Ulduz Yanvar 2016 Layout 1
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aylıq ədəbiyyat dərgisi
- ULDUZ
Çünki insan ən gözəl xəyallarında belə, təbiətdən gözəl heç bir şey yaratmağa qadir deyil, ‐ bunu isə mən demirəm, Alfons de Lamartin (fransız şairi) deyir. Təbiətin yaratdıqları incəsənətdə yaradılan əsərlərdən daha mükəmməldir, ‐ bunu da Mark Siseron (natiq, filosof, siyasi xadim) deyir. Təbiətin qanunlara tabe olduğuna inan ma ‐ dan heç bir elm yarana bilməz, ‐ bunu da Norbert Viner (Amerika riyaziyyatçısı, kiber ‐ netikanın atası) deyir. Mən, əlbəttə, maraqlı, faydalı olsa da, bu fikirlərimlə, eləcə də sitat gətirdiyim alimlərin fikirləriylə Amerika açmıram, bütün bunları başqa kamil düşüncə sahibləri də düşünə bilər və düşünür də. Odur ki, məqsədim bu da deyil. Demə, çox vaxt fərqinə varmasaq belə, ət ‐ rafı mızda çox maraqlı hadisələr baş verir. Arılar riyazi hesablamalarla özləriyçün ev qurur. Hörümçəklər spiralvari tor hörür. Ağacların budaqlarında da yarpaqlar spiral şəklində yerləşir. Günəbaxanın tumlarında, küknarın qoza ‐ larında “qızıl bölgü” qanunu hökm sürür. Ağaclarda budaq və onun şaxələnməsini canlı orqanizmin qan daşıyıcı sistemində görürük. Milçəyin göz quruluşunda, tısbağanın qınında, bitki damarlarının köndələn kəsik ‐ lərində altıbucaqlıya rast gəlirik. Gül ləçəklərində, ağac yarpaqlarında, balığın pulcuqlarında, böyürtkən, moruq və s. gilə mey ‐ vələrdə eynitipli elementlərin təkrar lan masını görürük.
Ağac yarpaqlarında, insan və heyvanların qan damarlarının düzülüşündə, mərcan şə bə kə lərində diferensiallaşma qanununu müşa hi də edi rik... Və memarlar təbiətdə olanları – “ən böyük ölçüb‐biçən”in (“Qurani‐Kərim”) yaratdığı, nizamladığı gözəllikləri təbii qanunauyğunluğa, harmoniyaya, “qızıl bölgü” qanununa, qədim təcrübəyə, müasir bilgilərə əsaslanaraq elmə gətirdilər. Adına bionika dedilər. Bu elm canlı təbiət formalarının (yuxarıda bəhs etdiklərimiz də daxil olmaqla) müəyyən xüsusiyyətlərindən, təbiətdən götürülmə kompozisiyaların memar ‐ lıqda istifadə edilməsindən yarandı. Leonardo da Vinçi nahaq demirdi: “Təbiət hər şeyin qayğısına elə qalıb ki, hər yerdə sənin öyrənməyinçün nəsə var”. Və Leonardo da Vinçiyə “Bionikanın atası” deyirdilər. O, uçan hərbi aparatın konstruk si ‐ yalaşmasında canlı təbiət formalarını təkrar ‐ lamış, quşun qanadının quruluşundan istifadə edərək uçan maşın cihazını hazırlamışdı. Başqa bir nümunə: İtaliya renessansının memarı F.Brünelleski Florensiya kilsəsi günbəzinin konstruksiyasını həll edən zaman prototip kimi yumurta qabığının formasını götürmüşdü. Bəzi tikililərin bionik xüsusiyyətləri isə uzun əsrlərdən sonra aşkar olunub. Məsələn, keçən əsrin ikinci yarısında tikilən məşhur Eyfel qülləsinin konstruksiyasının insanın baldır sümüyünün düzülüşünə bənzədiyi aydın olub. Sən demə, istedadlı mühəndisin şüurlu şəkildə axtardığını Yaradan məqsədyönlü şəkildə canlı orqanizmdə yaradıbmış. Təzəlikcə alimlər kəşf ediblər ki, leyləyin skeleti eynilə müasir dəmir‐ beton konstruksiyaların armaturu kimi qurulub. Diqqət etsək, son illərdə memarlıqda prototip kimi təbiət formalarından (balıqqulağı, zirehli tısbağa, gül, bükülmüş yarpaq, ilan, spiral və s.) uğurla istifadə edilməsinin şahidi olarıq. Elə paytaxtımızdakı Alov dilimləri də bu qəbildəndir. Göründüyü kimi, hələ e.ə. yaranan memarlıq abidələrindəki bionik elementlər (Qədim Misirdə, Yunanıstanda, İtaliyada) bu gün bütöv bir elm kimi – bionika elmi kimi öz yüksək inkişaf dövrünü yaşayır. Әlbəttə, memarlıqda bionika çox maraqlı sahədir və ən əsası odur ki, canlı təbiət ele ‐ mentləri təkcə həndəsi forma baxımından yox, həm də estetik baxımdan gözəl görünür. Ancaq məqsədim canlı və cansız təbiət arasındakı bağlılıqdan, təbii, yaxud elmi qanuna uyğun ‐ luqlardan danışmaq da deyil, yox, bununçün dialektik materializm var... Məqsədim... Məqsədim odur ki, bu maraqlı, mən deyərdim, canlı yazını mənə yazdıran “Bədii konstruksiyalaşdırmada bionika” kitabını dəyərli oxuculara təqdim edim: memarlıq üzrə fəlsəfə doktorları Sabir Orucov və Məlahət Eynul layevanın müəllifliyi ilə.
70
Yanvar 2016
Mücirəddini bir dəfə də olsun görmə mişəm. Şeirlərini İnternet səhifələrində oxu muşam. Mənə elə gəlir ki, o, ucsuz‐bucaqsız bir çöldə tək yaşayır. Onun haqqında tə səv vürüm ancaq şeirindən və şəklindən başlayır. Şəkillərində də ancaq özü olur, özündən başqa heç kim. Elə bil adam tapmır şəkil çəkdirməyə. Şəkillərin bəs kimi çəkir, o maraqlıdır? Mücirəddin Mübarizoğlu Beyləqanın Ey ‐ vazlılar kəndindədir. Fermada olur. Çobandır. Təsəvvür edin: çoban və İnternet. Yeni texnologiya və çoban həyatı, qoyun mələşməsi, it hürüşməsi, saytlar, feysbuk, kəlin qoyun, oğursaq quzu, kətəməz, bulama, sərbəst şeir, arxac, çəhlim, örən, xam və W hərfi. Mücirəddin çəmənləri, küləkləri, ilan mələ ‐ yən çölləri, ilan kimi darıxan adamları yaxşı tanıyır. O, yaxşı bilir, küləkləri necə oxumaq olar və ya küləklər atın yalmanını necə dağıdır, cin, atın yalmanını necə hörür və atları çaparaq necə yorur? Uşaqlıq illərin, de, necə keçib, Dizində yamağın heç olubdumu? Qarğıdan, qamışdan mindiyin atın, Söyüddən çomağın heç olubdumu? Açmısan itləri bir köç keçəndə, Səni yanıyıbmı köçdə keçən də? Dostlar çağıranda, sən çay içəndə Pörtdənən damağın heç olubdumu? Bu şeir nə qədər sadə, səmimi və aydındır! Təndir çörəyinin qoxusunu xatırlatdı mənə. Dizdə yamaq, qarğıdan, qamışdan at, söyüddən çomaq, pörtdənən damaq ‐ hamısı uşaqlıq xatirələridir. Uşaqlar məni oynamağa çağıranda tələsdiyimdən nənəmin süzdüyü isti çay damağımı o qədər pörtdədib ki... Məncə, şairlik ən çox uşaqlıq xatirələrini yaşatmaqdan baş ‐ layır. Kimin uşaqlıq xatirələri canlı və güclüdürsə, şeirləri də ürək oxşayan olur. Kimin şalvarında yamaq, əlində söyüddən ço‐ maq, qarğıdan tütək, qamışdan atı olubsa, o, heç vaxt adam öldürməz, heç kəsi aldatmaz və satmaz. Şair dostuma kiçik bir ərk: heç vaxt söyüddən çomaq olmaz. Amma burası da var ki, Mücirəddin aran uşağıdır, Qarabağ mü ‐ haribəsi olmasaydı, zoğal meşələrimizi yağılar işğal etməsəydi, zoğal ağacından özünə çomaq düzəldərdi. Bir də bu, uşaq xatirəsidir axı... Mücirəddinin bu saat ayağının altı şeirlə doludur, hansına əl atsa, gözəl bir qoşmadır. Әlbəttə, ayaqda olanları tapan başdır. Ayağına dolaşan, kətiyən, sirkən, yovşan, qarağan, quşotu çöllərin qoşmalarıdır, hamısının qafiyəsi külək, yaxınlıqda ötən bildirçin gəraylıdır ‐ qafiyəsi kərmə sobasının altında xoruldayan ala‐ bula pişik, tullana‐tullana qaçan dovşan‐ gözəl bir uşaq şeiridir‐ çarpaz qafiyəsi ağzı qara itlər, kənarda gövşəyən dəvə‐qıfılbənd ‐ açması yanında xumarlanan mayası, balaca, ala‐bula ayaqlarını yerə qoyub anasını əmən 71
Yanvar 2016 HÜCRӘ Qəşəm NӘCӘFZADӘ (Mücirəddin Mübarizoğlunun şeirləri haqda) Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|