Türkce farsca söZLÜk a b c حروف الفبای یک زبان.الفبا A

Çiləyən دستگاه پاشنده مایعات . اسپری(گلاب پاش ، عطرپاش، سمپاش و...)

Çılğın دیوانه . شیدا . واله . بی پرده . ناآرام

Çılxa خالص . لخم . صاف . منزه . بی پیرایه . سره . ناب

Çilingir آهنگر . به صورت چلنگر وارد زبان فارسی شده است

Çilis خسیس . لئیم .تنگ چشم

Çillə زه کمان . وتر . ابریشم

Çilli خالدار . خال خال . کک و مک دار

Çılma دیوانگی . آشفتگی

Çılmaq دیوانه شدن . آشفته شدن . عقل خود را از دست دادن

Çılpaq برهنه . لخت . بی چیز . تهیدست . بدون زین و برگ . بدون پوشش . زمینی بدون گیاه . درخت بدون برگ

Çilpək کهنه ی بچه

Çilpik چرک چشم

Çiltan نوعی پرنده

Çiltik تلنگر . بشکن

Çim çavaz وسواسی

Çimçəşmək چندش آمدن . مورمور شدن . مشمئز شدن . متنفر شدن

Çimçim بااکراه . ناخواه

Çimdik نیشگون . وشگون . به اندازه ی انگشت . مقدار کم . پرزنه

Çimdirmək شستشو دادن . آب تنی دادن

Çimən چمن . به صورت چمن وارد زبان فارسی شده است

Çimənlik چمنزار

Çimər چشم بند شنا . عینک شنا

Çimərlik محل شنا . پلاژ

Çımxırmaq تشر زدن . درشتی کردن . خشونت کردن . داد و فریاد زدن

Çimir چرت . خواب سبک

Çimişlik مستراح .

Çimmə شنا

Çimmək استحمام کردن . شستشو کردن . آب تنی کردن

Çin çıxmaq به حقیقت پیوستن

Çin olmaq درست بودن . راست بودن

Çin حقیقت . واقعیت . راست . صحیح .درست . داس . داس کمانی . دندانه دار . دستره . مأخوذ از روسی به معنای سردوشی، رتبه و درجه . مأخوذ از فارسی به معنای چین و شکن ، چروک ، کیس ، پلیسه ، دفعه ، بار ، طبقه ، لایه ، ردیف ، توده و کپه

Çinə گرگ خاکستری

Çınqama پایمالی

Çınqamaq پایمال کردن

Çınqanmaq پایمال شدن

Çınqatmaq پایمال گردانیدن

Çınqı آتشپاره

Çınqıraq چوبی که برای کشیدن آب از چاه کاربرد دارد

Çınlaq پژواک

Çınlama نواخت . ترنّم . پژواک

Çınlamaq نواختن . به صدا در آوردن . تحلیل و بررسی کردن . پژواک کردن

Çınlaşıq آهنگ

Çınlatmaq به صدا در آوردن

Çinləmək با داس درو کردن . روی هم چیدن . منظم چیدن

Çivgin روغنی . پر انرژی

Çivi yazısı خط میخی

Çivin ظرف لعابدار

Çivqar اسب سومی که به هنگام ضرورت به ارّابه ببندند

Çivləmək میخ زدن

Çivzə جوش . جوش صورت . آبله ریزه . دانه روی پوست . دانه های ریز . جوانه

Çiy خام . نارس . نپخته . کال . بی تجربه . ناماهر . دست نخورده . بکر

Çiyələk توت فرنگی

Çiyəli رویه ی پرزدار قاپ

Çiyid هسته . تخم . پنبه دانه

Çiyil نوعی گلیم که زمینه به نوارهای پهن و باریک متناوب منقسم و نقشها بر این نوارها چیده شده و در میان نوارهای پهن و باریک نوارهائی نازک به رنگ قرمز و سفید جای داده می شوند

Çiyin کتف . شانه . سبزه . گیاه . بوته ای که از ابریشم دوزند.

