TüRKİye büYÜk millet mecliSİ
Grafik 62.1.4. TÜRKİYE’DE AİLE BÜTÜNLÜĞÜNÜN KORUNMASINA DAİR KAMU POLİTİKALARI
Yüklə 3,61 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4.2. Kalkınma Planlarında Aileye Yönelik Politikalar
- Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Öncelikli Dönüşüm Programı
- Sosyal Destek Programı (SODES)
- 1.4.3. 64. Hükümet Programı
- 1.4.4. Aile ve Sosyal Politikalar Kapsamında Yürütülen Hizmetler
- 1.4.4.1.Ailelere Yönelik Hizmetler
- Evlilik Öncesi Eğitim Programı (EÖEP)
- Sosyal Hizmet Merkezleri
- Boşanma Süreci Danışmanları
- Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP)
- 1.4.4.2.Çocuklara Yönelik Hizmetler
- Anka Çocuk Destek Programı
- 1.4.4.3.Yoksul Ailelere Yönelik Hizmetler Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
- 1.4.4.4. Yaşlı ve Engellilere Yönelik Hizmetler
- Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Grafik 62.1.4. TÜRKİYE’DE AİLE BÜTÜNLÜĞÜNÜN KORUNMASINA DAİR KAMU POLİTİKALARIAilenin işlevlerindeki önemli dönüşümler, aileyi toplumsal hayatta çeşitli sorunlarla karşı karşıya getirmiş ve bu durum sosyal politika bağlamında aile politikası kavramının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bunun sonucu olarak ailenin bölünmesi, parçalanması, tek ebeveynli ailelerin giderek artması, boşanma oranlarının yükselmesi, evlilik dışı beraberliklerin çoğalması, bu birlikteliklerin ürünü olan çocukların artması, kültürel ve ahlaki değerlerde keskin dönüşümler, yabancılaşma, suç oranlarının artması, uyuşturucu kullanımı, bireysel ve toplumsal şiddetin yaygınlaşması, kimlik bunalımı, ruhsal rahatsızlıklar, tatminsizlik vb. gibi insanı ve dolayısıyla toplumu tehdit eden sorunlar baş göstermiştir. Toplumsal yapıdaki en ufak bir değişiklik toplumun herhangi bir katmanındaki aileyi derinden etkilemektedir. Eğitim, kültür, sağlık ve sosyal güvenlik gibi çeşitli alanlardaki değişiklikler ailenin işlevlerinden bazılarının yerine geçmektedir. Toplumdaki bazı kurumlar çocuk, hasta, yaşlı ve engelli bakımı, çocukların eğitimi gibi bazı işlevleri üstlenmişlerdir. Bununla birlikte aile, yine de, neslin devamı, aile üyelerinin duygusal ihtiyaçlarını karşılama ve dayanışma gibi temel işlevlerini yerine getirmektedir. Aile politikası genel olarak devletin, doğrudan veya dolaylı olarak, aileyle ilgili olarak saptadığı tüm politika, karar ve icraatları kapsayan geniş kapsamlı faaliyetler bütünü şeklinde tanımlanabilir. Geniş bir tanımla da aile politikaları, çocuk yardımından, aile planlamasına, sosyal yardımlardan, gelir aktarımına, vergi muafiyetlerinden, konut siyasetine kadar pek çok kararı içeren ve ailenin bütünlüğünü ve tam iyilik halini amaçlayan plan, program, proje ve hizmetler paketidir. Aile politikası ile ilgili önlemleri üç grupta toplamak mümkündür. Birinci grupta güçlendirme politikaları olarak tanımlanabilecek ve aileyi sürekli gelir sahibi yapmayı amaçlayan ekonomik önlemler yer alır. Bu politika uygulamalarında istihdam konusu üzerine ağırlık verilmektedir. İkinci grupta, eğitim ve danışma hizmetleri gibi, aile hayatını geliştirmeye yönelik hizmetler yer almaktadır. Üçüncü grupta ise, ailenin yerini tutacak veya onun yerini alabilecek önlemler niteliğindeki aile dışı kurumları geliştirmeye yönelik hizmetler bulunmaktadır. Ülkemizde aile kurumu daima çok önemli olarak algılanmış ve toplumun temel taşı olarak kabul edilmiştir. Aile politikaları, aile hizmetlerinin oluşturulmasının temelidir. Aile hizmetleri ise amacı ve odağı aile içi ilişkileri uyumlu kılmak, aile hayatında pozitif değerleri güçlendirmek, bu birlik içinde üyelerin, özellikle çocukların sağlıklı kişilik gelişimini sağlayacak işlevlerin yerine getirilmesine, aile üyelerinin doyumlu ve mutlu olmalarına, uygun sosyal fonksiyonlara erişmelerine yardımcı olmak biçiminde tanımlanabilir. Bu çerçevede, evlilik, çocuk-ebeveyn ilişkileri, kardeşler arası ve akrabalarla ilişkiler ve ailenin bir birim olarak çevresiyle uyumu özel olarak ele alınan konulardır. Kısaca, aileye hizmet götüren kurum ve kuruluşlar, aile birliğinin sağlıklı oluşması ve sürmesi yönünde destek sağlayan, aile birliğine ilişkin sorunları bilimsel yönden inceleyen, değerlendiren ve çözümlemeye çalışan kurum ve kuruluşlardır. Aile hizmetleri, kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler tarafından verilmektedir. 1.4.1.Aile Politikaları Ailenin işlevlerindeki önemli dönüşümler, aileyi toplumsal hayatta çeşitli sorunlarla karşı karşıya getirmiş ve bu durum sosyal politika bağlamında aile politikası kavramının ortaya çıkmasına yol açmıştır. 18. yüzyıIın ikinci yarısında Batı Avrupa'da başlayan ve giderek tüm dünyaya yayılan sanayi devrimiyle, teknolojik ve ekonomik alanda baş döndürücü bir hızda gelişim ve değişim sürecine girilmiştir. Bu büyük değişim, toplumsal ve kültürel hayatı da ciddi bir biçimde etkilemiştir. Türkiye’de, dünyadaki bu rüzgârlardan belli oranda etkilenmiş, toplumsal, sosyal ve ekonomik kurumlar değişime kayıtsız kalamamış, aile ve özellikle sosyal kurumlar biraz da hazırlıksız yakalanmışlardır. Bu değişime hazırlıksız yakalanan sosyal kurumlardan biri de ailedir. Başta hızlı kentleşme, göç ve sanayi devriminin dayattığı yeni yaşam biçimleri ve değerleri aile kurumunu parçalanma ve dağılma sürecine itmiş ve ailenin temel fonksiyonlarını yerine getiremeyecek derecede zayıflamasına yol açmıştır. Bunun sonucu olarak ailenin bölünmesi, parçalanması, tek ebeveynli ailelerin giderek artması, boşanma oranlarının yükselmesi, evlilik dışı beraberliklerin çoğalması, bu birlikteliklerin ürünü olan çocukların artması, kültürel ve ahlaki değerlerde keskin dönüşümler, yabancılaşma, suç oranlarının artması, uyuşturucu kullanımı, bireysel ve toplumsal şiddetin yaygınlaşması, kimlik bunalımı, ruhsal rahatsızlıklar, tatminsizlik vb. gibi insanı ve dolayısıyla toplumu tehdit eden sorunlar baş göstermiştir. Toplumsal yapıdaki en ufak bir değişiklik toplumun herhangi bir katmanındaki aileyi derinden etkilemektedir. Eğitim, kültür, sağlık ve sosyal güvenlik gibi çeşitli alanlardaki değişiklikler ailenin işlevlerinden bazılarının yerine geçmektedir. Toplumdaki bazı kurumlar çocuk, hasta, yaşlı ve engelli bakımı, çocukların eğitimi gibi bazı işlevleri üstlenmişlerdir. Bununla birlikte aile, yine de, neslin devamı, aile üyelerinin duygusal ihtiyaçlarını karşılama ve dayanışma gibi temel işlevlerini yerine getirmektedir. Aile politikası genel olarak devletin, doğrudan veya dolaylı olarak, aileyle ilgili olarak saptadığı tüm politika, karar ve icraatları kapsayan geniş kapsamlı faaliyetler bütünü şeklinde tanımlanabilir. Geniş bir tanımla da aile politikaları, çocuk yardımından, aile planlamasına, sosyal yardımlardan, gelir aktarımına, vergi muafiyetlerinden, konut siyasetine kadar pek çok kararı içeren ve ailenin bütünlüğünü ve tam iyilik halini amaçlayan plan, program, proje ve hizmetler paketidir. Aile politikası ile ilgili önlemleri üç grupta toplamak mümkündür. Birinci grupta güçlendirme politikaları olarak tanımlanabilecek ve aileyi sürekli gelir sahibi yapmayı amaçlayan ekonomik önlemler yer alır. Bu politika uygulamalarında istihdam konusu üzerine ağırlık verilmektedir. İkinci grupta, eğitim ve danışma hizmetleri gibi, aile hayatını geliştirmeye yönelik hizmetler yer almaktadır. Üçüncü grupta ise, ailenin yerini tutacak veya onun yerini alabilecek önlemler niteliğindeki aile dışı kurumları geliştirmeye yönelik hizmetler bulunmaktadır. Ülkemizde aile kurumu daima çok önemli olarak algılanmış ve toplumun temel taşı olarak kabul edilmiştir. Aile politikaları, aile hizmetlerinin oluşturulmasının temelidir. Aile hizmetleri ise amacı ve odağı aile içi ilişkileri uyumlu kılmak, aile hayatında pozitif değerleri güçlendirmek, bu birlik içinde üyelerin, özellikle çocukların sağlıklı kişilik gelişimini sağlayacak işlevlerin yerine getirilmesine, aile üyelerinin doyumlu ve mutlu olmalarına, uygun sosyal fonksiyonlara erişmelerine yardımcı olmak biçiminde tanımlanabilir. Bu çerçevede, evlilik, çocuk-ebeveyn ilişkileri, kardeşler arası ve akrabalarla ilişkiler ve ailenin bir birim olarak çevresiyle uyumu özel olarak ele alınan konulardır. Kısaca, aileye hizmet götüren kurum ve kuruluşlar, aile birliğinin sağlıklı oluşması ve sürmesi yönünde destek sağlayan, aile birliğine ilişkin sorunları bilimsel yönden inceleyen, değerlendiren ve çözümlemeye çalışan kurum ve kuruluşlardır. Aile hizmetleri, kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar, sivil toplum kuruluşları ve üniversiteler tarafından verilmektedir. 1.4.2. Kalkınma Planlarında Aileye Yönelik Politikalar Aileye yönelik politikalar, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminden itibaren ele alınmaya başlanmıştır. Kalkınma Planları kapsamında sağlık planlaması, istihdam, konut, sosyal hizmet ve yardımlar gibi alanlara ilişkin genel politikaların altında ailenin ihtiyaçlarına yönelik politikalar belirlenmiştir. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989) döneminde ise aile politikaları ayrı bir başlık altında ele alınmaya başlanmıştır. Plan ilkeleri doğrultusunda, toplumsal refahı arttırma amacına yönelik olarak ailenin maddi ve manevi varlığının geliştirilmesi, bütünlüğünün korunması, güçlü bir kurum olarak varlığını sürdürmesi için; kalkınmanın nimetlerinden yararlanmada, istihdam ve sosyal hizmetlere katılımda ve bunlardan yararlanmada aile biriminin temel hedef olarak alınacağı belirtilmiştir. Bu dönemdeki bir diğer önemli gelişme ise sosyal yardım alanında ortaya çıkmış ve mülga SHÇEK Genel Müdürlüğü tarafından, temel gereksinimlerini karşılayamayan ve yaşamlarını en düşük düzeyde dahi sürdürmekte güçlük çeken kişi ve ailelere 28 Eylül 1986 tarihinde yürürlüğe giren, “Ayni Nakdi Yardım Yönetmeliği” hükümleri çerçevesinde sosyal yardım hizmetleri sunulmaya başlanmıştır. Aynı yıl “Türk Aile Yapısı” araştırması da yapılmıştır. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994) döneminde, gelecek kuşakların iyi yetişmesini sağlayacak bir aile planlaması benimsenmiştir. Aile korunmuş ve desteklenmiştir. Toplumun en küçük ünitesi ve demokrasinin en küçük birimi olan aile, değişen ve gelişen bir dünyada bu değişikliklerden en çok etkilenen bir kurum olarak, devletin özenle koruması gereken bir konumdadır. Bu amaçla, aile yapısının gösterdiği değişimi, bu değişimden doğan sorunları ve bu sorunlara getirilecek çözüm yollarını saptamaya yönelik araştırmalar yapılmıştır. Korunmaya muhtaç çocukların aile ortamı içinde yetiştirilmesine özel önem verilmiş ve evlat edindirmenin yasal işlemleri kolaylaştırılmıştır. Bu dönemde toplumsal yapı içindeki en dinamik, değişime ve gelişmelere en hızlı tepki veren aile kurumunun aile içi ilişkilerinde bozulmalar artmış, çatışma ve çelişkiler derinleşmiştir. Bu dönemdeki ekonomik kriz ailenin toplumsal konumunu, rollerini, aile bütçelerini, işgücüne katılım biçimlerini, ev içi sorumlulukların dağılımını, ailenin varlık durumunu, ailelerin toplumsal çevre ile ilişkilerini ve toplumsal yaşama katılım eğilimlerini etkilemiştir. Değişen koşullar, ailenin yaşam kalitesini göreli olarak olumsuz yönde etkilemiş, ailenin yoksullaşması, işsizlik, yaşam standartlarında düşüş, iç ve dış ilişkilerde iletişim çatışmaları yaşanmış, ailenin temel gereksinmelerini karşılama, yaşanılan sorunları çözme olanakları daralmıştır. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) döneminde ise, ailelerin bazı fonksiyonlarını devralmış kurumların hizmetlerine duyulan ihtiyaç artmıştır. Bu dönemde sağlık, eğitim, sosyal güvenlik, sosyal hizmet ve yardımlar alanında yeterli hizmetin verilebilmesi, ailelerin kriz durumlarında veya ihtiyaç halinde başvurabilecekleri kurumsal yapının oluşturulması ihtiyacı sürmektedir. Sanayileşme ve kentleşme gibi sebeplerle aile yapısında meydana gelen değişimler, ailenin geleneksel fonksiyonlarını da etkilemektedir. Plan döneminde bu değişimlerin olumsuz etkilerine karşı ailenin çağdaş kurum ve hizmetlerle desteklenmesi ve kalkınma ile artan refahtan aldığı payın artırılmasını sağlayacak tedbirler alınmıştır. Ailenin gelir sürekliliğinin, sağlık hizmetleri ihtiyacının ve sosyal güvenliğinin sağlanması suretiyle güçlendirilmesine, kriz durumlarında ihtiyaç ve sorunlarının giderilmesine yardımcı olacak bir sistemin geliştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılmış; çocuk yetiştirme, yaşlı ve engelli üyelerinin bakımı konularında ailenin eğitilerek desteklenmesi sağlanmıştır. Çocuğun bakımı ve yetiştirilmesinde ideal ortamın aile olduğu ilkesinden hareketle, aileyi destekleyici önlemlere, koruyucu aile ve evlat edindirme uygulamalarına ağırlık verilmiş, kurum bakımının iyileştirilmesi sağlanmıştır. Aileyi korumak ve desteklemek amacıyla uygulanacak politikalarda kadın-erkek eşitliğinin güçlendirilmesine özen gösterilmiştir. Plan döneminde buna ilişkin; husumet ehliyeti, evlilik yaşı, mal rejimi, eşlerin meslek ve sanatı, miras, ev eşyaları, resmi nikah ve nafaka gibi konularda düzenlemenin yapılmasına, evlilik süresince edinilen maddi birikimde eşler arası mal birliği ilkesinin uygulamaya geçirilmesine, aile içi sorumlulukların eşit paylaşılması ve kadının toplumsal yaşama eşit biçimde katılımının sağlanmasna, Ceza ve Vergi Kanunlarında kadın-erkek eşitliğini bozucu ve kadını güç durumda bırakan hususların eşitlikçi bir anlayışla düzenlenmesine, çalışma hayatını düzenleyen yasalarda gebelik ve doğum izni, kreş ve çocuk bakımevi açılması ile ilgili maddelerde kadının çalışma yaşamından kopmasının önlenmesine, aile birliğinin güçlendirilmesi ve çalışan annelerin çocuklarının yeterli bakım imkanına kavuşturulmasına yönelik değişiklikler yapılmıştır. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) döneminde, toplumdaki hızlı değişme nedeniyle güçlü bir sosyal güvenlik işlevine sahip olan aileye yönelik destek çalışmalarının kurumsal düzeyde yürütülmesi önemini korumaktadır. Artan kentleşme, göç olgusu, yüksek enflasyon, gelir dağılımının bozulması, yoksullaşma ve aile yapısında meydana gelen değişimler gibi sebeplerden dolayı sosyal hizmet ve yardımlara olan ihtiyaç artmıştır. Sosyal hizmetlerin yürütülmesinde, dağınık kurumsal ve finansal yapılanma, kurumlar arasındaki koordinasyon ve işbirliği eksikliği sebebiyle ortaya çıkan sorunlar mevcuttur. Bu dönemde, aileyle ilgili önemli gelişmelerden birisi “Aile Danışma Merkezleri”nin açılması ve yaygınlaştırılmasıdır. Bu merkezlerin amacı; aile yaşamını korumak, desteklemek ve sorunların çözümüne yardımcı olmak amacıyla aile bireylerine yönelik koruyucu-önleyici, eğitici-geliştirici, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerin yanı sıra rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesidir. Bu merkezler, 11 Eylül 2001 tarih ve 102 sayılı Bakan Onayı ile yürürlüğe giren “Aile Danışma Merkezi Çalışma Esasları Hakkında Yönerge” doğrultusunda hizmetlerini yürütmüştür. Aile Danışma Merkezlerinde; aile hayatının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi yoluyla ailenin refahı, mutluluğu ve bütünlüğünün sağlanması, uyumlu aile ilişkilerine katkıda bulunulması, aileyi bir arada tutan bağların kuvvetlendirilmesi, aile üyelerinin kişiliklerinin sağlıklı biçimde gelişmesi, birey olma potansiyellerinin güçlendirilmesi ve toplumsal yaşama uyumlarının sağlanması, sağlıklı çocuk yetiştirme bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi ile aile sisteminde özgürlük, sorumluluk ve toplumsal değerler arasında bir denge sağlanması amaçlanmıştır. Söz konusu merkezlerde bu amaçlara uygun olarak; evliliğe hazırlık, eşler arası uyumsuzluk, tek ebeveynlik, ebeveyn-çocuk ilişkisinden doğan sorunlar, aile içi rol ve sorumlulukların dağlımı, yaşlı ve engelli üyelerin bakımı, boşanma öncesi ve sonrası yaşanan sorunların giderilmesi vb. konularda ailenin kendi kendine yeterli hale gelmesi yönünde mesleki çalışmalar geliştirilerek sürdürülmüştür. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde, çocuğun bakım ve yetiştirilmesinde ideal ve öncelikli ortamın aile olduğu ilkesinden hareketle, engelli çocuklar ve korunmaya muhtaç çocukların ailesinin yanında korunup yetişmesini sağlamak üzere aileye yönelik sosyal destek programlarına da ağırlık verilmiştir. Bu dönemde yapılan diğer bir önemli değişiklik ise, 13 Kasım 2004 tarihinde 5256 sayılı Kanun ile Aile Araştırma Kurumunun, Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü olarak yeniden yapılandırılmasıdır. Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) döneminde, giderek hızlanan değişim süreci aile ve toplum içi kültürel ve sosyal ilişkileri de olumsuz etkilemiştir. Bu dönemde kitle iletişim araçlarının çeşitlenmesi, aile içi iletişimde geleneksel yöntemlerin dışına çıkılamaması ve eğitim sisteminin aşılamayan sorunları gençlerin aileden kopma, toplumsal sorunlara duyarsızlaşma, ümitsizlik ve özgüvensizlik gibi sorunlarını ve bunun sonucunda şiddete eğilimini artırmıştır. Bu kapsamda aileye yönelik eğitici programlar yaygınlaştırılmıştır. Ayrıca, ailelere verilen sosyal hizmet ve yardımlara olan ihtiyaç; göç, kentleşme, aile yapısında meydana gelen değişim, nüfus artışı ve işsizlik gibi nedenlerle artarak devam etmiştir. Engellilere ve yaşlılara aylıklar verilmeye devam edilmiş, çocuklara eğitim ve sağlık yardımları ile muhtaç ailelere yakacak ve gelir getirici proje desteği gibi yardımlar yapılmıştır. Yoksul kesimlerin eğitim ve sağlık gibi hizmetlere erişimini kolaylaştıran söz konusu yardımlar, bu kesimlerin yaşam kalitesini yükseltmiştir. Bu dönemde yapılan önemli değişikliklerden bir tanesi de, 6 Haziran 2011 tarih ve 6223 sayılı Kanunla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı kurulmuştur. Başbakanlığa bağlı olarak görev yapmakta olan Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ise Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü adıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı altında yapılandırılmıştır. Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) yüksek, istikrarlı ve kapsayıcı ekonomik büyümenin yanı sıra hukukun üstünlüğü, bilgi toplumu, uluslararası rekabet gücü, insani gelişmişlik, çevrenin korunması ve kaynakla rın sürdürülebilir kullanımı gibi unsurları kapsayacak şekilde tasarlanmıştır. Planda, ülkemizin ekonomik ve sosyal kalkınma süreci bütüncül ve çok boyutlu bir bakış açısıyla ele alınmış, insan odaklı kalkınma anlayışı çerçevesinde katılımcı bir yaklaşım benimsenmiştir. Onuncu Kalkınma Planının dört temel başlığından bir tanesi “Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum”dur. Bu kapsamda, toplumun refahı n artırılması, hayat standardının yükseltilmesi, temel hak ve özgürlükler zemininde adil, güvenli ve huzurlu bir yaşam ortamının tesis edilmesi; bu çerçevede, insan için ve insanla beraber kalkınma yaklaşımının hayata ge çirilmesi ve refahın toplumun tüm kesim lerine yaygınlaştırılması temel öncelik olarak ele alınmaktadır. Gerek gerçekleştirilme sürecinde gerekse sonuçları itibarıyla kapsayıcı bir kalkınma anlayışı esastır. İnsanı odak alan bu anlayış kalkınma sürecine herkesin ve her yörenin katılımını azami düzeye çıkarmayı, kalkınmanın sonuçlarından herkesin daha adil bir şekilde pay almasını hedeflemektedir. Onuncu Kalkınma Planında, aileye yönelik olarak; beşeri sermayenin güçlendirilme si için iş ve yaşama ilişkin bilgi, beceri ve yetenekleri yüksek ve sağlıklı bireylerin yetişmesi önem arz etmektedir. Toplumun çekirdeğini oluşturan, bireyleri ve toplumu bir arada tutan aile kurumu, hoşgörü, sev gi ve karşılıklı anlayış çerçevesinde yetişen bireyler, güçlü toplum olmanın temel esa sıdır. Toplumsal yapının ve dayanışmanın güçlendirilmesi için aile kurumu kritik bir öneme sahiptir. Bu dönemde, ülkemizde geniş aileden çekirdek ai leye doğru bir geçişin sürdüğü ve aile üyele ri arasındaki ilişki biçimlerinin de değiştiği görülmektedir. Boşanma sonucunda oluşan tek ebeveynli ailelerin sorunlarının çözü müne yönelik, izleme ve rehberlik ihtiyacı bulunmaktadır” ifadesi yer almaktadır. Ayrıca Planın aileye yönelik politika ve hedefler bölümü ise aşağıda yer almaktadır: “Aile yardımlarının geliştirilmesi, aile danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin kap samlı, standart, etkin ve yaygın hale getirilmesi, evlilik öncesi eğitimin yaygınlaş tırılması, sosyal yardım ve hizmetlerin aile temelli sunulması temin edilecektir. Sosyal ve ekonomik politikalar, aile nin korunması ve güçlendirilmesine katkı yapacak şekilde birbirini tamamlayıcı ve destekleyici bir anlayışla tasarlanacaktır. Görsel, işitsel ve sosyal medyanın ve internetin aile üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik tedbirler alınacak, aile içi iletişim ve etkileşim konularında eğitim programları yaygınlaştırılacaktır. Boşanmaların azaltılması amacıyla aile danışmanlığı ve uzlaştırma mekaniz maları geliştirilecektir. Tek ebeveynli ailelerin karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik izleme ve rehberlik hizmetleri yaygınlaştırılacaktır. Aile ve iş yaşamının uyumlaştırılma sına yönelik güvenceli esnek çalışma, kreş ve çocuk bakım hizmetlerinin yaygınlaştı rılması ve erişilebilir kılınması ile ebeveyn izni gibi alternatif modeller uygulanacaktır.Yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altında bulunan kesimlerin fırsatlara erişimlerinin kolaylaştırılması yoluyla ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının artırılması ve yaşam kalitelerinin yükseltilmesi, gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması temel amaçtır. Bu kapsamda sosyal hizmet ve yardım alanında ailenin ihtiyaçlarına bütünsel olarak yaklaşan arz odaklı ve istihdam bağlantılı bir sistem kurulması esastır. Sosyal hizmet ve yardım alanında nitelikli personel eksikliği giderilecek, aile yanında bakımı destekleyen modeller geliştirilecek, kurum bakımı hizmetlerinin stan dart ve niteliği iyileştirilecektir. Korunmaya muhtaç çocuklara yönelik öncelikle aile yanında bakım olmak üzere koruyucu aile ve evlat edinme gibi alternatif modeller yaygınlaştırılacaktır. İşgücüne ve istihdama katılımın artırılması amacıyla iş ve aile yaşamını uyumlaştırma politikaları hayata geçirilecek ve istihdam teşvikleri etkinleştirilecektir. Genç ve dinamik nüfus yapısının korunması ve doğurganlıktaki hızlı düşüşün önüne geçilebilmesi için kadınlara yönelik iş ve aile yaşamını uyumlaştırıcı nitelikte uygulamalar ile çalışanlar için doğuma bağlı izin ve haklar geliştirilecek, kreşler teşvik edile cek, esnek çalışma imkânları sağlanacaktır.”
Onuncu Kalkınma Planı hedeflerine ulaşılabilmesi için, sektörel ve sektörler arası temel sorun alanlarına yönelik olarak 25 adet “Öncelikli Dönüşüm Programları (ÖDÖP)” hazırlanmıştır. ÖDEP’ler genellikle birden fazla Bakanlığın sorumluluk alanına giren ve kurumlar arası etkin koordinasyon gerektiren kritik reform alanlarına yönelik olarak tasarlanmıştır. Öncelikli Dönüşüm Programları ile Kalkınma Planı hedef ve politikaları arasında bağlantılar kurulmuş ve 5 yıllık ayrıntılı eylem planları hazırlanmıştır. Programlar, toplamda 116 bileşen ve 1248 eylemden oluşmaktadır. Bu eylemlerin uygulanmasından sorumlu 35 Bakanlık ve kurum/kuruluş görev yapmaktadır. ÖDÖP’ler kapsamında, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı koordinesinde 22 no.lu “Ailenin Ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Öncelikli Dönüşüm Programı” hazırlanmıştır. Programın amacı ve kapsamı; “toplumun çekirdeğini oluşturan, bireyleri ve toplumu bir arada tutan aile kurumu, hoşgörü, sevgi ve karşılıklı anlayış çerçevesinde yetişen bireyler, güçlü toplum olmanın temel esasıdır.” olarak belirlenmiştir. İlgili ÖDÖP’in hazırlanma nedenleri; “Göç ve kentleşme, kültürel değerlerdeki aşınma, bireyselleşmenin artması, aile eğitimindeki eksiklikler, yeni iletişim teknolojileri gibi nedenlerle, aile üyeleri arasındaki iletişim azalması, boşanmaların artması, tek ebeveynli ailelerin oranı yükselmesi ve aile kurumunun zayıflaması, nüfusun yaş yapısındaki değişimler sonucunda gelecekte aktif olmayan nüfusun payının artması, doğurganlık hızının azalmasıyla da yaşlı nüfusun payının yükselmesi riskinin ortaya çıkması” olarak belirlenmiştir. Bu programla, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal gelişmesini desteklemek üzere dinamik nüfus yapısının korunması, aile kurumunun güçlendirilmesi ve böylece sosyal refah ve sosyal sermayenin artırılması amaçlanmaktadır. Program kapsamında aile refahının korunması, evlilik öncesi eğitim ve aile danışmanlık hizmetlerinin etkinleştirilmesi, sosyal yardım ve hizmetlerin aile temelli sunulması, genç nüfusun yarattığı demografik fırsat penceresinden azami derecede faydalanılması öngörülmektedir. Program Hedefleri ise, aile refahının korunması ve aile kurumunun güçlendirilmesi, kuşaklar arası dayanışmanın güçlendirilmesi, iş ve aile yaşamının uyumlaştırılması ve toplam doğurganlık hızının yenilenme oranının üzerine çıkarılmasıdır.” Aileye Yönelik Hizmetlerin Geliştirilmesi”, “Aile Refahının ve Nesiller Arası Dayanışmanın Artırılması” ve “Dinamik Nüfus Yapısının Korunması” olmak üzere Program 3 bileşenden ve bu bileşenlerin altında yer alan eylemlerden oluşmaktadır. Eylem Planlarının izleme ve değerlendirilmesi Onuncu Kalkınma Planı dönemi sonuna kadar üçer aylık dönemler itibariyle yapılmaktadır. Bilindiği gibi beşer yıllık dönemler itibariyle hazırlanan Kalkınma Planları, Yıllık Programlarla uygulamaya geçirilmektedir. Yıllık programlar, Kalkınma Planlarında benimsenen hedef ve politikalarla tutarlı olarak, Kalkınma Bakanlığı tarafından ilgili kuruluşların da görüşleri alınarak hazırlanır, Yüksek Planlama Kurulu ve Bakanlar Kurulu tarafından onaylanır. Plan sistematiğine göre hazırlanan Yıllık Programlar, o yıl için ulaşılacak hedefleri ve izlenecek politikaları belirler, kamu yatırımlarının sektörler ve kuruluşlar itibariyle tahsisini gösterir. Bütçe ve kamu kuruluşlarının iş programlarının, Yıllık Programın hedef ve politikaları ile tutarlı olması gerekmektedir. Yıllık Programlar Aile politikaları, yıllar itibariyle ailelerin gereksinimlerine göre önceliklendirilerek Yıllık Programlara yansıtılmaktadır. Bu konuda en fazla öne çıkan Yıllık Programlardan bir tanesi olan 1988 Yılı Programında, aile konusundaki gelişme ve sorunlar arasında 1987 Yılı Programından farklı olarak Türkiye’de evlenmelerin özellikleri de ele alınmıştır. Erken yaşta evlilikler, akraba evliliklerinin yarattığı sorunlar üzerinde durulmuştur. Her iki programda da ortak olan nokta, ailenin güçlendirilmesi ve korunması ilkesinden hareketle, aile hayatını daha yaşanır, daha çekici kılacak ve ortaya çıkması muhtemel aile sorunlarının daha kolay çözülmesini sağlayacak eğitim faaliyetlerinin televizyon ve radyo gibi yayın araçlarının kullanımı ile topluma sunulması üzerinde durulmasıdır. 1989 yılı programına da önceki programlara ek olarak, aile başlığı altında kadın ve çocuk hakları konuları da dahil edilmiştir. Ayrıca, 1989 program yılı döneminde “Türk ailesinin bütünlüğünün korunması, güçlendirilmesi ve sosyal refahın arttırılması için gerekli araştırmaları yapmak, projeler geliştirmek, bunların uygulamaya konmasını sağlamak ve aile ile ilgili ulusal politikanın oluşmasına yardımcı olmak üzere” Aile Araştırma Kurumu 29 Aralık 1989 tarih ve 21911 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulmuştur. Bu kurumun faaliyetlerinden de bir devlet bakanı sorumlu kılınmıştır. 1990’lı yıllarda aile politikalarında köklü bir değişiklik yaşanmamıştır. 2000 Yılı Programında ise aile, “kadın, aile ve çocuk” bütünlüğü içinde ele alınmıştır. 2000 Yılı Programında güçlü bir sosyal güvenlik işlevine sahip olan aileye yönelik destek çalışmalarının kurumsal düzeyde yürütülmesinin öneminin toplumdaki hızlı değişme nedeniyle artmakta olduğu belirtilmektedir. Yaşanılan kriz sürecinde; büyüme yerine gerileme ya da daralma, gelir dağılımında uçurumların yükselmesi, yoksulluğun derinleşmesi, enflasyonun yükselmesi gibi temel süreçler toplumu ve aileleri temelden etkilemiştir. Her yıl hazırlanmakta olan Yıllık Programlarda yukarıda belirtilen politikalar genel olarak benzer şekilde yer almaktadır. 2016 Yılı Programında yer alan “Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum” başlığı altında eğitim, sağlık, sosyal hizmet ve yardımlar alanlarına yönelik olarak aileye ilişkin mevcut durum analizleri, politikalar ve hedefler yer almaktadır. Programda, beşeri sermayenin güçlendirilmesi için iş ve yaşama ilişkin bilgi, beceri ve yetenekleri yüksek, sağlıklı bireylerin yetişmesinin önem arz ettiği vurgulanmaktadır. Bu kapsamda uygulanan aile eğitim programlarına devam edilmekte, ailelere yönelik danışmanlık hizmetleri yaygınlaştırılmakta, yoksul aileler için sosyal yardımlar artırılmakta olup, bu süreçte sosyal yardım ve hizmetlerde aile temelli bir yaklaşıma geçilmiş ve aile sorunlarının tespiti amacıyla yürütülen aile ve sosyal yapı temalı araştırmaların sayısı artırılmıştır. 2016 Yılı Programında, aile kurumu, sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte ortaya çıkan toplumsal sorunların küreselleşmeyle daha da büyümesi ve çeşitlenmesi karşısında büyük tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Toplumsal hayatta karşılaşılan sorunlar; aile parçalanmaları, göç, boşanmalardaki artış, aile eğitimindeki yetersizlikler ve toplumdan ziyade bireyin öneminin ön plana çıkarılması gibi etkenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Ailenin bütünlüğünün korunmasına, güçlendirilmesine ve sosyal refahının artırılmasına yönelik aile eğitim programları yaygınlaştırılarak devam etmektedir. Sosyal hizmet müdahalesinin ve takibinin gerçekleştirildiği, çocuk, genç, kadın, erkek, engelli, yaşlı bireylere ve ailelerine koruyucu, önleyici, destekleyici, geliştirici, rehberlik ve danışmanlık odaklı sosyal hizmetlerin verildiği, hizmete erişim kolaylığı esasıyla bir arada ve gerektiğinde kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve gönüllüler ile işbirliği içinde sunulduğu Sosyal Hizmet Merkezleri (SHM) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olarak görev yapmaktadır. SHM’lerde sunulan hizmetlerle aile bireylerinin ekonomik ve sosyal yaşama katılımlarının artırılması amaçlanmaktadır. 2016 Yılı Programında, kültürel değişimin hızlanması ile aile kavramının öneminin daha da artırdığı vurgulanmaktadır. Programda ayrıca, ekonomik gelişmenin sosyal kalkınmayla tamamlanabilmesi için aile kurumunun güçlendirilmesi, statüsünün geliştirilmesi ve aile üyelerinin yaşam standartlarının yükseltilmesini amaçlayan politikalar temel öncelikler haline gelmiştir. Özellikle aile destek hizmeti sunan SHM gibi kurum ve kuruluşların etkinliğinin artırılması ve koordinasyonunun sağlanmasına yönelik ihtiyaç devam etmektedir. Değişen yaşam koşullarında stres, rol çatışması, aile formunun değişmesi, geleneksel rollerden modern ilişki kalıplarına geçiş, sosyo-ekonomik durum her tür yapıdaki aileyi derinden etkilemektedir. Bu faktörler, ailelerin toplumda meydana gelebilecek sosyal, psikolojik, ekonomik ve çevresel etkilere karşı hazırlıklı olmalarını ve desteklenmelerini gerektirmektedir. Ailelere daha kaliteli ve yeterli hizmet vermek ve destek sağlamak üzere sunulan eğitim çalışmalarının yanı sıra afet ve acil durumlarda ailelere sunulacak psiko-sosyal destek hizmetlerine yönelik eğitici eğitimleri verilmesi önem arz etmektedir. 2016 Yılı Programında, aile refahının korunması ve aile yardımlarının geliştirilmesi; ailelere, sosyal, ekonomik ve hukuki problemlerinde rehberlik yapılması amacıyla verilen aile danışmanlık hizmetinin daha kapsamlı, etkin ve yaygın hale getirilmesi; bu alanda sunulmak üzere alternatif modellerin geliştirilmesiyle evlilik öncesi eğitim, aile danışmanlığı ve aile eğitimi hizmet standartlarının oluşturulmasına yönelik çalışmaların etkin hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda SHM’ler ile aile eğitim programlarının ve evlilik öncesi eğitim programlarının ulaştığı kişi sayısı artırılması, afet ve acil durumlarda ailelerin psikolojik olarak desteklenmesine ve güçlendirilmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi, aileye yönelik koruyucu ve önleyici hizmetler geliştirilerek ailenin bütünlüğünün korunması ve güçlendirilmesi için Kuşaklar Arası İletişim eğitim modülünün geliştirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca, sokakta yaşayan, çalışan, çalıştırılan ve risk altında olduğu tespit edilen çocuklar ile koruma altında olup madde bağımlılığı tedavisi tamamlanan çocuklar ve ailelerine yönelik psikolojik ve sosyal destek programları uygulanacaktır. Aile Eğitim Programları (AEP) kapsamında oluşturulan Evlilik Öncesi Eğitim Programı çerçevesinde ailelere yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır tedbiri de ilgili programda yer almaktadır. Aile Mahkemeleri ve Barolarla yakın işbirliği yapılarak boşanmaların azaltılması amacıyla boşanma süreci yaşayan çiftlere yönelik Aile ve Boşanma Süreci Danışmanlığı hizmeti sunulacaktır. İnternetin aile üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve teknolojinin bilinçli ve duyarlı kullanımını sağlamak açısından AEP kapsamında medya okuryazarlığı modülü hazırlanmaktadır. Bu modülle ailelere dijital okur yazarlık ve internet okur yazarlığı konularında duyarlılık kazandırılacaktır. Ayrıca AEP kapsamında aile ve internet modülü geliştirilmiş olup söz konusu modülün tanıtılması ve yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Ekonomik yoksunluk içinde olan ailelerin çocuklarından özel kreş ve gündüz bakımevleri ile özel çocuk kulüplerinden yararlananların sayısı artırılacaktır. Bu kapsamda, gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacak olup, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüklerince, ücretsiz bakım hizmetinin tanıtımı ve yaygınlaştırılmasına yönelik kamu kuruluşları ve mahalli idarelerle işbirliği içinde yapılan çalışmalara devam edilecektir. Aile içi şiddetin önlenmesinde çocuğa yönelik ihmal ve istismarı önleyecek mekanizmaların geliştirilmesi planlanmakta olup, okul dışındaki ortamlarda çocuğa yönelik şiddetin önlenmesi ve azaltılması için ailelere ve çocuklara yönelik eğitimler verilecek, Çocuğa Yönelik Şiddet Eylem Planının etkin bir şekilde uygulanması sağlanacak, bu konularda rehber öğretmenlere hizmet içi eğitim seminerleri verilecek ve rehber öğretmenlerin öğrencilere, ailelere ve bütün öğretmenlere ulaşması sağlanacaktır. Korunmaya muhtaç çocukların kendi aileleri yanında bakılmalarına öncelik verilecek, bunun mümkün olmaması halinde ise koruyucu aile ve evlat edinme gibi aile yanında bakım modelleri teşvik edilecektir. Ayrıca koğuş tipi kuruluş bakım modelinden çocuk evi ve sevgi evi modellerine geçiş yönündeki çalışmalara devam edilecektir. 2016 Yılı Programında, sosyal sorunların ortaya çıkmadan önce engellenmesi ve bu sorunlarla etkin bir mücadelenin sağlanmasına yönelik olarak sosyal hizmet ve yardımlarda koruyucu ve önleyici hizmetlere önem verilmesi gerektiği belirtilmektedir. Bu kapsamda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, sosyal yardım ve hizmet alanında ailenin ihtiyaçlarına bütüncül olarak yaklaşan, aile ve bireylere arz odaklı hizmet sunan Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) modelini oluşturmak üzere çalışmalarına devam etmektedir. ASDEP’le halen farklı kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilmekte olan sosyal hizmet ve yardımların, ailelerin ya da bireylerin başvuru yapmalarına gerek olmadan arz odaklı bir yaklaşımla sunulması sağlanacaktır. Ayrıca, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından sunulan sosyal hizmetlere dair tüm verilerin ortak bir veri tabanında toplanması suretiyle bütüncül bir sistem oluşturmayı hedefleyen ve çalışmalarına başlanan Aile Bilgi Sistemi, ASDEP’in uygulanmasını destekleyecektir. Yıllık Programlarda yer alan aileye yönelik politikalar ve tedbirler sadece bunlarla sınırlı kalmayıp istihdam, eğitim, sağlık gibi alanlara yönelik olarak da oluşturulmaktadır. 2016 Yılı Programında, istihdam alanında aileye ilişkin yer alan politika ve hedefler şunlardır; Ülkemizin ekonomik ve sosyal gelişmesini desteklemek üzere, aile kurumunun güçlendirilmesi ve sosyal refah ile sosyal sermayenin artırılması amacıyla aile ve iş yaşamının uyumlaştırılması, eğitimin kalitesinin artırılması ve fırsat eşitliğinin iyileştirilmesi, okul öncesi eğitim ve bakım ihtiyacının karşılanması, fiziki, sosyal ve kültürel anlamda çocuk dostu ortamların hazırlanması konularında tedbirler alınması önem arz etmektedir. Bu çerçevede, 2015 yılında yapılan hukuki düzenlemeler ile daha önce sadece memurlar için sağlanan doğum yardımı miktarı artırılarak, uygulamanın kapsamı herkesin faydalanabileceği şekilde genişletilmiştir. Özel sektörde çalışan babalar için 5 gün doğum izni getirilmiştir. Evlenenlere destek sağlamak amacıyla bir birikim aracı olarak çeyiz hesabı oluşturulmuş ve şartların sağlanması halinde biriktirilen tutarın yüzde 20’sine kadar devlet katkısı sağlanması imkânı getirilmiştir. Aile ve iş yaşamını uyumlaştırmak amacıyla çalışan kadınların doğuma bağlı izin ve haklarının güçlendirilmesi, doğum nedeni ile ücretsiz izinde geçen sürelerin derece ve kademe ilerlemelerinde değerlendirilmesi, çalışma hayatına güvenceli esneklik sağlayacak düzenlemelerin yapılması gibi önemli iyileştirmeler yapan 6663 sayılı Kanun 10 Şubat 2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu Kanun Tasarısı ile doğum yapan kadınlara analık izni sonrasında birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda altı ay süreyle ücretli olarak yarım gün çalışma imkanı, yeni çocuğu olan memur anne ve babalar için çocuğun ilkokula başlama yaşına kadar mali ve sosyal haklardan da yarım faydalanması koşuluyla yarım gün çalışma hakkı, doğum nedeniyle kullanılan aylıksız izin sürelerinin kademe ve derece ilerlemesinde değerlendirilmesi imkanları getirilmektedir. 2016 Yılı Programı kapsamında eğitim alanında ise; “eğitime erişim kapsamında, okul öncesi eğitimde 2014-2015 öğretim yılı verilerine göre, okullaşma oranı (4-5 yaş grubu) yüzde 46,83’tür. Ailelerin sosyoekonomik koşullarından kaynaklanan eşitsizliğin giderilmesinde önemli katkısı olan ve eğitimin ileri kademelerindeki başarıya olumlu etkisinin olduğu bilinen okul öncesi eğitimde farkındalığın artırılması ihtiyacı önemini korumaktadır. İmkânları kısıtlı hane ve bölgelerin erişimini destekleyecek önlemlerin alınması gerekmektedir. Özellikle mevsimlik tarım işçileriyle göçer ve yarı göçer ailelerin çocuklarının okullaşmasına yönelik tedbirler alınacaktır. Öğrencilerin okula devam ve erişimlerinin sağlanması için Okula Devamı İzleme ve Destek Sistemi etkin şekilde kullanılarak öğrenciler sürekli takip edilecektir. Öğrencilerin eğitime devamlılığı amacıyla Yatılı Bölge Okullarının kapasitelerinden ve taşımalı eğitim olanaklarından faydalanılacak, şartlı nakil transferi gibi özendirici tedbirler uygulanacaktır” denilmektedir. 2016 Yılı Programı kapsamında aileye yönelik sağlık alanında “Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde hizmet kalitesinde ve sağlık hizmetlerine erişimde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Aile hekimliği, anne ve çocuk sağlığı, hastane ve hasta yatak sayıları, sağlık personeli, koruyucu sağlık, kurumsal yapılanma, bulaşıcı hastalıklarla mücadele ve hasta hakları başta olmak üzere pek çok alanda gelişmeler sağlanmıştır. Tütün, alkol ve diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımının azaltılması ve pasif etkilenimin önlenmesi sağlanacaktır. Özellikle gençlere yönelik görsel ve işitsel materyallerle desteklenecek, eğitim modülleri ve programlar hazırlanacak, konferans, panel ve sempozyumlar düzenlenecek, bilinçlendirme faaliyetlerinde medya araçları daha aktif şekilde kullanılacaktır. Uyuşturucu madde bağımlılarına yönelik tedavi ve rehabilitasyon hizmetleri güçlendirilecektir. Madde bağımlılığının tedavisini sağlayan kurumların etkinliği artırılacak, Sağlık Bakanlığı bünyesinde Madde Bağımlılığı Danışma Hattı kurulacak, ÇEMATEM’ler kapasite ve sayı olarak artırılacak, uyuşturucu madde kullanımının zararları ve bunlardan korunmayla ilgili okullarda rehberlik programları uygulanacaktır.” hedef ve tedbirleri yer almaktadır. Sosyal Destek Programı (SODES) SODES, dezavantajlı bölgelerimizin beşeri sermayesini güçlendirmek ve toplumsal bütünleşme sürecine destek olmak amacıyla bu bölgelerdeki göç, yoksulluk ve işsizlik gibi sorunların ve değişen sosyal yapının ortaya çıkardığı ihtiyaçlara kısa sürede karşılık vermeyi hedefleyen bir sosyal kalkınma programıdır. SODES; istihdam, sosyal bütünleşme, kültür, sanat ve spor alanlarında; yerel düzeyde hazırlanan ve uygulanan projelerden oluşan, il düzeyinde valiliklerin koordinasyonunda yürütülen, uygulama sürecinde yerel aktörlerin geniş bir biçimde yetkilendirildiği insan odaklı bir programdır. SODES projeleri ile istihdam edilebilirliğin artırılması, toplumun dezavantajlı kesimlerinin ekonomik ve sosyal hayata daha fazla katılmalarının sağlanması, kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetler yoluyla bölgedeki çocuk, genç ve kadınların kendilerini daha iyi ifade etmelerine katkı verilmesi hedeflenmektedir. GAP Eylem Planının Sosyal Gelişmenin Sağlanması bileşeni altında 2008 yılında GAP illerinde (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak) uygulamaya konulmuş olan programa, 2010 yılında DAP illeri (Ağrı, Ardahan, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli, Van) dâhil edilerek 25 ile ulaşılmıştır. 2011 yılında ise Adana ve Mersin illeri ile Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansının faaliyette bulunduğu Kahramanmaraş, Hatay ve Osmaniye illeri pilot uygulama illeri olarak Programa dâhil edilmiş, 2013 yılında da Aksaray, Niğde, Sivas ve Yozgat illerinin de Program kapsamına alınmasıyla SODES’in kapsamındaki il sayısı 34’e ulaşmıştır. SODES’in üç bileşeninden birisi olan istihdam bileşeni kapsamında uygulanacak projeler ile istihdam edilebilirliğin artırılması, ildeki ve bölgedeki ihtiyaçlara uygun alanlarda nitelikli işgücünün, mesleki bilgi ve birikimin geliştirilmesi, toplumun dezavantajlı kesimlerinin istihdama erişiminin kolaylaştırılması ve kendi işini kurabileceklere destek olunması hedeflenmektedir. Sosyal içerme bileşeni ile yoksulluğun azaltılması, sosyal yardım alan yoksul kesimin kendi geçimini temin edecek duruma getirilmesine destek olunması, yaşlı, engelli, kadın ve çocuklar gibi toplumun öncelikli kesimlerinin yaşam standartlarının yükseltilmesi ve bunlara götürülen hizmetlerin kalitesinin artırılması beklenmektedir. Kültür, sanat ve spor bileşeni kapsamındaki projeler ile toplumun ihtiyaç duyduğu kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetlerin geliştirilmesi, özellikle çocukların ve gençlerin bu tür faaliyetlere yönlendirilerek yeteneklerinin açığa çıkartılması ve kendilerine ve topluma yararlı alışkanlıklar edinmelerine yardımcı olunması beklenmektedir. SODES kapsamındaki çalışmalar, özellikle yoksulluk ve sosyal imkanlara erişimde sıkıntı yaşayan; çocuklar, gençler, kadınlar, işsizler, yoksullar, göç etmişler ve kentlerin gecekondu bölgelerinde yaşayan kesimler için yeni fırsatlar oluşturmakta ve bu kesimlerin kendine olan güvenini artırarak toplumsal yaşamın daha sağlıklı bir şekilde işlemesine yardımcı olmaktadır. SODES bu yönüyle uygulandığı illerden başlayarak ulusal düzeyde sosyal restorasyonun gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır. SODES kapsamında yer alan projeler; valiliklerin koordinasyonunda kamu kuruluşları, il özel idareleri, belediyeler, köylere hizmet götürme birlikleri, üniversiteler, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanmakta ve yürütülmektedir. Projeler, Kalkınma Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, il düzeyinde valilikler tarafından izlenmekte ve kaydedilen gelişmeler SODES İzleme Bilgi Sistemi aracılığıyla Bakanlığa rapor edilmektedir. SODES kapsamında 2008 yılından bu yana toplam bütçesi yaklaşık 975 Milyon TL olan 7.977 adet projenin desteklenmesi uygun görülmüştür. 1.4.3. 64. Hükümet Programı Ülkemizde iktisadi ve sosyal politikalar konusundaki üst politika belgelerinden bir tanesi de, Başbakanlık tarafından 25 Kasım 2015 tarihinde hazırlanan 64. Hükümet Programıdır. “Aile, Çocuk ve Dinamik Nüfus” başlığı altında yer alan aile politikaları eğitim, sağlık, sosyal yardımlar gibi alanları da içine alacak şekilde detaylı olarak belirlenmiştir. Bunlardan başlıcaları şunlardır;
1.4.4. Aile ve Sosyal Politikalar Kapsamında Yürütülen Hizmetler Aile, herkes tarafından Türk toplumunun temeli ve muhafaza edilmesi gereken en önemli kurum olarak kabul edilmektedir. Bu gerçekten hareketle, ailelere dönük koruyucu ve önleyici bir sosyal politika hedefi olarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) 08 Haziran 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kurulmuştur. ASPB’nin görevleri 633 sayılı KHK’da şu şekilde ifade edilmiştir.
1.4.4.1.Ailelere Yönelik Hizmetler Bu görevler çerçevesinde Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan çalışmalar aşağıda yer almaktadır: Aile Eğitim Programı (AEP), ailelerin ve/veya aileyi oluşturan bireylerin, yaşam boyu değişen rollerine, ilgilerine, gelişim görevlerine uyum sağlamalarını kolaylaştırmaya, psikolojik sağlıklarını desteklemeye ve güçlendirmeye, aile içinde üstlendikleri rollerle ilgili becerilerini ve bilgilerini geliştirmeye, ev içerisindeki ilişki yapısını güçlendirmeye, yaşantı kalitesini geliştirmeye ve zenginleştirmeye yönelik yetişkin eğitim programıdır. Aile Eğitim Programı, aile yaşamı için temel sayılan, gündelik yaşamın bütününü kuşatan 5 alan (Aile eğitimi-iletişim, İktisat, Sağlık, Hukuk ve Medya) , 26 modül ve 198 üniteden oluşmaktadır. ASPB tarafından yürütülmekte olan Evlilik Öncesi Eğitim Programı (EÖEP) Aile Eğitim Programının (AEP) “Aile Eğitimi ve İletişim, Hukuk ve Sağlık” alanlarından seçilen içeriklerle oluşturulmuştur. “Evlilik Öncesi Eğitim” ile aile kurmak amacıyla bir araya gelen çiftlerin, evlilik hayatına hazırlanmaları amaçlanmaktadır. Evlilik Öncesi Eğitim Programının, evlilik öncesi süreçte çiftlerin birbirlerini iyi tanımaları, evlilikle ilgili gerçekçi beklentiler oluşturabilmeleri, etkili iletişim kurma yollarını ve olası sorunlarla nasıl baş edeceklerini bilmelerini sağlayarak onlara evliliğe ‘iyi bir başlangıç yapabilme’ fırsatı vereceği düşünülmüştür. Evlilik Öncesi Eğitim için biri eğitici el kitabı olmak üzere toplam 4 kitap hazırlanmıştır. Evlilikte İletişim ve Yaşam Becerileri, Aile Hukuku, Evlilik ve Sağlık, Eğitici El Kitabı bu kitapların başlıklarıdır. Söz konusu kitapların temel metinleri ve görsel materyalleri Aile Eğitim Programı (AEP) ünitelerinden seçilerek yapılmıştır. Aile kavramı; sosyokültürel, teknolojik ve ekonomik değişimlerden etkilenmekte ve aile danışmalığı eş anlamda aile terapisi hizmetlerine her geçen gün daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Aile danışmanlığı aile içinde sağlıklı ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesini amaçlayan aile içi ilişkilere odaklanan bir psikososyal yardım biçimidir. Aile Danışmanı Ulusal Meslek Standartında; “İş sağlığı ve güvenliği, çevre ve kalite sağlamaya ilişkin önlemleri alarak aile danışmanlığı süreçlerinde aile değerlendirme, danışmanlık uygulamalarını planlama ve müdahale süreçlerini yönetme ile mesleki gelişim faaliyetlerini yürütmeye ilişkin bilgi ve becerilere sahip nitelikli kişi” olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu meslek standartında Aile Danışmanı tarafından verilen danışmanlık genellikle, aile içindeki ilişki ve iletişim sorunları dâhilindeki zorlu yaşam olayları ve krizle baş etme, ebeveyn çocuk ilişkilerinin güçlendirilmesi, evlilik öncesi süreci ve sonrasında rehberlik ve danışmanlık, psikososyal sorunların etkileriyle baş etme ve çözümüne destek olma, sosyal çevre ilişkilerinin güçlendirilmesi için ilişkisel yaklaşımla bireylere, çiftlere, ailelere ve gruplara yöneliktir. Ülkemizde verilen aile danışmanlık hizmetlerine bakıldığında birkaç farklı hizmet kaynağından bahsedilebilir. İlk olarak ASPB’ye bağlı aile danışma merkezlerinin kapanması ile birlikte aile danışma hizmetlerinin Sosyal Hizmet Merkezleri üzerinden verilmesi planlanmıştır. Bununla birlikte 2007’de çıkartılan ve 2012 yılında güncellenen bir yönetmelik ile Özel Aile Danışma Merkezlerine ilişkin mevzuat yenilenmiş gerekli lisans ve sertifika koşullarını sağlayan meslek elemanlarının özelde de ASPB denetiminde bu hizmeti vermesinin önü açılmıştır. ASPB’nin verdiği ve denetlediği hizmetlerin yanında yerel yönetimlerce de değişik isimler altında ailelere ve bireylere danışmanlık hizmetleri verilmektedir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı faaliyetlerini sürdüren gündüzlü kuruluşların Sosyal Hizmet Merkezi (SHM) çatısı altında birleştirilmesi ve bu Merkezlerde çocuk, genç, kadın, erkek, engelli, yaşlı, gazi ve şehit yakını bireylere ve ailelerine koruyucu, önleyici, destekleyici, geliştirici hizmetler ile rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin bir arada sunulması, ihtiyaç sahiplerinin tespit edilerek sosyal hizmet müdahalesinin ve takibinin gerçekleştirilmesi, müracaat odaklı hizmet sürdürülürken, alan taramalı tespit odaklı uygulamalara da geçilerek bakıma ihtiyaç duyan bireylerin öncelikle yaşadıkları ortamda kendilerine yeterli hale gelmeleri için gerekli tedbirlerin alındığı ve sosyal hizmetlerin tüm ihtiyaç grupları için ulaşılabilir hale getirilmesi amaçlanmıştır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı hizmet sunan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerinde ve Sosyal Hizmet Merkezlerinde bu alanda eğitim almış Boşanma Süreci Danışmanları tarafından ücretsiz olarak Boşanma Süreci Danışmanlığı hizmeti sunulmaktadır. Çiftlerin aile içi iletişim, ilişki, vb. sorunları nedeni ile boşanma düşüncesinde veya hukuksal süreçte olup ortak karar ile boşanma süreci danışmanlığı almak için ilgili kurumlara başvuru yapmaları veya yönlendirilmeleri sonucunda bu süreci sağlıklı olarak yönetebilmeleri amacıyla verilen danışmanlık hizmetine "Boşanma Süreci Danışmanlığı" denilmektedir. Bu hizmet 81 ilde Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri ve Sosyal Hizmet Merkezlerindeki uzman personel aracılığı ile Boşanma Öncesi Danışmanlık Hizmeti, Boşanma Sürecinde Danışmanlık Hizmeti ve Boşanma Sonrası Danışmanlık Hizmeti olmak üzere üç aşamalı olarak verilmektedir. Söz konusu hizmet her ailenin ve kişinin hassasiyetine, değerlerine ve ihtiyaçlarına göre özel olarak sunulmakta olup yapılan çalışmalarla sağlıklı bir aile ve toplum yapısının oluşturulması ayrıca boşanma sürecinin de sağlıklı gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Boşanma Süreci Danışmanlığı hizmeti almak için başvuru yapan ailelere boşanma öncesi ve esnasında; aile içi iletişim becerilerini kazandırmak, çatışmaların yapıcı bir şekilde çözülmesi ve aile içi destek, psikiyatrik rahatsızlığı olduğu düşünülen bireylerin sağlık tedavilerinin yaptırılması için sağlık kuruluşlarına yönlendirmek, aile içi iletişim sorunları nedeniyle boşanma noktasına gelen ailelerin aile ilişkilerinin yeniden yapılandırılması sürecinde aynı zamanda çocuklarıyla ilgili yaşadıkları sorunların çözümü yönünde danışmanlık yapmak gibi hizmetler sunulmaktadır. Boşanma sonrası başvuruda bulunan ailelere ise; boşanma sonrası tek ebeveynliğin getirdiği sorunlar ve çocuklarla ilişkilerinin düzenlenmesi konusunda çocuk odaklı danışmanlık yapılmaktadır. Bunlara ek olarak kişinin toplumda yeni konumuyla yer alması, yeni konuta ve yaşama uyum sağlayabilme, maddi sorunlar ile başa çıkabilme konularında danışmanlık hizmeti verilmektedir. Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın il müdürlüklerine ve Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakıflarına bağlı, mobil bilişim altyapısına sahip Sosyal Hizmet Görevlileri tarafından hayata geçirilmektedir. ASDEP kapsamında kamunun imkânları ve hizmetleri konusunda desteğe ihtiyacı olan ailelere ulaşılması, durumlarının (ekonomik, sosyal, psiko-sosyal vb.) anlaşılması ve durumlarına göre yönlendirme yapılması yoluyla vatandaşlarımız ile kamu hizmetlerinin buluşturulması amaçlanmaktadır. ASDEP çerçevesinde, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarında kayıtlı aktif hane dosyaları üzerinden yola çıkılarak hedef kitleye ulaşmaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır. 4 ilde (Rize, Kırıkkale, Sakarya ve Ankara/Altındağ), İl Müdürlüklerince ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarınca görevlendirilen yaklaşık 100 kişilik saha personeli ile başlatılan pilot uygulama devam etmektedir. Ziyaret yapılan hanelerden Ankara/Altındağ’da yapılan 8281 ziyaretin 1198’i, Sakarya’da 39480 ziyaretin 5265’i, Rize’de 11389 ziyaretin 2057’si, Kırıkkale’de ise 10025 ziyaretin 153’ü; Sağlık Bakanlığı, İŞKUR Genel Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlüğü gibi çeşitli kurum ve kuruluşlara yönlendirilmiştir. ASDEP kapsamında ziyaret edilen hanelerdeki insanlar yalnız olmadıklarını hissetmekte ve ihtiyaçları doğrultusunda nasıl ve nereye başvurulacağını öğrenmektedirler. Pilot uygulamadan alınan sonuçlar değerlendirilerek ASDEP ile daha fazla ihtiyaç sahibine ulaşılması amaçlanmakta ve ASDEP’in aşamalı olarak ülkemiz geneline ve tüm illerimize yaygınlaştırılması hedeflenmekte olup 81 ilde ASDEP personeli alım sürecine ilişkin iş ve işlemler devam etmektedir. İlki 2006’da, ikincisi 2011 yılında yapılan ve Resmi İstatistik Programı’nda yer alan Türkiye Aile Yapısı Araştırmalarının (TAYA) amacı Türkiye genelinde ailelerin güçlü ve zayıf yanlarını belirleyip, sorun alanlarını tespit ederek kapsayıcı aile politikaları oluşturmak ve mevcut politikaları gözden geçirmek amacıyla gerçekleştirilen her beş yılda bir tekrarlanan araştırmadır. Türkiye Aile Yapısı Araştırmasının üçüncüsü 2016 yılında Türkiye İstatistik Kurumu ile koordinasyonlu olarak yürütülmektedir. Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS 1) düzeyinde tahmin veren ve yaklaşık 12.000 hanede 24.000 civarı 18 yaş üstü bireyle kapalı uçlu anketle yüz yüze görüşme yapılarak 45.000 civarı ferde ilişkin demografik bilgi alındığı periyodik olarak yürütülen Türkiye’de aileye yönelik kapsamlı bir araştırmadır. Cinsiyet ve Nesiller Programı (Gender and Generations Programme) Anket Araştırmasının Türkiye uyarlaması olarak planlanan araştırma; sosyal güvenlik bütünlüğünün sağlanması, sosyal refah sisteminin modernizasyonu, kadının toplumdaki yerinin güçlendirilmesi, gelecek nesillerin yaşam kalitesinin geliştirilmesi gibi konularda üretilecek politika hedeflerine sürdürülebilir katkılar sunmaktadır. Araştırmanın etüt çalışması 2013’te yapılmıştır. Programa dâhil olan diğer 19 ülkeyle eş zamanlı olarak yürütülecek çalışmanın soru kağıdının Türkçeye uyarlama çalışmalarını da içeren ön hazırlık çalışmalarına devam edilmektedir. Yaşlılık ve Emeklilik Araştırması (2015-2017), Avrupa Komisyonunun üye ülkeler ile beraber derinlemesine «Avrupa Yaşlanma Araştırması» hazırlanması çağrısına cevaben kurulmuş olan SHARE projesinin Türkiye ayağının gerçekleştirilmesi amacıyla Türkiye’de yaşlılık ve emeklilik araştırmasının gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bu amaçla gerekli tüm hazırlık çalışmaları Araştırma ve Politika Dairesi tarafından yürütülmektedir. İlki 2008, ikincisi 2013 yılında yapılan Türkiye Ergen Profili Araştırmaları (TEPA) amacı aile yapısının ergenler üzerine etkisi belirlenip ergenlerdeki sorun ağları tespit edilerek sosyal politika oluşturmaya temel teşkil edecek bilimsel bilginin hazırlanması ve bu bilgilerinin sosyal politikaya dönüştürülmesinin sağlanması amacıyla yapılmıştır. 2008 ve 2013 yıllarında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından yapılmış olan Türkiye’de Ergen Profili (TEPA) Araştırmalarının her birinin ileri istatistik analizleri 2016 yılında tamamlanacaktır. Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS 1) düzeyinde tahmin veren ve yaklaşık 7000 ergenle kapalı uçlu anketle yüz yüze görüşme yapılarak bilgilerin alındığı periyodik olarak yürütülen bir araştırmadır. 1.4.4.2.Çocuklara Yönelik Hizmetler Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü (ÇHGM), çocuklara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmekle görevlidir. Bakanlığımızın çocuklara yönelik hizmet politikaları çerçevesinde; aile odaklı hizmet sunum esas alınmış olup, korunma ve bakım ihtiyacı olan çocukların evlat edinme ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması, kuruluş bakımının zorunlu olması halinde ise çocukların rehabilite süreci sonrası ailesi yanına döndürülmesi, bunun mümkün olmadığı durumlarda çocuk evine ve çocuk evleri sitesine (sevgi evi) yerleştirilmeleri hedeflenmektedir. Hizmet dönüşümü kapsamında, kuruluş bakımından aile odaklı hizmetlere; koğuş tipi kuruluşlardan çocuk evi ve çocuk evleri sitesi (sevgi evleri) gibi ev tipi bakım modeline geçiş yönündeki çalışmalar halen sürdürülmektedir. Ev tipi bakım modeli hizmet dönüşüm oranı %90’a ulaşmış bulunmaktadır. Ekonomik yoksulluk nedeniyle Kurum bakımına bırakılmak istenen çocuklar ile mevcut kuruluşlarımızda korunma ve bakım altında bulunan çocuklardan öz ailesi veya yakınları tarafından aile yanında desteklenebilecek durumda olanların süratli bir şekilde tespit edilerek aile yanında sosyal ve ekonomik destek hizmeti ile ailesi yanına dönmeleri sağlanmaktadır. 1 Mart 2016 itibariyle 78.012 çocuğa sosyal ve ekonomik destek hizmeti verilmektedir. Bu çerçevede, bugüne kadar Bakanlığımızın çocuğa yönelik kuruluşlarında korunma ve bakım altında bulunan çocuklardan 11.085’inin ailelerinin yanına döndürülmesi sağlanmıştır. Korunmaya muhtaç çocukların aile ortamında yetiştirilmelerine yönelik çocuk odaklı Kurum politikamız gereğince; 4.742 çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesi sağlanmıştır. ASPB tarafından çocukların bir aile yanında yetiştirilip büyütülmesi hususundaki önceliği bağlamında bugüne kadar toplam 14.567 çocuk evlat edinme hizmetinden yararlandırılmıştır. Çocuk evleri sitesi, çocuk evleri, sevgi evleri ve yetiştirme yurtlarında 0-18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukların, bedensel, eğitsel, psiko-sosyal gelişimlerini, sağlıklı bir kişilik ve iyi alışkanlıklar kazanmalarını sağlamakla görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır. Bu tip kuruluşlarda bakılan çocuklar için asıl hedef çocukların aile yanında bakılmalarının sağlanmasıdır. Bu kapsamda hizmet alan korunma ve bakım kararlı çocukların SED ile ailelerinin yanına döndürülmeleri ya da koruyucu aile hizmet modelinden yararlandırılabilmelerine yönelik önceliklendirme çalışmaları yürütülmektedir. 2014 yılında Bakanlıkça suç mağduru, suça sürüklenen ve sokakta yaşayan çocuklar ve ailelerine yönelik psikososyal destek sağlamak üzere Anka Çocuk Destek Programı geliştirilmiştir. Program; çok yönlü yaklaşım ve müdahaleyi amaçlayan Bireysel İhtiyaç ve Risk Değerlendirme Formu (BİRDEF), Grup Çalışmaları, Bireysel Danışmanlık, Aile Çalışmaları, Destekleyici Ortam Bileşenleri, Destekleyici Personel İçin Yaklaşım İlkeleri, Krize Müdahalede Kurumsal Yaklaşım bileşenlerinden oluşmaktadır. Anka çocuk destek programı ile her bir çocuğa özgü bireyselleştirilmiş destek programı üç aylık dönemlerle değerlendirilmekte olup uygulanan programdaki gelişmeler izlenmektedir. Değerlendirme sonrası çocuğun ailesine tekrar dönüşü, farklı bir sosyal hizmet kuruluşuna nakli ile programa devamı hususu belirlenmektedir. Bakanlığa ait Alo 183 telefon hattı, aile, kadın, çocuk, engelli, yaşlı, şehit yakınları ve gazilere yönelik hizmetler hakkında bilgilendirme ve yönlendirme sağlayan bir hattır. Bu hat üzerinden zaman zaman ihmal, istismar ve şiddet vakaları veya töre ve namus cinayetlerinin önlenmesi için tedbir mahiyetindeki ihbarlar da alınmakta olup, durumun aciliyeti göz önünde tutularak, vakanın bulunduğu ilin acil müdahale ekip sorumlusuna ve/veya kolluk kuvvetlerine bildirilerek müdahale edilmesi sağlanmaktadır. Ekonomik yoksunluk içinde bulunan veya ekonomik gücü yeterli olmayan tek ebeveyni ile yaşayan çocuklar, korunma altına alınmadan ücretsiz özel kreş ve gündüz bakımevleri ile özel çocuk kulüpleri hizmetlerine yönlendirilmekte, bu kapsamda 2086 çocuğumuzun hizmet alması sağlanmıştır. İl Müdürlüklerimiz elemanlarınca özel kreş ve gündüz bakımevlerine yönelik rutin ve standart denetimler aksatılmadan yapılmaktadır. Ayrıca cezaevinde ve tutukevlerinde anneleri ile birlikte kalan çocukların cezaevinin olumsuz ortamından uzaklaştırılması için kreş ve gündüz bakımevlerine yönlendirilmesi sağlanmaktadır. 1.4.4.3.Yoksul Ailelere Yönelik Hizmetler
Yoksul ailelerin temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik gıda, yakacak, barınma, eğitim gibi alanlarda yardım programları bulunmaktadır. Yardım programları, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu kaynaklarıyla ülke genelinde tüm il ve ilçelerde kurulu bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları aracılığı ile yürütülmektedir. Aile bireylerinin sıkıntı yaşadıkları dönemlerdeki ekonomik sorunlarını azaltmaya yönelik programlar uygulamaya geçilmiştir. Bunun ilk örneği eşi vefat eden ve kendi başına veya ailesinin yanında yaşam mücadelesi veren kadınlara yönelik düzenli yardım programıdır. Bu kapsamda, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fon Kurulu kararıyla, 2012 yılında eşi vefat etmiş kadınlara yönelik olarak aylık 250 TL tutarında düzenli yardım programı başlatılmıştır. Ayrıca, muhtaç asker ailesi yardımı başlatılarak, ailenin geçimini sağlayan erkeğin askerlik görevini yerine getirmesi dolayısıyla ailesinin yaşayacağı ekonomik zorluklara karşı destek sağlanmıştır. Askerlik hizmeti müddetince devam eden aylık 250 TL tutarındaki yardımdan, asker evli ise eşi, bekar ise annesi veya babası faydalanmaktadır. Yardım programına eklenen muhtaç asker çocuğu yardımı bileşeni ile birlikte, ailedeki dönemsel muhtaçlıktan etkilenen çocuklar da aylık 100 TL yardım almaya başlamıştır. 2005 yılında çıkarılan Engelliler Hakkında Kanun ile 2022 sayılı Kanun kapsamına engellilerin ve engelli yakınlarının eklenmesi, 2828 sayılı Kanun kapsamında engellilerin evde bakımlarına destek sağlanması uygulamaları, engellilerin ailelerinin yanında toplumsal hayata katılması amacıyla atılan adımlardandır. Onuncu Kalkınma Planında yer verilen Öncelikli Dönüşüm Programlarından bir tanesi de “Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması Programı”dır. Programın Dinamik Nüfus Yapısının Korunması bileşeninde yer verilen “Bütün annelere Doğum Hediyesi programı başlatılacaktır” şeklindeki eylem kapsamında, 27.03.2015 tarihli ve 6637 sayılı Kanun ile 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye 4 üncü ek madde olarak “Doğum Yardımı” hususunda hüküm eklenmiştir. Böylece doğum yardımı ile doğum sonrasındaki en fazla desteğe ihtiyaç duyulan dönemde ebeveynlere maddi katkı sağlanmaktadır. ALO 144 hattı (Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından yürütülen şartlı eğitim/sağlık yardımları, kömür yardımı, gıda yardımı, engelli aylığı, eşi vefat eden kadınlara yapılan yardımlar, tüp bebek yardımı, barınma yardımı vb. yardımlar ile proje destekleri hakkında yapılan her türlü talep, öneri ve şikayetler alınmakta, veri tabanı incelenerek arayan kişiye başvurusunun durumu hakkında bilgi verilmekte, ilgili İl/İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yönlendirme) aracılığıyla hizmet verilmektedir. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından dezavantajlı gruplar içinde bulunan yoksul kadınlar ve çocuklarının sosyal bütünleşme ve sağlıklı sosyalleştirmeleri amaçlanarak ihtiyaç duyulan yerlerde Aile Destek Merkezleri açılmaktadır. Aile Destek Merkezlerinde kadınlara yönelik çeşitli kurslar ve seminer faaliyetleri yürütülmektedir. 1.4.4.4. Yaşlı ve Engellilere Yönelik Hizmetler Yaşlı ve engellilere yönelik olarak yapılan çalışmalarda merkezi kurum Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır. Yaşlı ve engellilere yönelik politika geliştirme, uygulama, uygulamanın takip ve değerlendirilmesinin yapılması için Bakanlığa bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, engellilere ve yaşlılara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmek amacıyla kurulmuştur. Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|