Türkce farsca söZLÜk a b c حروف الفبای یک زبان.الفبا A

Dazalaq کچل . طاس

Dazlıq طاسی . کم مویی

Deyiliş گویش . گفتار . بیان . طرز بیان

Deyim تعبیر . اصطلاح . گویش

Deyin وصیت

Deyinmək غرولند کردن . غرغرکردن . غرزدن

Dəb salmaq باب کردن . رایج کردن

Dəbə فتق

Dəbək سبک . جلف . لوده

Dəbəlik فتق(ناف،بیضه وغیره)

Dəc مهر . علامت . نشان . وسیله ای برای نشانه گذاری مقدار خرمن و غله . میخ یا قطعات ریز سنگ چخماق که زیر غلتک خرمنکوب می کوبند و یا نصب می کنند.

Dədə kulahı نوعی صافی مسی

Dədə پدر . بابا . پدربزرگ . اجداد .

Dədəlik ناپدری . پدرخوانده . حق و تکلبف پدری

Dəfə شانه فرشبافی . بخش متحرک دستگاه بافندگی

Dəhrə تیشه . اره . تبر

Dək تا . مانند:آخشامادک(تا عصر)

Dələ düz شیاد . پست . فریبکار . حیله گر . به صورت دله دزد وارد فارسی شده ست

Dələ qarın شکمو . پرخور

Dələ گربه ی وحشی

Dəlgəc سوراخ کن

Dəlgi سوراخ کن . سنبه . چیز نوک تیز برای سوراخ کردن

Dəli bal نوعی عسل که زنبورها از گلهای زهردار درست کرده باشند

Dəli balta ستمگر

Dəli qanlı شجاع . نترس . مجنون . نوجوان

Dəli pozuq پریشان حال

Dəli دیوانه

Dəlic دیوانه وار . نام نوعی علف

Dəlicə دیوانه وار . وحشیانه . بی حد

Dəlici سوراخ کن

Dəlik سوراخ . پنجره ی گرد آخور

Dəlim زیاد . بسیار . شدید . بیشمار

Dəlinmək سوراخ شدن . سفته شدن . مشبک شدن

Dəliriş تهییج . شورش

Dəlirmə هیجان . جوشش

Dəlirmək به هیجان آمدن

Dəlişman دیوانه . خیره سر

Dəlmə چوبی به شکلT وبه درازی سه چارک که با آن آفتابگردان می کارند . سوراخ کنی . سوراخ . منفذ

Dəlmək سوراخ کردن . مشبک کردن

Dəm qaz گاز کربنیک

Dəm vermək تحریک کردن . مغرور ساختن . شیر کردن

Dəm vurmaq گزافه گفتن . لاف زدن

Dəmi قلیان . چپق

Dəmin کمی پیش

Dəmir baş املاک دولتی

Dəmir beton بتون مسلح . بتون آرمه

Dəmir boz خاکستری آهنی

Dəmir qapan آهنربا

Dəmir qarıq ستاره ی قطبی

Dəmir quş هواپیما

Dəmir yol راه آهن

Dəmir آهن . محکم . سخت . استوار

Dəmirçi آهنگر

Dəmirgən آهن خام . پیکان . آهن نوک تیر

Dəmiri به رنگ آهن

Dəmirov به پشت خوابیدن . به صورت دمرو وارد زبان فارسی شده است .

Dəmiyəlik دیمزار . مواد لازم برای پختن دمی

Dəmkəc دمکش . دمکن . قوری

Dəmləmə دم کردنی(داروهای گیاهی) . تحریک . اغواء

Dəmləmək دم کردن(چایی ، پلو ) . تحریک کردن . اغواء . آتش بخاری را تندتر کردن

Dəmlətmək گذاشتن چایی و غیره برای دم کشیدن

Dəmlik دمکش . قوری . دمکن . نوعی بیماری که در شاخ و برگ گیاهان لکّه پدید می آورد.

Dən döş حبوبات . بنشن . مخلوط . دانهای مختلف برای تعلیف و تغذیه ی دام

Dən دان . تخم . گیاه . دانه . بنشن . تارهای سفید مو . غله

Dəncik دانک . دانه ی کوچک

Dəndən دانه دانه . خال خال . ریش ریش

Dəndənə دندانه . پره های چرخ . دسته . گیره

Dənə دانه . هسته . تخم میوه . عدد

Dənəcik دانه ریز

Dənək محک

Dənəmə آزمایش . آزمایشی

Dənəmək آزمایش کردن . امتحان کردن . سنجیدن

Dənətim آزمون . کنترل

Dənəvər حبّه . به شکل دانه . دارای دانه های جدای از هم

Dəng سرسام . سردرد . لنگه . همتا . عدل . بار . جزیی ناچیز .بیزار . خسته . بی حوصله