Çiyrətmək بیزار کردن

Çobançılıq چوپانی

Çocuq بچه . کودک

Çodar دام فروش

Çoğal دموگرافیک

Çoğul بسیار

Çoğunluq اکثریت

Çoğurcuq سار

Çox bilmiş دانا . زیرک . باهوش . هوشیار . با تجربه . آب زیر کاه

Çox çox زیاد . خیلی زیاد . فراوان . صدایی برای فراخواندن و تحریک سگها

Çox sağol چوخ ساغ اول(بسیار خوب . خیلی خوب) در نطام ارتش ایران تا دوره ی پهلوی معمول بود که صاحب منصب برای اظهار رضایت از یک سرباز یا یک واحد نظامی می گفت:«چخ صاغل» و او یا آنان پاسخ می دادند:«ساغیم سرکار(یا جنلب)»(سپاس سرکار یا جناب) . اکنون به جای چوخ ساغ اول گفته می شود:«خیلی خوب» و در پاسخ گفته می شود :«سپاس»

Çox sürmək طول کشیدن . طولانی شدن

Çox خیلی . زیاد . بسیار . فراوان . کثیر . پر . چند . اکثریت

Çoxalış ازدیاد . تکثیر

Çoxalmaq تکثیر یافتن . زاد و ولد کردن . تولید مثل کردن . زیاد شدن . افزایش یافتن

Çoxaltım تکثیر

Çoxaltmaq زیاد کردن . افزودن . تکثیر کردن . علاوه کردن . اضافه کردن

Çoxca به مقدار زیاد . خیلی زیاد

Çoxdan از خیلی وقت پیش . خیلی قبل . پیشین . از قدیم الایام

Çoxlaşmaq زیاد شدن

Çoxlatmaq افزایش دادن . افزودن . تکثیر کردن . اضافه کردن

Çoxluq کثرت . زیادی . تعداد زیاد . اکثریت

Çoxsama مزایده

Çoxulçu مردمگرا . پلورالیست

Çoxumaq ازدحام کردن. غلیان کردن . مثل زنبور هجوم بردن

Çoxuşmaq با هم جمع شدن

Çoq زیاد . همان چوخ است . همچنین به معنای منکله که بر سر کلاه دوزند، آمده است

Çoqmar گرز ، عمود

Çolaq کسی که دست و پایش شکسته باشد . به صورت چلاق و چلاغ وارد زبان فارسی شده است

Çolbanaq دوربین . دوراندیش . فرزند نامشروع

Çopra مویک ماهی . خارستان انبوه

Çopur کرّه ی آهو . آبله رو . ناهموار . ناصاف

Çor vurmaq آفت زدن

Çor مرض . بیماری . درد . آفت . وبای گاوی . کلمه ای که بچه ها در موقع تخلف از قواعد بازی یا منع از انجام رفتاری خلاف قاعده گویند. یکجا . تمامی . جمعیت لشکر

Çorab پاپوش . به صورت جوراب وارد زبان فارسی شده است

Çorba شورباج . نوعی آش ساده که با برنج و انواع سبزی می پزند. به صورت شوربا وارد زبان فارسی شده است

Çotaq قبضه ی شمشیر

Çök زانو . ریشه . پایه . رسوب

Çökdürmə رسوب گذاری

Çökdürmək نشاندن . به زانو در آوردن . ته نشین کردن . فرونشاندن . عقب راندن . پس زدن

Çökəltmək رسوب دادن

Çökgün وارفته . ناتوان

Çökmə نشست . رسوب

Çöküm انحطاط

Çöküntü رسوب . لرد . ته نشست . نزولات

Çöküntüsəl رسوبی

Çökürmək نشاندن

Çöküş ریزش . سقوط

Çöküşmək فروریختن

Çöl qazı غاز وحشی

Çöl صحرا . بیابان . صحرای خالی از بشر . دشت . وحشی . بیابانی . مزرعه . بادیه . در محال قره داغ به معنای بیرون به کار می رود

