242
1 – tajriba: - Bug‘doy ildizining uzunasiga kesimidan ildiz zonalarini ko‘rish:
a)
ildiz qini
b) bo‘linish qismi
v) o‘suvchi qismi
g) so‘ruvchi qismi
2 – tajriba: - Gulsafsar ildizidan vaqtinchalik
preparat tayyorlab, so‘rish zonasidan, ildizning
birlamchi tuzilishini o‘rganish:
a) epiblema
b) ekzoderma
v) mezoderma
g) endoderma
d) peretsikl
e) radial bog‘lam
j) o‘zak
3 – tajriba: - Tayyor preparatdan kambiyni hosil bo‘lishini ko‘rib,
birlamchi ildizni ikkilamchi
ildizga o‘tishini o‘rganish.
Metod – Vertushka, Blits o‘yin
Vertushka metodi
№
Ildiz zonalari
Ildiz
hinchasi
Bo‘linuvchi
zona
O‘suvchi
zona
So‘ruvchi
zona
1
2
3
4
Ildiz o‘sish nuqtasining eng
uchida joylashgan bitta
bo‘linadigan hujayra initsial
hujayra deyilib bo‘linish
xususiyatiga ega
hujayralardan
tuzilgan
Ildizning bu zonasidagi
epiblema hujayralarining
bir qismi tashqi tomonga
bo‘rtib o‘sib, tukchalarni
hosil qiladi.
Bu tukchalar
suvni shimadi.
Ildizning uchki qismida,
tashqi tomoni sellyulozali,
shilim-shiqlangan parenxim
hujayralar yig‘indisi
243
Bo‘linish zonasidan
yuqoriga hujayralar
ajralib
chiqib, bo‘li-nishdan
to‘xtab yirik-lashadi. Bu
zona -
2. O‘quv jarayonining mazmuni:
1. Ildiz qanday zonalardan tuzilgan
2. Ildiz zonalarining vazifasi va tuzilishi.
a) ildiz qini
b) bo‘linuvchi zona
v) o‘suvchi zona
g) so‘ruvchi zona
3. Ildizning ichki tuzilishini qaysi zonadan o‘rganish mumkin
4. So‘ruvchi zona qanday to‘qimalardan paydo bo‘ladi.
5. Birlamchi ildiz qismlari:
a) epiblema
b) birlamchi po‘stloq
v) markaziy silindr
6. Markaziy silindrda joylashgan to‘g‘ima turlari, vazifasi
7. Kambiyning hosil bo‘lishi
8. Ikkilamchi
ildiz tuzilishi
9. Ildizmevalarning ichki tuzilishi
4. O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi (metod, forma (shakl), vosita, usul,
nazorat, baholash)
a) Darsning turi – suhbat
b) Metod – Blits o‘yin, Bumerang
v) Forma (shakl) – guruh
g) Vosita – doska, tarqatma material, tablitsa,
tayyor preparat, fiksirlangan material,
mikroskop.
d) Usul – nutqli
e) Nazorat – kuzatish (ko‘rish)
j) Baholash – o‘z-o‘zini va umumiy baholash
5. Metod – Blits o‘yin
Blits o‘yin
Guruh
bahosi
Guruh
xatosi
To‘g‘ri
javob
Yakka
xato
Yakka
baho
Guruh
ichidan
chetlatish
Ildizning birlamchi tuzilishi
1. Doira shaklini olgan kambiy
hujayralari
ich-kariga
244
ikkilamchi
ksile-mani,
tashqariga ikkilam-chi floemani
hosil qiladi.
2.
Ularning
hujayralari
bo‘linishi
natijasida
esa
ikkilamchi
ksilema
yuzaga
keladi.
3. Ikki pallali va ochiq urug‘li
o‘simliklarda ildiz ikkilamchi
tuzilishga o‘tadi.
4. Bu halqani hosil qilishdan
oldin,
paren-xima
hujayralarning kambiy yoylari
bo‘linib, floemaga nisbatan
ikki-lamchi ksilemani ko‘proq
hosil
qiladi
va
birlamchi
floemani o‘z o‘rnidan siqib
chiqaradi,
kambiy
doi-ra
shaklini oladi.
5. Markaziy silindrda floema va
ksilema orasi-dagi yupqa po‘stli
paren-xima hujayrasi cho‘zilib
ikkilamchi
hosil
qiluvchi
to‘g‘ima kambiy yoylarini hosil
qiladi.
6.
Kambiydan
tashqarida
qolgan peretsikl hamda po‘stloq
parenximasining
tashqi
hujayralaridan fellogen qavati
hosil bo‘ladi. Fellogen qavati
peridermani hosil qiladi.
7. SHu paytda ksilema nurining
uchida joylash-gan peretsikl va
parenxi-ma hujayralari hosil
qilgan kambiy yoylari tutashib,
kambiy halqasi-ni hosil qiladi.
6. Mustaqil bajarish uchun vazifa
Ob’ektlarni o‘rganish:
Ildizning birlamchi tuzilishi, ildizning ikkilamchi tuzilishi.
Ob’ektlar bo‘yicha ma’lumotlar.
Ildiz o‘sish konusining tuzilishini o‘rganish uchun bir pallali o‘simlik ildizining uchki
qismini uzunasiga kesib, mikroskop ostida qaraganimizda ildiz uchi g‘ilof bilan
qoplanganligini ko‘rish mumkin. g‘ilof o‘sayotgan ildizning nozik uchini – ildizning o‘sish
konusini shikastlanishdan saqlab turadi. Ildiz g‘ilofi hujayralari yirik bo‘lib, sirt tomonidan
doimo ajralib, ichki tomondan beto‘xtov o‘sib turadi. O‘sish nuqtasi ichki hujayralarning
ko‘ndalang bo‘linishi natijasida o‘sish nuqtasi uzayadi, uzunasiga bo‘linish natijasida esa
yo‘g‘onlashadi. Bo‘linish nuqtasidan birmuncha yuqoriroq o‘sish zonasi bo‘lib, uning uzunligi
bir necha mmga etadi. Bu zona hujayralari tez o‘sadi va cho‘ziladi. O‘sish zonasidan keyin