8
bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi subyektlarga kredit berilmaydi, ilgari berilgan
kreditlar esa belgilangan tartibda muddatidan ilgari undirib olinadi.
Kredit
resurslaridan uzoq muddatli moliyaviy beqarorlik, xo‘jasizlik va zararlarni
qoplash uchun foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida kreditning asosiy turi bo‘lib bank
krediti, ya’ni tijorat banklari tomonidan beriladigan har xil turdagi va
ko‘rinishdagi kreditlar hisoblanadi. Kredit munosabatlari yuzaga kelishi
uchun uning obyektlari va subyektlari bo‘lishi lozim. Bank krediti sohasidagi
kredit munosabatlarining subyekti bo‘lib, banklar hamda xo‘jalik
subyektlari,
aholi, davlat va boshqa subyektlar hisoblanishi mumkin. Ma’lumki, kreditlash
jarayonida kredit munosabatlarining subyektlari bir tomondan kredit beruvchi va
ikkinchi tomondan kredit oluvchi sifatida qatnashadilar.
Kreditorlar bo‘lib, o‘zining vaqtincha bo‘sh turgan pul mablag‘larini
ma’lum bir muddatga qarz oluvchi ixtiyoriga beruvchi jismoniy va
yuridik shaxslar hisoblanadilar
.
Qarz oluvchi − o‘ziga tegishli bo‘lmagan mablag‘ni vaqtincha ishlatib, uni
belgilangan muddatda qaytarib berish va u bo‘yicha foiz to‘lash majburiyatini
oluvchi tomondir. Bank kreditiga kelsak, kredit munosabatlarining
subyektlari
bo‘lib, albatta, kredit beruvchi bank va qarzdor bo‘lib turli yuridik va jismoniy
shaxslar hisoblanadilar. Kreditning bu turi asosan banklarning jalb qilingan
mablag‘lar bilan ishlashi bilan bog‘liq. O‘zida jalb qilingan mablag‘larni ehtiyoji
borlarga qayta taqsimlash orqali banklar kreditor sifatida faoliyat ko‘rsatadi.
O‘zbekiston Respublikasida xususiy, davlat, jamoa va kollektiv
mulkchiligiga asoslangan korxona va tashkilotlar tuzilishi hamda faoliyat
ko‘rsatishiga huquqiy asoslar yaratildi. Shu bilan birgalikda, aralash mulkchilikka
asoslangan korxonalar ham ochilishi va faoliyat ko‘rsatishi mumkin bo‘ldi.
Ayniqsa, hukumat tomonidan xususiy tijorat
banklarini tashkil qilishni
rag‘batlantirish, aksiyadorlik tijorat banklari faoliyatini takomillashtirish, ularni
xususiylashtirish va banklar faoliyatini erkinlashtirish sharoitida kredit
munosabatlari subyektlarining ko‘lami oshib bormoqda.
9
Yuqoridagilardan kelib chiqib, kreditlash tarkibini quyidagicha tasvirlash
mumkin:
Dostları ilə paylaş: