMUNIS L.
O ddiy kanakunjut -
Rictnus communis 
L . sutlam adoshlar -
Euphoreiaceae 
oilasiga kiradi.
B ir yillik o ‘t o ‘sim lik b o ‘lib, b o ‘yi 2 m ga etadi. Poyasi 
shoxlangan. B argi yirik, tuksiz, 5—11 barm oqsim on b o ‘lakli 
b o ‘lib, barg plastinkasm ing 
m arkaziga 
o ‘rnasbgan uzun 
bandi bilan poyada ketm a-ket joylashgan. B arg b o ‘lakchalari 
ch o ‘ziq tuxum sim cn, cheti tishsim on qirrali. G ullari shingilga 
to ‘plangan. Guli k o ‘rim siz, b ir jin sli, gulqo‘rg ‘oni oddiy, onalik 
gullari shingilning joiqori qismiga, otalik gullari esa pastki 
qism iga joylashgan. M evasi uch u ru g ‘li, uch chanoqii, tikan 
bilan qoplangan k o ‘sak. K o ‘sak pishganda yoriladi v a u rug‘lari 
sochilib ketadi.
Ijm n-sentyabr oylarida gullaydi, m evasi iyul-oktyabrda 
etiladi.
G e o g ra fik ta rq a lis h i. V atani tropik Afrika. Tropik zonada 
o ‘sadigan kanakunjut k o ‘p yiliik b o ‘lib, poyasi y o g ‘ochlangan, 
b o ‘yi 10 m ga etadi.
K anakunjut b ir yillik o ‘t o ‘sim lik sifatida 0 ‘rta Osiyo, 
Shim oliy K avkaz, U krainaning jan u b iy qism ida va V olga b o ‘yida 
ekiJadi.