26
2. Qaysi mikroorganizm suv uchun sanitar bakteriologik ko‗rsatkich bo‗lib hisoblanadi?
Nima uchun?
3. Suvning koli titr va koli indeksi nima?
4. Qaysi mikroorganizmlar tuproqning yangi va eski ifloslanganlik darajasini
ko‗rsatuvchilar hisoblanadi? Nima uchun?
Vaziyatli masala: Bakteriologik laboratoriyaga sanitar-bakteriologik tekshirish uchun
tuproq namunalari olib kelindi. Xulosa berish uchun qanday ko‗rsatkichlarni aniqlash kerak?
―G A L E R E YA B O‗ Y L A B S A YO H A T‖ U S U L I
Guruh talabalarii kichik 2-4 guruhlarga bo‗linadi va har bir kichik guruhlarga bittadan
muammoli (vaziyatli masala) savol yozilgan qog‗oz beriladi. O‗qituvchi amaliy mashg‗ulotlarda
rangli qog‗ozlardan foydalanadi. Har bir kichik guruh 10 daqiqa davomida o‗zlarining fikrlarini
yozib, boshqa guruhdagi javob varaqalari bilan almashadilar. Keyingi guruh oldingi guruhning
javobini baholab, agar javob to‗liq bo‗lmasa, o‗zining variantini taklif etadilar.
Mavzu bo‗yicha savollar: ―Odam tanasi normal mikroflorasi va ularni o‗rganish usullari‖
mavzusidan vaziyatli masala:
1. Tish karachidan mikroskopik tekshiruvda treponemalar, stafilokokklar topildi, bu og‗iz
bo‗shlig‗ida patologik jarayon borligini bildiradimi?
2. Qo‗ldan olingan yuvindi bakteriologik tekshirilganda Kandida avlodiga mansub
zamburug‗lar topildi. Bu nimani bildiradi?
Talabalar o‗z javoblarini berganlaridan keyin tengdoshlari javoblariga qo‗shimcha
kiritganlaridan keyin ular birgalikda tahlil qilinadi va eng to‗g‗ri javoblar tanlab olinib,
baholanadi.
―Q O R B O‗ L A K CH A L A R I‖ U S U L I
Bu usulda guruh kichik 2 guruhchaga ajratiladi va sardorlar tanlanadi – har bir talaba
o‗ziga boshqa kichik guruhdan raqobatdosh tanlaydi. Har bir talaba raqibiga mavzuga oid 3 ta
savol beradi va o‗ziga berilgan 3 savolga javob beradi. 2 guruhdan iborat bo‗lgan talabalar
o‗zaro muammoli savollarga javob beradilar – bu javoblar o‗qituvchi tomonidan muhokama
qilinadi, tahlil qilinadi.
Masalan: ―Umumiy virusologiya. Viruslarga umumiy ta‘rif – sistematikasi, tuzilishi,
o‗stirish usullari. Faglar, tuzilishi, xususiyatlari‖ mavzusi bo‗yicha savollar:
1. Virusni ―xo‗jayin‖ hujayrasi bilan o‗zaro ta‘siri turlari va bosqichlarini ayting.
2. Viruslarni o‗stirish usullari.
3. Viruslarning obligat parazitligiga sabab nima?
4. Virusning ―xo‗jayin‖ hujayrasiga kirish yo‗llari.
5. Virusning xo‗jayin hujayrasidagi dezintegratsiyasi, ―echinishi‖ qanday yuz beradi va bu
jarayonda qaysi fermentlar ishtirok etadi?
6. Tovuq embrioniga virusli ashyoni yuqtirish usullari.
7. Tovuq embrionida viruslarni o‗stirishning afzalliklari va kamchiliklari nimalar?
Har qanday to‗g‗ri javob shu guruhga ―qor bo‗lakchasi‖ ko‗rinishida ball keltiradi.
―Q O R U YU M I‖ U S U L I
Bu usulda talabalar 2-4 kichik guruhlarga bo‗linadi, 1-kichik guruh talabalari navbati bilan
2-kichik guruhidan bir talabaga savol beradilar (kichik guruh talabalar soniga qarab 4, 5, 6 ta).
Talaba bilgan savoliga javob beradi. Bu usulga ―qor uyumi‖ deyishdan maqsad ―bir uyum‖ning
(kichik guruh) bir talabaga beradigan savollariga asoslangan.
Masalan: ―Bakteriyalar hayot faoliyati davomida ishlab chiqargan maxsulotlari -
fermentlar, pigmentlar, toksinlar‖ mavzusiga oid savollar:
27
1. Differensiatsiya va identifikatsiya uchun ahamiyatga ega bo‗lgan bakteriyalar
fermentlarini sanab bering.
2. Bakteriyalarda bo‗ladigan toksinlarni ayting, ularning mikrob hujayrasida joylashishi.
3. Pigmentlarning hujayra hayot faoliyatidagi o‗rni.
4. Mikrob hujayrasi patogenlik fermentlarini ayting.
―K I M K O‗ P R O Q, K I M T E Z R O Q‖ U S U L I
Bu usul ―Miya shturmi‖ usuliga o‗xshash bo‗lib, bunda o‗qituvchi talabalarga mavzuga oid
savol beradi. Qaysi talaba berilgan savolga javob berish uchun birinchi bo‗lib qo‗l ko‗tarsa va
to‗g‗ri javobni aytsa, maqsadga muvofiq hisoblanadi. Darsga tayyor talabalar 3-5 marta birinchi
bo‗lib qo‗l ko‗tarib, to‗g‗ri javob berishsa, ular yuqori ball bilan baholanadilar.
Masalan: ―Kimyoterapevtik preparatlar va antibiotiklar. Bakteriyalarning antibiotiklarga
sezgirligini o‗rganish usullari‖ mavzusi bo‗yicha savollar:
1. Mikroorganizmlar antagonizmi va uning mexanizmi.
2. Antibitiklarning olinishi, ta‘sir mexanizmi, ta‘sir doirasi, kimyoviy tarkibiga ko‗ra
klassifikatsiyasi.
3. Hujayra devoriga, oqsil sinteziga, nuklein kislotalarga, sitoplazmatik membranaga ta‘sir
etuvchi antibiotiklarni ayting.
4. Antibiotiklarga rezistentlik mexanizmi.
―K U CH S I Z Z V E N O‖ U S U L I
Guruh talabalari kichik 4-8 guruhchalarga bo‗linadi va o‗qituvchi bitta muammoli savolni
(yoki vaziyatli masalani) aytadi va qum soatchasi yordamida ma‘lum vaqt belgilaydi. Qaysi
kichik guruh savolga birinchi bo‗lib aniq, to‗g‗ri javobni bersa, rag‗bat kartochkasi beriladi.
Mashg‗ulotda 5-6 marta rag‗bat kartochkasi olgan kichik guruh baland ball bilan
baholanadi, savollarga javob topa olmagan kichik guruh mashg‗ulotdan chetlashtiriladi va past
ball bilan baholanadi.
Masalan: ―Jinsiy yo‗l bilan yuquvchi infeksiyalar. Zahm, so‗zak qo‗zg‗atuvchilariga ta‘rif,
laboratoriya tashhisi‖ mavzusi bo‗yicha savollar:
1. Spiroxetalar klassifikatsiyasi va ularning odam patologiyasidagi o‗rni.
2. Spiroxetalarning umumiy xususiyatlari va ularning bakteriyalardan farqlari.
3. Zahmning asosiy patogenetik jihatlari va unda immunitet xarakteri.
4. So‗zak mikrobiologik tashhisida qo‗llaniladigan usullar va ularni baholash.
5. So‗zakda bakterioskopik usul qaysi holatlarda va qanday o‗tkaziladi?
―D I S K U S S I YA‖ U S U L I
Guruhdan ikki nafar sardor tayinlanadi. Har bir sardor o‗zining kichik guruhiga talabalar
o‗rtasidan talaba tanlaydi - 2 ta kichik guruh ajralgach, har bir kichik guruh talabasi o‗ziga 2 -
kichik guruhdan raqib tanlaydi. Bu usulda talabalar o‗zaro bir-birlariga mavzuga oid savol
beradilar va raqibi tomonidan berilgan savollarga javob beradilar. O‗qituvchi mashg‗ulotni
diqqat bilan kuzatadi, chunki har bir savol muammoli, jumboqli, mavzuga oid va qiziqarli
bo‗lishi, berilayotgan javoblar to‗g‗ri, aniq, ravshan bo‗lishi keak.
Masalan: ―Virusli infeksiyalar: ortomiksoviruslar va paramiksoviruslar, ular qo‗zg‗atgan
kasalliklar laboratoriya tashhisi‖ mavzusi bo‗yicha savollar:
1. Ortomiksviruslarning zamonaviy klassifikatsiyasi. Ularga berilgan nom nima bilan
bog‗liq?
2. Orto- va paramiksoviruslar oilasiga kiruvchi viruslarni sanab bering.
3. Epidemiya va pandemiya vaqtida gripp virusi o‗zgaruvchanligi qaysi antigenga bog‗liq?
Dostları ilə paylaş: |