237
№
Asosiy to‘qima xillari
Xloren-
xima
G‘am-
lovchi
So‘ruv-
chi
Aeren-
xima
Vella-
men
Urug‘-
murtak-
dan so‘-
ruvchi
qatlam
1
Ildizining
so‘rish
zonasida
joyla-shib,
markaziy
o‘t-kazuvchi
to‘qimaga etkazib
beradi
2
Bu
parenxima
hu-
jayralarida oziq modda
to‘planadi
3
Xloroplastlari
bo‘lgan
parenxima hujayralar
4
hujayralararo bo‘shliqlari
bo‘lgan parenxima
5
hujayralarda
suv
to‘playdigan paren-xim
hujayralar
6
Urug‘murtak qalqo-nida
bo‘ladigan
asosiy to‘qima
2. O‘quv jarayonining mazmuni:
10.
Asosiy to‘qima
vazifasi, uning xillari
11.
Assimilyatsion (xlorenxima) to‘qima
12.
hamlovchi to‘qima
13.
SHamollatuvchi (aerenxima) to‘qima
14.
So‘ruvchi to‘qima
15.
Vellamen – suv shimuvchi to‘qima
16.
Ajratuvchi to‘qima vazifasi, uning xillari
17.
Tashqi chiharuvchi to‘qimalar:
a)
bezchali tuklar (trixomalar)
b)
o‘smalar (emergentlar)
v) nektardonlar
g) gidatodalar
c)
hazm bezlari
e) osmaforalar
9. Ichki chiharuvchi to‘qimalar:
a)
idioblastlar
b)
sxizogen bo‘shliq
v) lizigen bo‘shliq
g) efir moy kanallari
d)
smola yo‘li
10. Sut naylari:
c)
bo‘g‘imli sut naylari
d)
bo‘g‘imsiz sut naylari
238
3. O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi (metod, forma (shakl), vosita, usul,
nazorat, baholash)
a)
Darsning turi - suhbat
b) Metod – Vertushka
v) Forma – (shakl) guruh
g) Vosita – doska, taqatma material,
mikroskop, tayyor preparatlar, tablitsa
d) Usul – nutqli
e) Nazorat – kuzatish (ko‘rish)
j) Baholash – o‘z-o‘zini va umumiy baholash
4. Metod – Vertushka
Vertushka metodi
Bu treningda 3 ta yoki 5 ta guruhga material tar?atiladi va har bir guruh yakka holda
belgilaydi. Keyin bu material guruhlarga aralashtirib beriladi, yana belgilanadi, 3 yoki 5 marta
aylangandan keyin o‘qituvchi va talabalar bilan umumiy to‘g‘ri javob o‘rtoqlashiladi.
№
Asosiy to‘qima xillari
Xloren-
xima
G‘am-
lovchi
So‘ruv-
chi
Aeren-
xima
Vella-
men
Urug‘-
murtak-
dan so‘-
ruvchi
qatlam
1
Ildizining
so‘rish
zonasida
joyla-shib,
markaziy
o‘t-kazuvchi
to‘qimaga etkazib beradi
2
Bu
parenxima
hu-
jayralarida oziq modda
to‘planadi
3
Xloroplastlari
bo‘lgan
parenxima hujayralar
4
hujayralararo bo‘shliqlari
bo‘lgan parenxima
5
hujayralarda
suv
to‘playdigan paren-xim
hujayralar
6
Urug‘murtak qalqo-nida
bo‘ladigan
asosiy to‘qima
Vertushka metodi
Bu treningda 3 ta yoki 5 ta guruhga material tarqatiladi va har bir guruh yakka holda
belgilaydi. Keyin bu material guruhlarga aralashtirib beriladi, yana belgilanadi, 3 yoki 5 marta
aylangandan keyin o‘qituvchi va talabalar bilan umumiy to‘g‘ri javob o‘rtoqlashiladi.
№
Tashqi chiharuvchi
Bezcha-
O‘sma-
Nektar-
Gidatoda-
Xazm
Osma-
239
to‘qima
li tuklar
lar
donlar
lar
bez-
lari
fora-
lar
1
Fermentlar va kis-lotalar
yordamida hashoratlarni
tu-tib oziqlanadi
2
O‘simlikning
guli-da
bo‘lib, qandsi-mon –
suyuqlik aj-ratadi
3
Bezchalarning
hosil
bo‘lishida
paren-xim
hujayralari
ishtirok
etgan, osonlik bilan si-
nadigan
o‘yuvchi
moddasi bo‘lgan
4
Suv
tomchilatib
tu-
radigan to‘qima
5
O‘simlik
guli
toj-
barglarida
uchuvchan
efir
moylari
ajratib
turadigan to‘qima
6
Epiderma
hujayra-
laridan
hosil
bo‘-
ladigan,
sekretlar
(suyuqliklar)
bo‘l-gan
kutikula
qavat
5. Mustaqil bajarish uchun vazifalar
Ob’ektlarni o‘rganish : Asosiy to‘qima.Ajratuvchi to‘qimalar.
Ob’ektlar bo‘yicha ma’lumotlar.
O‘simlik organlarining ko‘pchilik qismi yirik, hujayra po‘sti yupqa, modda almashinuvi
jarayonida faol ishtirok etadilar.Bu hujayralar asosan birlamchi va ikkilamchi meristemalardan
hosil bo‘ladi va asosiy to‘qimalar deb ataladi.Asosiy to‘qimalar bir necha guruhga bo‘linadi:
Assimlyatsion to‘qima (xlorenxima) - Xlorofill donachalari ko‘p bo‘lgan to‘qima
assimilyatsion to‘qima (xlorenxima) deb ataladi. Bu to‘qima asosan barglarda, gullarda, yashil
mevalarda va o‘t o‘simliklarning poyalarida uchraydi. To‘qimaning asosiy vazifasi –
fotosintez.
G‘amlovchi to‘qima- Fotosintez natijasida hosil bo‘lgan moddalar oziq modda sifatida
to‘planishi mumkin. Bunday to‘qima urug‘li o‘simliklarning hamma organlarida bor. Kraxmal,
aleyron donachalari, yog‘ moddalar guruxiga kirib, ular g‘amlovchi parenxima hujayralarining
sitoplazmasida saqlanadi.
SHamollatuvchi to‘qima.(aerenxima) - hujayralararo bo‘shliqlari ko‘p va keng bo‘lgan
parenximaga aerenxima deb ataladi. Aerenxima o‘simlikning qamma havo, ya’ni nafas olish
uchun kerak bo‘lgan kislorodni etkazib beradi. Aerenxima suvda va botqoqlikda o‘sadigan
o‘simliklarning poya, barg va ildizlarida yaxshi rivojlanadi. Parenximaning asosiy vazifasi
assimilyatsion to‘qimalarni kislorod bilan taminlashdir.