Çölçü صحرانورد . دشت نشین . دهقان

Çölkə منطقه(گویش قرقیزی)

Çöp qulu ریزه میزه

Çöp باریکه ی چوب. چوب . خس . دمچه ی میوه . باسیل . رسوب شراب . دُرد . شایسته . موافق

Çöpçük باکتری

Çöpçülük طبابت سنتی

Çöpə dönmək لاغر و نحیف شدن . مثل نی قلیان شدن

Çörçək افسانه . متل

Çörək itirən نمک نشناس

Çörək نان . روزی . رزق . توشه . زاد .سود

Çörəkçi نانوا . نان فروش

Çörəkləmək تغذیه کردن . پرورش دادن . پروردن . مهمان کردن . غذا دادن . نان دادن . نان پختن

Çörəklik آرد مناسب برای نان

Çörtə ناودان چوبی پشت بام

Çörtən ناودان . ابزاری حلبی برای ریختن آرد به صندوق

Çöz روده ی بزرگ

Çözə جوش . جوش صورت . آبله ریزه . دانه ی روی پوست . دانه های ریز . جوانه . سیزاناق، چوز و چیوزه نیز می گویند.

Çözələmək جوش زدن . جوانه زدن . نیش زدن

Çözəlti فراق . محلول (شیمیایی)

Çözər غربال بزرگ

Çözmə حل . کتان بافته شده در خانه

Çözmək باز کردن . حل کردن

Çözük باز شده . رشته رشته شده

Çözülmək باز شدن . گشوده شدن . از هم باز شدن

Çözüm راه حل

Çözümcü حل کننده . محلل

Çözümləmə تحلیل

Çözümləmək تحلیل کردن

Çözümləniş راه حل

Çözümlənmək تحلیل شدن

Çözümsəl تحلیلی

Çözüntü محلول . حل

Çözüş حل

Çuçu شاعر

Çuğa جسور . دلاور . ریز نقش . تمیز . پاکیزه

Çuğramaq شیهه کشیدن

Çuğul خبرچین . به صورت چغول به همین معنا وارد زبان فارسی شده است.

Çuxulmaq کاویده شدن

Çuxumaq کاویدن . غور کردن . گود کردن

Çuxur گودی . گودال

Çuxurdan گودی . گودال

Çuxurluq فرو رفتگی . گودی

Çuxuşmaq با هم کاویدن

Çul نمدی که بر پشت حیواناتی چون اسب و قاطر می اندازند.

Çulğac لفاف . حفاظ

Çulğalamaq پیچیدن . چیزی را در چیزی پیچیدن . فرا گرفتن . پوشاندن با پارچه و غیره . پوشانیدن . دربرگرفتن

Çullama فریبکاری . تحمیق . پالان گدازی

Çupra لباس کهنه

Çura خدای زمین . جن . پری . روح

Çuraman جن زده

Çuran روحانی . معنوی

Çursaq کلمه ای که پس از تخلف در بازی رقیب گفته می شود و اسباب بازی توقیف می شود

Çür سود . منفعت

Çürə جرگه . گروه . دسته . خدمتکار مرد

Çürük فاسد . پوسیده . گندیده . از کار افتاده . چین و چروک . کیس . تخم گیاهی است که برگ آن شبیه به برگ کرفس است . آن را یابان توراق اوتو نیز می گویند. زوفرا . برای گزندگی عقرب سودمند است

Çürümə فساد . پوسیدگی . عفونت

Çürümək پوسیدن . فاسد شدن . گندیدن . بریدن(شیر،دوغ و...) . لخته شدن . دلمه شدن . ور آمدن . ورز آمدن

Çürümüş پوسیده شده

Çürüntü فاسد . گندیده . کود

Çürütmək پوساندن . فاسد کردن . بریدن شیر و غیره . لخته کردن . دلمه کردن. تسویه کردن . تصفیه کردن

Da هم . نیز . همچنین . البته . اگرچه . اگر هم . مگر . هیچ . از سوی دیگر . علاوه بر این . لااقل . باری . حتی . اگر . ولی . در . در محل . از حروف ربط است و اگر به صورت پسوند پیوسته یا اضافه باشد ، به معنی«در» و «در محل» یعنی به صورت مفعول فیه استعمال می شود . انجام قطعی کاری را تأیید می کند . تردید و عدم یقین گوینده را نسبت به امری بیان می کند

Dabalaq پشت پا

Daban çəkən پاشنه کش

Daban daşı سنگ پا

Daban پاشنه . به صورت «الضبان» به معنای آستر ته کفش و ته کفش وارد زبان عربی شده است

Dabar حوضچه

Dad almaq لذت بردن

Dad مزه . طعم . لذت . نشئه

Dada getmək شکاین بردن . دادخواهی کردن

Dadal فهیم . حساس . با ذوق

Dadanmaq چشته خور شدن . خو گرفتن . عادت کردن

Dadaş برادر . دلاور . مردافکن . به معنی برادر وارد زبان فارسی شده است

Daddırmaq چشاندن

Dadıcı مزه کننده . چشنده . کسی که در کار چشیدن مهارت دارد

Dadılmaq چشیده شدن

Dadızmaq چشیدن

Dadlanmaq با مزه شدن. مزه گرفتن . طعم گرفتن

Dadlıca خوشمزه . خوشایند . شیرینی قنادی

Dadlıq تنقلات

Dadma چشایی . تجربه

Dadmaq چشیدن . مزمزه کردن . مزه دادن . آزمودن . تجربه کردن

Dağ bayır کوه و دشت

Dağ کوه . کوهستان . جبال . ییلاق . سترگ . بزرگ . عظیم . استوار . محکم

Dağan سه پایه . متلاشی شده . در هم ریخته . ضعیف . ناتوان . باز شده . به صورت داغون به همین معنا وارد زبان فارسی شده است

Dağar جنگ . حرب . کیسه ی چرمی . طغار . لاوک . گونی . جوال . کیسه بوکس . ظرف سفالی دراز که در آن ماست ریزند. به صورت تغار و طغار وارد زبان فارسی شده است

Dağçı کوهنورد

Dağçılıq کوهنوردی

Dağıdan ناشر

Dağıdar با شکوه . همچون کوه پایدار . نابود کننده . ویرانگر . قسمت . نصیب . شدید . به صورت تگودار و لقب سلطان احمد تگودار وارد ادبیات تاریخی ایران شده است

Dağıdıcı ویرانگر . خرابکار

Dağılım تقسیم . پخش

Dağılış پراکندگی . تفرقه . پریشانی . ویرانی . واژگونی

Dağın پریشان . پراکنده . به صورت داغون وارد زبان فارسی شده است

Dağıtım پخش . توزیع

Dağıtmaq توزیع کردن . پخش کردن . پراکنده کردن . خراب کردن . ویران کردن . پاره کردن . پریشان کردن . به هم ریختن . برهم زدن . کهنه کردن . مستعمل کردن . ریختن . متفرق کردن . داغان کردن . ریخت و پاش کردن

Dağma کوهپایه . فرستاده ی دولتی

Dağnama انفجار

Dağnamaq ترکیدن . پراکنده شدن . منفجر شدن

Daha دیگر . پسین . بیشتر . بعلاوه . علامت صفت تفضیلی مانند داها بؤیوک = بزرگتر

Dax دیگر . از . بازهم . به علاوه . نیز

Daxma کلبه . زاغه . سرداب . خانه ی زیرزمینی . به صورت دخمه وارد زبان فارسی شده است

Dal badal پی در پی

Dal budaq شاخ و برگ

Dal gün روز مبادا

Dal شاخه ی درخت . ترکه . . در تشبیه به معنای خمیده قامت . . پشت . پشت سر . عقب . دنبال . قفا . دنباله . بقیه . آخر . عاقبت . پشتی . عقبی

Dalaq طحال . سپرز

Dalamaq گزیدن . نیش زدن . گاز گرفتن

Dalan دالان . راهرو

Dalançı سرایدار . دالاندار

Dalanmaq گزیده شدن . نیش خوردن

Dalar گزنده

Dalaşmaq سربسر گذاشتن . به کسی پیچیدن . در افتادن . دعوا کردن . نزاع کردن . دعوا خریدن .منازعه طلبیدن . ستیزه جویی کردن

Dalazlamaq جواب پس دادن

Dalcıq شاخک

Daldalanmaq پناه جستن . پشت چیزی قائم شدن . در جای خلوت قرار گرفتن . گذران کردن

Daldalı عقب عقب . پس پسکی

Daldan از پشت سر . از قفا

Dalğa kəsən موج شکن . تیزی قسمت جلوی کشتی که موج را می شکند

Dalğa موج . ارتعاش . اهتزاز . نوسان . خیزآب . صفحه ی دفتر

Dalğacıq موجک . موج کوچک

Dalğalandırmaq مواج کردن . به ارتعاش در آوردن . موجدار کردن

Dalğı غفلت . نا آگاهی

Dalğım تمّوج دریا و انقلاب هوا

Dalı almaq پس گرفتن . استرداد کردن . مسترد داشتن

Dalı پشت . عقب

Dalınca از پشت سر . به دنبال . دنبال . در پی

Dallama هرس

Dallamaq هرس کردن

Dallanış تقسیم بندی . شاخه بندی

Dallanmaq شاخه دار شدن . تقسیم شدن . بغرنج و بحرانی شدن

Dallı پر شاخه . شاخه دار

Dallıq تکیه گاه

Dalma فرروی . استغراق

Dalmaq فرو رفتن . مستغرق شدن . غرق شدن . غوطه ور شدن

Dam yalı خطالرأس سقف

Dam بام . سقف . دخمه . اتاقک . جای سرپوشیده . خانه . پشت بام . آغل . زندان

Damağı çaq سرحال . سرزنده

Damaq vermək لذت بردن

Damaq کام . سقف دهان . حال . لذت . دهان . سرخوشی . حوصله . به صورت دماغ وارد زبان فارسی شده است

Damar رگ . زرد پی و رگ و ریشه ی گوشت . ریشه . اصل . منبع . نبض . رگه . خلق و خوی . غیرت . قسمت خام مانده ی پوست . به صورت دمار وارد زبان فارسی شده است

Damarca مویرگ

Damarcıq مویرگ

Damarlamaq رگ گرفتن

Damazlıq مایه ی ماست . خمیرمایه . نسل

Dambat خودخواه . مغرور . لافزن

Dambıl آلت پسر بچه

Damcılamaq قطره قطره ریختن . چکیدن . چکه کردن . ترشح کردن

Damcırmaq چکیدن

Damğa مُهر . نشانه . علامت . آلت داغ زن . تهمت . افتراء . به صورت تمغا . طمغا وارد زبان فارسی شده است

Damğaçı داغ زن

Damğalamaq داغ زدن . مهر زدن . علامت گذاشتن . تهمت زدن . افتراء بستن

Damğalı داغ شده . مهر خورده . ممهور . داغدار . مهردار . نشان دار . بد نام و لکّه دار