Dəngə تعادل

Dəngəluş سبک . سبک سر . غیرجدی

Dəngənə سر . راز . بیان . سرپوشیده . ظرف سفالی کوچک به شکل کاسه

Dəngəsər درد سر . سرسام . بی حوصله

Dəniz sevyəsi سطح دریا

Dəniz دریا

Dənizçi دریانورد . دریاپیما . ملوان

Dənk تعادل

Dənkləm معادله . فرمول

Dənkləmə تعدیل

Dənkləmək متعادل کردن

Dənləmək دانه چیدن (مرغ) . دانه نوک زدن . دانه خوردن . دانه کردن . از پوسته در آوردن .دانه دانه چیدن میوه . دستچین کردن . جدا کردن . انتخاب کردن . از بین بردن و تلف کردن

Dənlik بذر . تخمی . غله دان . چینه دان . مرغ

Dəpmə لگدزنی . ضربه

Dəpmək لگدزدن . کوبیدن . راندن

Dərbə خوراک گاو . یونجه . کاه . ذخیره ی علوفه ی دامها

Dərdə yaramaq به درد خوردن

Dərdəcər همواره مریض

Dərdirmək چیداندن

Dərdləşmək درد دل کردن . همدردی کردن با هم دیگر

Dərənə سبد . زنبیل

Dərgə مشت . گنجایش یک مشت(گویش میانه) . یک مشت غله

Dərgəz داس دسته بلند

Dərgi مجله . مجموعه ی(ادبی،علمی،فنی،سیاسی و غیره) . جُنگ

Dəri پوست . جاد . پوسته . چرم . خیک

Dəricik پوستک . پوشش نخستین جوانه های برگ

Dərilmə درو . چینش . برش

Dərilmək چیده شدن . جمع آوری شدن . گردآمدن . توده شدن . انجمن شدن

Dərin عمیق . گود . همه جانبه . پیچیده

Dərinlik ژرفا . گودی . ته . عمق

Dərinti محصول چیده شده

Dərisəl پوستی

Dəriş بیرونی

Dərləm مجموعه . کلکسیون

Dərləmə جمع آوری

Dərləyici تدوینگر . گردآورنده

Dərli toplu با سلیقه

Dərman çiləyən سمپاش

Dərmançı داروساز . داروفروش

Dərmə چینش . برش . درو . قطع . چیده شده . دست چین . با نقش و نگار

Dərmək چیدن . جدا کردن . رفو کردن . قطع کردن . بریدن

Dərməkçi پزشک

Dərnək انجمن . محفل . گروه . گردهمایی

Dərnəkçi عضو انجمن

Dərnəksiz پریشان . متفرق . بی معرفت

Dərnəşik مدون . منظم

Dərsimək ترساندن

Dərslik کتاب درسی . متون درسی . کتابهای درسی

Dərz دسته ی گندم و برنج و غیره که پس از درو(با ساقه و سنبل) آنها را دسته بندی می کنند . چند «بافا» تشکیل یک «درز» می دهد. هر 10 «درز» را «خارا» و هر 20 «درز» را «گول خارا» می گویند . بسک

Dərzi خیاط . دوزنده

Dəstəkli دسته دار . دارای دسته

Dəvamçı ادامه دهنده . پیگیر .

Dəvə شتر . در انواع مختلف کوششک(یکساله) ، توروم(دوساله) . و دایلاق(سه ساله) و...

Dəvəli شتر سوار . شتر دار . به صورت دوللو به معنای یکی از طایفه های دو گانه ی ایل قاجار در ادبیات فارسی راه یافته است

Dəyəc کنتاکتور

Dəyəcik کلبه ی کوچک و محقر

Dəyənək چماق کلفت . چوب دستی بزرگ برای نزاع . زور . استبداد . خطاب تحقیر آمیز . به صورت دقنک وارد زبان فارسی شده است

Dəyər alanı دامنه . حوزه

Dəyər ارزش . بها . قیمت . لیاقت . استعداد . شایستگی . در خور . مناسب . لایق . قابل

Dəyərgə میدان . حوزه . تیررس

Dəyərli ارزشمند

Dəyinti تماس

Dəyirman آسیاب . دستگاهی که به وسیله ی آن غلات را آرد کنند

Dəyirmançı آسیابان

Dəyiş تعویض . مبادله . تبادل . مغاوضه . تغییر . تحول . تبدیل . به صورت دگش با همین معنا وارد زبان فارسی شده است

