Tuproqning biologik faolligida mikroorganizmlar roli azotobakterning xususiyatlari

MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Harorat bilan bog'liq ravishda, azotobakter odatda mezofil organizm bo'lib , 
25-30 °S atrofida optimum rivojlanishi bo’ladi.. Azotobacter faoliyatiga haroratining 
pasayishi ta’sir etmaydi. Shuning uchun qishda ham Shimoliy kengliklarda 

---

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-139-143
Academic Research, Uzbekistan 142 www.ares.uz 
tuproqdagi hujayralar soni sezilarli darajada kamaymaydi Afsuski, azotobakterning 
tuproqda faol ravishda ko'payishi va uning ko'p qirrali fazilatlarini namoyon qilish 
qobiliyati tuproqdagi osongina mavjud bo'lgan organik moddalarning yetishmasligi 
va atrof-muhit sharoitlariga mikroorganizmlarning yuqori talablari tufayli juda 
cheklangan. Shuning uchun azotobakterning ogohlantiruvchi ta'siri faqat unumdor 
tuproqlarda namoyon bo'ladi. Tuproqda Azotobacter o'sishi uchun qulay shart-
sharoitlar mavjud bo'lsa, u yaxshi rivojlanadi va sharoitlar noqulay bo'lsa, uning 
o’sishi va rivojlanishi sekinlashadi. Azotobacterning kaltsiyga, shuningdek, fosforga 
nisbatan yuqori sezuvchanligi ohakning tuproq ehtiyojini aniqlash uchun ishlatiladi 
Azotobakterning rivojlanishiga katta ta'sir tuproq namligi bilan bog'liq. Azotobacter 
hujayralari zamburug’ va aktinomiset hujayralariga qaraganda kamroq ozmotik 
bosimga ega; namlikka bo'lgan ehtiyoj yuqori o'simliklarning ehtiyojlariga o'xshash. 
Azotobakter toza suv havzalarida, loylarda, suv ostida qolgan guruch maydonlarida, 
kanalizatsiya, kuchli namlangan tuproqlarda, suv havzalarida va suv omborlarida suv 
o'simliklarida keng tarqalgan. Bu uning yuqori darajadagi hidrofilligini ko'rsatadi. 
Azotobacterning tuproq shakllarining namligiga bo'lgan yuqori ehtiyojga asoslanib, 
ba'zi dengiz va tuproqli Azotobacter turlarining ajdodlari keng tarqalgan bo'lishi 
mumkin deb taxmin qilinadi.Azotobakter metabolizmasida kaltsiy muhim rol 
o'ynaydi. Ushbu element azotobakterga molekulyar va ammoniy azot bilan 
oziqlantirishda kerak. O'rtadagi kaltsiy yetishmovchiligi hujayralarning kuchli 
vakuolizatsiyasiga va ularning shishishiga olib keladi. 
XULOSA 
Xulosa qilib aytganda azotni aniqlash tabiatdagi azot aylanishida katta rol 
o'ynaydi. Azotni aniqlash azotning eng muhim manbai bo'lib, Azotobakter jinsining 
vakillari tuproqning azot aylanishida muhim rol o'ynaydi va molekulyar azotni 
aniqlaydi. Shuningdek, jinsning vakillari ayrim biologik faol moddalarni, shu 
jumladan ayrim fitoxormonlarni, masalan, auksinni sintez qiladi, shu bilan 
o'simliklarning o'sishi va rivojlanishini rag'batlantiradi, o'simlik o'sishining biologik 
stimulyatori bo'lib, o'simlik o'sishi uchun zarur bo'lgan omillarni sintez qiladi. 
Jinsning exopolisakkaridlari tuproqdagi og'ir metallarni safarbar qilishga yordam 
beradi, bu esa kadmiy, simob va qo'rg'oshin kabi og'ir metallar bilan ifloslangan 
tuproqlarni o'z-o'zini tozalashga yordam beradi. Azotobacter jinsining ayrim 
vakillari,ba'zi xlorli aromatik birikmalarning biodegradatsiyasiga qodir- ilgari 
ishlatilgan insektitsid, fungisid va herbisid, mutagenik va kanserogen ta'sirga ega va 
ksenobiotik va polyutant xossasiga ega

---