Tuproqning biologik faolligida mikroorganizmlar roli azotobakterning xususiyatlari

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-139-143
Academic Research, Uzbekistan 140 www.ares.uz 
tarzi va faoliyati o’rganilganda juda ko‘plab xususiyatlarga ega ekanligi 
aniqlangan.Jumladan, o‘simliklarni eng muhim hisoblangan azot yoki fosfor bilan 
ta'minlash qobiliyati mavjud. O‘simlik ildizlarida havodagi molekulyar azotni 
biologik azot (bioazot)ga aylantirib bera oladigan juda ko‘plab bakteriyalar yashaydi. 
Ular umumiy nom bilan 
azot o‘zlashtiruvchi bakteriyalar
deb nomlanadi. Tuproqda 
bu bakteriyalar qanchalik ko‘p bo‘lsa tuproq shunchalik unumdor, hosildorlik 
shunchalik yuqori bo‘ladi. Azot to’plovchi mikroorganizmlar, azotofiksatorlar – 
atmosferadagi molekulyar azotni o’zlashtiruvchi va uni organik birikmalarga 
o’tkazuvchi mikroorganizmlar dukkakli o’simliklar bilan simbioz hayot kechiruvchi - 
Rhisobium turkumiga mansub bakteriyalar kiradi Dukkakli o’simliklar ildizida 
tugunak hosil qiluvchi aktinomitsetlar ham azot to’plovchi mikroorganizmlar 
hisoblanadi. Ba’zi azot to’plovchi bakteriyalar ayrim tropik o’simliklar bargi 
to’qimalarida o’simliklar bargi tugunaklar hosil qilib rivojlanadi Tuproqda va suv 
havzalarida erkin yashovchi sporali anaerob bakteriya — klostridium
,
aerob sharoitda 
yashovchi mikroorganizm — azotobakter, oligonitrofenillar,(azotsiz oziqa muhitida 
yashovchi bakteriyalar) ham azot to’plovchi faol mikroorganizmlarga kiradi .Azot 
to`plovchi mikroorganizmlar tabiatda azotning aylanishida , xususan o’simlikni 
o’zlashtira olishi mumkin bo’lgan azot bilan ta’minlashda, ya’ni atmosfera azotine 
o’simliklar foydalanadigan ko’rinishga keltirishda katta ahamiyatga ega. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
 
Azotfiksatorlardan eng muhimlardan biri - azotobakterdir Azotobakter 
bakteriyalarning bir turi bo’lib ular tuproqda yashaydilar va gazli azotni eriydigan 
shaklga aylantira olishadi, bu faqat o'simliklar tomonidan assimilyatsiya qilinishi 
mumkin. Ushbu bakteriyalar turli sharoitlarda yashashga moslashgan bo’lib ular 
neytral va gidroksidli tuproqlarda yashaydilar. Ularning Polyar hududlarning 
tuproqlarining ekstremal sharoitlarida, Arktika va Antarktika hududlaridan ham 
mavjudligi aniqlangan . Ular toza suv havzalarida va sho'r suvli botqoqlarda 
yashaydilar. Va, albatta, azotfiksatsiyadagi mustaqilligiga qaramasdan, ular hali ham 
o'simliklar bilan simbiotik aloqani hosil qiladi va risosfarada yashaydi. Qizig'i 
shundaki, azotobakterlar uchun kislorod xavfli va zaharli hisoblanadi Faol nafas olish 
jarayonida kislorod to'plangan holda, ularning tanasini zaharlash o'rniga energiyaning 
bir qismini sarflaydi.. Bundan tashqari, azotobakterlar muhim nitrogenazni kislorod 
ta'siridan himoya qiluvchi maxsus proteinga ega.Azotobakterlar 
Tabiatda keng 
tarqalgan aerob mikroorganizmlar bo'lgan azotobakter; odatda katta, ba'zan biroz 
cho'zilgan, sferik bakteriyalar shaklida. Azotobakter- erkin atmosfera azotini 

---