Uluslararasi sempozyumu

409

Gürol PEHLİVAN 

Ardından Oğuzlarla kâfirlerin savaşı tasvir edilmektedir:

24

Sayılmagıla Oguz begleri tükense olmaz, 

heb yetdiler. Arı sudan abdest aldılar, ag 

alınların yere kodılar, iki rekat namaz 

kıldılar. Adı görkli Muhammede salavat 

getürdiler. Bitekellüf kâfire at saldılar, 

kılıc çaldılar. Gümbür gümbür nakaralar 

dögildi, burması altun tuc borılar çalındı. 

Ol gün cigerinde olan er yigitler belürdi. 

Ol gün muhannatlar sapa yer gözetdi. Ol 

gün bir kıyamet savaş oldı, meydan dolu baş 

oldı, başlar kesildi top gibi. Şehbaz şehbaz 

atlar yügürdi, nalı düşdi. Ala ala gönder-

ler süsildi, kara polat üz kılıçlar çalındı, 

yalmanı düşdi. Üç yelekli kayın oklar atıldı, 

demreni düşdi. Kıyametün bir güni ol 

gün oldı. Beg nökerinden, nöker beginden 

ayrıldı. (33b/113)

Sayılmagıla Oguz begleri dükense olmaz, 

hep gelüp yetdiler. Arı sudan abdest alup 

namaz kıldılar, görklü Muhammed’e 

salavat verdiler. Tekbir getürüp kâfire 

at saldılar, kılıç urdılar. Güpür güpür 

davullar çalındı, borılar ötdi. Kıyametün 

bir güni kopdı, aceb savaş oldı, meydan 

dolu baş oldı. Şehbaz atlar yügürdi, nalı 

düşdi. Kılıçlar çalındı, yalmanı düşdi. 

Oklar atıldı, demreni düşdi. Sancak-

lar götürüldü. Çarhacılar savaşdı. 

Beg nökerden nöker begden ayrı düşdi. 

(90b-91a/9-1)

Görüldüğü gibi D, sıfatlar bakımından daha zengindir. İki destan da sözlü 

anlatımın unsurlarını kullanmaktadır. D’de “yetdiler, kıldılar, getürdiler, çal-

dılar / dögildi, çalındı, belürdi, gözetdi” gibi kelimelerin ahenginin sağlan-

masında asonanslardan yararlanılmıştır. V’de de “yetdiler, kıldılar, verdiler, 

saldılar, urdılar / çalındı, ötdi, kopdı, oldı, yügürdi, düşdi” gibi cümlelerin 

yüklemleri arasındaki asonanslar ahengi oluşturmaktadır. 

Oğuz ordusunun merkezini Kazan, sol kanadı Kara Göne oğlu Kara Bu-

dak, sağ kanadı ise, Deli Dündar yönetiyordu. Merkezde İç Oğuz beyleri, sağ 

kanatta ise Daş Oğuz beyleri vardı. Bu düzen bilindik Türk ordu sisteminin 

bir eşidir. Kazan, Şökli Melik’i; Deli Dündar, Kara Melik’i; Deli Budak ise 

Bogacuk Melik’i öldürdü:

25

Kazan begün kardaşı kâfirün tugıyıla 

sancag[ın]ı kılıcladı, yere saldı. Derelerde 

depelerde kâfire kırgun girdi, leşine kuz-

gun üşdi. On iki bin kâfir kılıcdan geçdi, 

beş yüz Oguz Yigitleri şehid oldı. Kaçanını 

Kazan Beg kovmadı, aman deyeni öldür-

medi (34a-b/11-3)

Kâfirün tugıyıla sancagını Kazan kardaşı 

Kara Göne kılıçladı, yere saldı. On iki bin 

kâfir kılıçdan geçdi. Beş yüz Oguz yigidi 

şehid oldı. (91a/7-9)

 

---

410 Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması Destanı’nın Yaratımında Müstensihlerin Etkisi 

V’de yazılı anlatımın bir özelliği olan kısaltma anlayışı hakimken; D’de 

ayrıntılı, tasvirci ve kalıpları (Kaçanını Kazan Beg kovmadı, aman deyeni 

öldürmedi) seven bir kurgu vardır.

Savaşın sonunda Kazan Bey’in yaptığını özetleme noktasında iki nüsha 

arasında yine kurgu farklıdır:

26

Kazan Beg ordusını, oglanını, uşagını, haz-

inesini aldı gerü döndi (34b/3-5)

Kazan Beg ordusını oglunı anasını 

hatunını kurtarıp hasretler birbirine 

bulışdı. (91a/9-10)

D, ordu (yurt), oğul ve hazineyi sayarken; V, ordu, oğul, ana ve hatunu 

saymaktadır. Destanın farklı yerlerinde anneyi ve aileyi önemsediğini gördü-

ğümüz V, burada da “ana ve eş”i unutmamıştır.

4.Bitiş Durumu: Paylaşım

Destanın sonunda Kazan, yararlılığı görülen yiğitlere hediyeler verir, oğlu 

Uruz’un başı için köle azad eder, yedi gün yedi gece süren bir toy düzenler. 

Anlatılar Karaçuk Çoban’ın akıbeti hususunda farklılık gösterir:

27

Karacuk Çobanı imrahur eyledi (34b/5-6)

Yok 

Bu durum, sadece V müstensihinin unutkanlığına bağlanabilir. Yoksa mu-

hakkak bu büyük paylaşımdan Karaçuk Çoban da nasibini alacaktır. Nitekim 

D’de onun imrahor başı olduğu ifade edilmektedir.

Son olarak Dede Korkut gelir ve soylar, bu soylama iki nüshada da çok 

yakındır. Yom verme ise bazı farklılıkları içerir:

28

Karlı kara daglarun yıkılmasun

Gölgelice kaba agacun kesilmesün

Kamın akan görklü suyun kurımasun

Kadir Tangrı seni namerde muhtac etmesün

Çapariken ag boz atun [bü]dremesün

Çalışanda kara polat üz kılıcun gedilmesün

Dürtişüriken ala gönderün uvanmasun

Ag sakallu baban yeri uçmak olsun

Ag bürceklü anan yeri behişt olsun

Ahır sonı arı imandan ayrılmasun

Amin deyenler didar görsin

Ag alnunda beş kelime dua kılduk, kabul 

olsun Yıgışdursun, dürişdürsün

Günahlarını adı görklü Muhammed 

Mustafa Yüzi suyına bagışlasun

Hanum hey (34b-35a/13-11)

Yerlü kara daglarun yıkılmasun

Gölgelüce kaba agacun kesilmesün

Akar sularun kurımasun

Kanadlarun kırılmasun

Kadir Tanrı seni namerde muhtac eyle-

mesün

Çapariken ag boz atun büdirmesün

Ag sakallu baban yeri uçmak olsun

Ag bürçeklü anan yeri behişt olsun

Hak teala günahlarun bagışlasun

Bu duaya amin deyenler didargörsün 

(91b/2-6)

---