Damıtıq مقطر . تقطیر شده

Damıtım تقطیر

Damıtmaq تقطیر کردن

Damız قطره

Damızlıq قطره چکان

Damızmaq چکه چکه ریختن . قطره قطره چکیدن . ترشح کردن

Damla قطره . چکه . همچنین نام بیماری نقرس است

Damladaş کلسیم بیکربنات

Damlalıq پیپت . قطره چکان

Damlama چکه . بازداشت

Damlanmaq چکیدن . زندانی شدن

Damma چکه . الهام

Dammaq چکیدن . چکه کردن . قطره قطره ریختن . الهام شدن . برات شدن

Dan çağı سپیده دم

Dan yeli نسیم سحری

Dan سپیده . صبح . سپیده ی سحر . با ارزش . فوق العاده

Dana گوساله ی بالاتر از یکسال . هسته . عدد

Dandırmaq موجب انکار چیزی شدن . منکر گردانیدن

Danıcı منکر

Danışdırmaq به گفتگو واداشتن . حرف کشیدن . استنطاق کردن . بازپرسی کردن

Danışıq گویش . تلفظ . صحبت . حرف . سخن . گفتگو . مذاکره . مشاوره

Danışqan پرحرف

Danışma گفتگو

Danışmaq سخن گفتن . حرف زدن .صحبت کردن .

Danıştay شورای دولتی . کابینه

Danqa قاب و استخوان زانوی دامها . نفهم . حرف گوش نکن . کلّه شق . حرف نشنو . سر به هوا . خود سر . آدم خشن . به صورت «الدانق» به معنی احمق و بی شعور وارد عربی شده است

Danla سپیده . سحرگاه

Danlaq سرکوفت . تحقیر . سرزنش

Danlama سرزنش . پیغاره

Danlamaq سرزنش کردن . سرکوفت زدن

Danlatmaq سبب سرزنش کسی شدن . در معرض ملامت قرار دادن

Danma انکار . حاشا . نفی . رد . تکذیب

Danmaq انکار کردن . حاشا کردن . نفی کردن . رد کردن . منکر شدن . مخفی کردن

Dansıq فوق العاده

Dap علامت تأکید

Daracıq خیلی تنگ

Daraq شانه . سم . شن کش . گاوآهن . باله های گوش مانند ماهی . تاج گوشتی بعضی از پرندگان(شانه بسر) . کاکل مرغ . تاج خروس . گل پنبه . شانه ی کندو . قطار فشنگ

Daralmaq تنگ شدن . باریک شدن . محدود شدن . دشوار شدن

Darçı میرغضب . طناب کش چوبه ی دار

Darğa داروخو در زبان مغولی به معنای فشردن ، تنگ کردن و به معنای مجازی ممهور کردن است . شبگرد. پاسبان . نگهبان خانه یا اداره . بزرگ و همه کاره ی محله . محافظ قریه یا شهر . رئیس شبگردان و پاسبان شهر . بزرگتر هر صنف و دسته . سر دسته ی نگهبانان . کلانتر . کدخدای ده . نگهبان . گزمه . رئیس یا مأمور نظارت بر کارهای یک بخش، صنف یا گروه . به صورت داروغه وارد زبان فارسی شده است

Darıxma دلتنگی

Darıxmaq دلتنگ شدن . حوصله سر رفتن . کم حوصله شدن . به ستوه آمدن . ملول شدن . دلگیر شدن

Darılqan زودرنج . رنجیده . نازک دل

Darışlıq تنگنا

Darlatmaq تنگ کردن

Darlıq تنگی . باریکی . کم عرضی . تنگدستی . دشواری . محدودیت . کمبود

Darmadağın پریشان . خرد و خاکشیر . محو . از بین رفته . ویران شده . به صورت درب و داغون وارد زبان فارسی شده است

Darsıq خشن

Dartım میزان کشیدگی . میزان کشش . تنش

Dartış تشنج

Dartışmaq مناقشه کردن . کلنجار رفتن . هرکس به طرف خود کشیدن

Dartmaq آسیاب کردن . آرد کردن . خرد کردن . کشیدن . به طرف خود کشیدن . به زور کشیدن

Daş atan سنگ انداز . سنگ پران . فلاخن . نام روستایی است در شهرستان بستان آباد

Daş atmaq سنگ انداختن . سنگ پراندن . اشکال تراشیدن . از دست دادن

Daş basma چاپ سنگی . لیتوگرافی

Daş daşımaq سنگ حمل کردن . کار سنگین و طاقت فرسا کردن

Daş döyər با دوام . کارکن

Daş duz نمک سنگی . سنگ نمک . نمک معدنی

Daş qalaq سنگباران . سنگسار

Daş qaş نگین جواهر نشان . سنگهای قیمتی . انگشتر مرصّع . جواهرات

Daş qıran سنگبر . سنگتراش

Daş yağı نفت خام

Daş سنگ . صخره . مهره(تخته نرد، دومینو) . زر . طاس تخته نرد . وزنه . پسوندی به معنای همراه،با هم . مانند یولداش(همراه) . بیرونی