Dəyişdirəc مبدّل

Dəyişgə متغیر

Dəyişilmək عوض شدن . تبدیل شدن

Dəyişinim جهش

Dəyişmə مبادله . معاوضه

Dəyişmək عوض کردن . بدل کردن . تبدیل کردن

Dəymə برخورد . بلوغ

Dəymək خوردن . برخوردن . به کسی یا چیزی خوردن

Dəyməz نالایق . ناشایست . بی ارزش . بی ارج

Dib ته . کف . عمق . ژرفا . ریشه . بیخ . بن . گونه . انتها . آخر . پا . پاه . زیر . پرده بکارت

Dibcək گلدان

Dibcik ته قنداق تفنگ

Dibirik تندرو

Diblik کفی . مناسب برای کفی . ته هر چیزی

Dibsiz بی انتها . بی پایان . بی ریشه . بی کنه . بی اساس . بی پایه . بدون کفی . دختری که بکارتش زایل شده است

Didim تاج عروس . خراشیده

Didişmək با هم نزاع کردن . با چنگ و ناخن منازعه کردن . چنگ و ناخن زدن به همدیگر

Didmək از هم باز الیاف (پنبه یا پشم) . با دست حلّاجی کردن . دریدن .

Dığılmaz گرد . مدوّر

Dığırlab غلتک

Dığırlamaq غلتیدن

Dığırlatmaq غلتاندن

Dığlamaq دق کردن . مسلول شدن

Dığlatmaq دق دادن . ذلّه دادن . مبتلا ء به دق کردن

Dik durmaq سیخ ایستادن . سراسیمه از جا بلند شدن

Dikcə عمودوار . به طور قائم . سیخ و شق

Dikey عمودی

Dikə dörd qol مستطیل

Dikə üçgən مثلث متساوی الساقین

Dikə ستون

Dikəltmək برپا کردن

Dikgən خطوط دارای 90 درجه

Dikili عمود . قائم . راست . سیخ . شق

Dikilmək به یک نقطه خیره شدن . به جایی یا کسی چشم دوختن . با دقت نگریستن

Dikinə عمودی . به حالت قائم . راست . سربالا

Dikləm عمود منصف . نمودار

Dikləmə سربالا . رو به بالا

Dikləmə قائم گردانی . اهتزاز . نشانه گیری

Dikləmək به حالت قائم در آوردن . از سربالایی بالا رفتن . برفراز شدن . نشانه گرفتن . هدف گرفتن

Diklənmək راست شدن . قائم شدن . به حالت عمود درآمدن . به پا خاستن . قد راست کردن . راست ایستادن . بلند شدن . سربالایی رفتن . صعود کردن . سربرآوردن . قدکشیدن . استقرار یافتن

Dikli دارای بلندی و برجستگی

Diklik حالت عمودی و قائم بودن . بلندی . برآمدگی . تپه زار

Dikmən قله . ستیغ

Diksinmək یکه خوردن . از جا پریدن . از چیزی ناراحت شدن و تکان خوردن . مشمئز شدن

Dıqqa تکّه . ریزه . مقدار کم . قطعه ی کوچک

Dil açmaq زبان باز کردن . شروع به صحبت کردن . به زبان آمدن . التماس کردن . خواهش کردن