Daşa basmaq سنگسار کردن . سنگباران کردن

Daşdan yumuşaq هر چیز خوراکی . نرم تر از سنگ

Daşdırmaq پر کردن . لبریز گردانیدن

Daşıq حمل کردنی . محموله

Daşıqçı باربر

Daşıl سنگواره . فسیل

Daşım سرریز

Daşıma حمل . انتقال

Daşımacı بارکش

Daşımaq بردن . حمل کردن . نقل و انتقال دادن . با خود حمل کردن . به گردن گرفتن . به عهده گرفتن . انجان دادن . دارا بودن . داشتن

Daşınar منقول

Daşını atmaq ترک نمودن

Daşınım ترابری

Daşınmaq اسباب کشی کردن . حمل و نقل کردن . نقل مکان کردن . جابجا شدن . رخت بربستن . منصرف شدن . احتراز کردن .

Daşınmaz غیرمنقول

Daşıntı محموله . بار . طغیان . سیل

Daşıt وسیله ی حمل و نقل

Daşıtdırmaq وادار به حمل کردن

Daşqa ارّابه . فرغون . چرخ دستی

Daşqın لبریز . پر . سرریز . طغیان کرده . پرهیجان . متلاطم

Daşlandırmaq سر ریز گردانیدن

Daşlanmaq سنگباران شدن . سنگسار شدن . بوجاری شدن . از جا جستن . از کوره در رفتن . سرریز شدن

Daşlatmaq به وسیله ی دیگر سنگفرش کردن

Daşlıq سنگلاخ . محل سنگی . سنگدان . چینه دان

Daşma کته . دم پخت .طغیان . سرریز . لبریز

Daşmaq سرریز شدن . لبریز شدن . سررفتن . طغیان کردن . از کوره در رفتن . حوصله سررفتن . به هیجان آمدن . متلاطم شدن

Daşşaq خایه . بیضه . جرأت

Dava دارو . درمان . چاره . علاج

Davalama سم پاشی

Davranış رفتار . حرکات و سکنات

Davranma رفتار . کنش

Davranmaq رفتار کردن

Dayaq پشتیبان . تکیه گاه . شمع . تیر . پایه(در ساختمان) . پایگاه . اتکا . حائل . پشتگرم . پشتوانه . عصا . چوبدست

Dayaqlamaq شمع زدن . تکیه گاه زدن

Dayama تکیه دهی

Dayan ایست . توقف

Dayanacaq ایستگاه . تکیه گاه

Dayanaq پایگاه . تکیه گاه

Dayanat مقاومت . پایداری

Dayançı مأمور . گماشته

Dayandırmaq متوقف کردن . بازداشتن . ایستاندن . قطع کردن(حرکت و جریان)

Dayanıq متکی . پایه دار . استحکام . ثبات . مقاومت . اعتبار . اعتماد

Dayanım پایداری

Dayanqan استوار

Dayanma توقف . ایستادگی

Dayatmaq متوقف گردانیدن

Dayaz کم عمق . سطحی . جای کم عمق(آب)

Dayı برادر مادر . به صورت دایی وارد زبان فارسی شده است

Daylaq کرّه شتر بزرگتر از کوششک . کرّه اسب دو ساله . آدم بی قواره . به صورت دیلاق به معنای آدم بی قواره در ادبیات فارسی وارد شده است

Dayna علامت تأکید . مانند دئ داینا(بگو دیگه)

Dayzəngi دای+زنگی. کسی که اسبی با زنگی بر گردن سوار شده است . نام یکی از گویشهای زبان ترکی در هزاره ی افغانستان