Dil bilgisi دستور زبان

Dil bilməz نفهم . زبان نفهم .نادان . کودن

Dil زبان

Dilbir همزبان . همدل . همرأی . یکدل

Dilçək زبانه

Dilçi زبانشناس

Dildaş همزبان

Dilək آرزو . خواسته . خواهش . آمال

Diləkçə عریضه

Dilənçi گدا

Dilənmək گدایی کردن . دریوزگی کردن . سؤال کردن . التماس و تضرع کردن

Dilqəmi آهنگ عاشیقی . یکی از کوکهای اصلی ساز

Dillək شاعه پراکن . سخن چین

Dillənmək حرف زدن . به زبان آمدن . جرأت و جسارت ورزیدن . به صدا درآمدن

Dilləşmək گفتگو کردن . مذاکره کردن . صحبت کردن . همزبانی کردن . همرأی شدن

Dilli زبان دار. زبان آور . چرب زبان . پر حرف . زبانه دار . زبانه ی سگک کمربند

Dilmanc مترجم . سخنگو . رابطه . میانجی . زبان آور . گستاخ در سخن گفتن

Dilmən خوش زبان . خوش بیان

Dilsəl زبانی . گفتاری

Dilsiz بی زبان . کم حرف . لال . گنگ . عاجز . ضعیف . کمرو

Dim dik راست و مستقیم . سیخ . کاملا قائم و شاقولی . با تمام قامت . سیخ و شق

Dımbıldamaq افتادن و دامب صدا کردن

Dimdik منقار . نوک . تک

Dimdikləmək منقار زدن . نوک زدن . با منقار خوردن

Dimi شلوار

Dımıq نوک یا لبه ی تیز آلت برنده . گوسفند دنبه دار

Dımrıq شن کش

Din savaşı جهاد

Dınbız عظیم الجثه . هیولا

Dinc استراحت . آرامش . آسوده . آرام . صلح . به صورت دنج وارد زبان فارسی شده است

Dincəliş آرامش . استراحت

Dincəlmək استراحت کردن . آرام گرفتن . رفع خستگی کردن . راحت شدن . ساکت شدن

Dinclik آرامش . آسایش . سکوت . صلح . مسالمت

Dinçi دیندار

Dindaş هم دین

Dindirən بازپرس

Dindirilmək مورد بازپرسی قرار گرفتن . سئوال پیچ شدن . به حرف کشیده شدن . طرف سئوال قرار گرفتن

Dindiriş بازپرسی . پرسش و پاسخ

Dindirmək سئوال و جواب کردن . به حرف کشیدن . باز جویی کردن .

Dınqıldamaq به صدا درآمدن(ناقوس،فلز و غیره) . ورجه وورجه کردن . تکان خوردن. وول خوردن . غیر جدی رفتار کردن

Dınqılı کوچولو

Dinləmə گوش سپاری

Dinləmək گوش دادن . شنیدن . توجه کردن . پیروی کردن

Dinlər مونس . همدم

Dinlətmək کسی را وادار به گوش سپاری کردن

Dinləyən شنونده

Dinmə سخنگویی

Dinmək حرف زدن . صحبت کردن . زبان به سخن گشودن

Dinməz بی حرف . ساکت . کم حرف . بی گفتگو

Dip diri سرزنده . شاداب . زنده . کاملا تندرست

Dirçəlmə شکوفایی . بهبودی

Dirçəlmək جان گرفتن . احیاء شدن . شکوفا شدن . بهبود یافتن . سرزنده شدن . شفا یافتن . سالم شدن . ارتقاء یافتن . اعتلاء یافتن . قد برافراشتن . بپا خاستن . بلند شدن

Dirə tutmaq عذاب دادن . مجازات کردن

Dirək تنه درخت . کلفت تر از «زوله» و نازکتر از «شاتیر» . تیرک . تیر . ستون . پایه . تیردکل . پشتیبان . حامی

Dirəmə تکیه زنی . خیرگی . پافشار . اصرار

Dirəmək تکیه کردن . تکیه دادن . زل زدن . خیره شدن . به یک نقطه چشم دوختن . سینه سپر کردن . پافشاری کردن . اصرار کردن

Dirənc لجاجت . پافشاری . اصرار

Dirəngən لجوج . پافشار

Dirəni اعتراض

Dirənim ایستادگی . سرسختی

Dirənmək ایستادن . مقاومت کردن . تکیه داده شدن . دوخته شدن چشم به یک نقطه . خیره شدن . پایداری کردن . تماس گرفتن . برخوردن . تا نقطه ای امتداد یافتن . راست و قائم قرار دادن . لجاجت کردن . عناد ورزیدن . اصرار کردن . بالا رفتن

Dirgi جانور

Diri زنده . جاندار . شاداب . سرزنده . نیم پز . ناپخته .

Dirilmək زنده شدن . احیاء شدن . جان گرفتن . نیرو گرفتن . بهبود یافتن . شفایافتن

Diriltmək زنده کردن . احیاء کردن . حیات بخشیدن . جان دادن

Dirim خون . زندگی . حیات . چوبهای دور آلاچیق

Dirimsəl حیاتی

Dırmanmaq با دست و پا بالا رفتن . از درخت یا ستونی چهار دست و پا به بالا خزیدن

Dırmaşmaq با دست و پا بالا رفتن . بالا رفتن . بالا خزیدن . بالا کشیدن خود . چهار دست و پا رفتن

Dirmək گردآوردن . جمع کردن . اکنون درمک تلفظ می شود

Dırmıq همان شن کشی که به پشت تراکتور می بندند. شن کش . شانه . چنگال . چنگ،جیغیلی، دیناووج، دارینقوج ، داراق و رنده نیز می گویند

Dırnaq ناخن . گیومه . پرانتز . سم . چنگال . چنگول . پنجه . مردم در برخی نقاط آزربایجان معمولا شب ناخن نمی گیرند چرا که معتقدند عمرشان کم می شود

Dırnaqlamaq ناخن کشیدن . چنگ زدن

Dırnaqlı سُم دار . ناخن دار . زبر و زرنگ . راهوار

Dırnaqlıq مالیاتی که از طرف خانهای آزربایجان از دامداران ، بابت تعلیف مراتع اخذ می شد(نیمه ی قرن 18 و قرن 19)

Dırnaqsız آدم فرصت طلب و بی رحم

Dirsək آرنج . آران . بندگاه میان ساعد و بازو . پایه . حائل . چوبی که زیر شاخه ی پر بار درخت می زنند . شمع (در ساختمان) . کنج . زانویی(در لوله ) .

Dirsəkli val میل لنگ

Dirsəkli به شکل آرنج . زانودار . پرزور . نیرومند . بانفوذ

Diskiniş وحشت . اضطراب

Diskinti وحشت . اضطراب

Diş batan دندان گیر . نقطه ی ضعف

Diş çöpü خلال دندان

Diş əti لثه

Diş oğuz اوغوز بیرونی . ترکمن

Diş saray بیرونی دربار

Dış خارج . بیرون

Diş خارج . بیرون . دندان . دندانه . حبّه(سیر) . به اندازه ی یک گاز . آهنی که برزگران بر سر چوب کرده زمین را بدان شیار کنند

Dışarı خارج . بیرون

Dışarlama اخراج

Dışarlamaq اخراج کردن

Dişə dəyən خوردنی

Dişərmə جوانه زنی

Dişərmək جوانه زدن . سبز شدن . سر بیرون آوردن(گیاه)

Dişi ماده . مؤنث . مقابل نر . چوب نرم . دمل و زخمهای چرکین که سرباز نمی کند

Dişicik مادگی . مادینگی (گل گیاهان) . دارای سه قسمت یومورتالیق ، ستونجوق و آغیزلیق است.

Dişil مؤنث . دندانی

Dişilik مادینگی . مؤنث بودن

Dışqı تفاله . بیرون ریختنی

Dişlam بیرون

Dişlə تیری که به محور چرخ عرابه یا درشکه وصل می شود و اسبها را دو طرف آن می بندند. مال بند عرابه

Dişlək گاز گرفته . دندان زده . جای دندان . اثر گاز . گاز زده شده . دندان خورده

Dişləmə اخراج . خوردن چای همراه با قند . چای تلخ . چای قند پهلو . به صورت دیشلمه به همین معنا واردزبان فارسی شده است

Dişləmək اخراج کردن . دندان زدن . گاز گرفتن . به دندان خاییدن . جویدن . خوردن . گزیدن

Dişlənmək جویده شدن . دندان خوردن

Dişrə بیرون

Dişsiz بی دندان(پیر یا بچه) . بی صفت . بی دندانه . صاف . ناتوان . بی نفوذ

Ditdili پشه

Ditdirmək از هم دریدانیدن . پاره گردانیدن

Diyamond نوعی رقص آزربایجانی

Diyin ریسمانی که به گردن اسب بندند . افسار

Diz زانو . مکان بلند یا تپه

Dizcək زانوبند

Dizey ماتریس(ریاضی)

Dizə تمپو(آلت موسیقی) . مصراع

Dizələk شعر معاصر

Dizəlgə تابلو . فهرست . لیست

Dizəlgələmə فهرست برداری

Dizəm ریتم . دوزم نیز می گویند

Dizgə سیستم . منظومه

Dizgin افسار . زمام

Dizi سطر کتاب . صف لشکر . دانه رشته کشیده . سریال

Dızıxmaq جیم شدن . در رفتن

Dizil درجه

Dızıldamaq وزوز کردن

Dizilli مدرّج

Dizin dizin رشته رشته

Dizin نمایه

Dizinləmə نمایه برداری

Dizqaq زمین لم یزرع . حرز . دغسر

Dizləmək با زانو زدن . با زانو ضربه زدن

Dizlik زانو بند . زیر شلواری(مردانه ) . دامن گشاد (زنانه) . شلوار بزرگ که سپاهیان از قدک دوخته و می پوشیدند . لباس بلند زنانه . پیشبند زنان

Dızmır گردن کلفت

Dobalaq پشت پا . نوعی فن کشتی

Dodaq arası زیر زیرکی . پنهانی . پیش خود . زیر لبی

Dodaq لب . لبه

Dodaqlanan حروفی که با دخالت مؤثر حرکات لب بیان می شوند شامل u .ü.ö.o

Dodaqlanmayan حروفی که در بیان آنها ، حرکات لب دخالت مؤثری ندارد . مانند: ı.ə.e.a.İ