Uluslararasi sempozyumu

399

Gürol PEHLİVAN 

9

“Salur Kazan, Beg Kazan, ölü misin, diri 

misin? Bu işlerden haberün yok mıdur?” 

dedi. (23a/8-9)

“Kazan Beg, ölü misin diri misin? Bu 

işlerden haberin yok mı?” dedi. (85b/10-11)

Hemen işaret edelim ki D’deki ifade, sözlü anlatım kalıplarına daha uygun 

bir sesleniştir. Anlatıcı bu seslenişin hemen ardından Salur Kazan’ın “kara 

kaygılı” bir rüya gördüğünü ifade ederek, kahramanın “boş biri” olmadığı 

mesajını vermektedir. Burada D, Kazan’ın epitetini kullanarak dinleyicinin 

duygularına  hitap  edip  Kazan’ı  yüceltmekte,  bu  noktadan  itibaren  talihin 

Oğuz’un lehine döneceği mesajını vermektedir; çünkü Kazan rüyasında uya-

rılmıştır.  Elbette  bu  uyarı,  metinde  açıklanmasa  bile Allah’tandır.  Doğaüs-

tünün de Oğuzların yanında olduğunu gösteren bu rüya öncesinde Kazan’ın 

kim olduğu anımsatılır. O, “Kalın Oğuz’un devleti, Bayındır Hanun güyegü-

sü, Ulaş oglı Salur Kazan”dır. Yazılı metinin dünyasında bir yere kadar etkili 

olacak bu yapıyı, heyecan içinde bir anlatıcının sesini kullanarak söylediğini 

düşünürsek, önem ve işlevini daha rahat kavrarız. V ise, yazılı olanın dünya-

sından hadiseyi değerlendirerek, epiteti atlamıştır. 

İki nüsha da görülen rüya çeşitli isimlerle anılmaktadır. Burada “kara” or-

tak bir sıfat olurken, V’de kaydedilen “kara kura” ismi bugün de Türk dünya-

sında bilinen, kâbuslara neden olan

10

 ve Anadolu’da daha çok keçi şeklinde 

tasavvur edilen bir ruh veya varlığın ismidir.

11

 

Yukarıdaki alıntılarda görülen bir başka önemli farklılık, D’de Salur Ka-

zan’ın düşünü Kara Göne’ye söylemesi; V’de ise “begler” diyerek genelle-

mede  bulunmasıdır.  Metinin  devamında  bu  çağrıya  Kara  Göne  cevap  ver-

mektedir.  D’de  ise,  düş  sadece  Kara  Göne’ye  anlatılmakta  ve  o  da  rüyayı 

yorumlamaktadır.

Kazan’ın düşündeki ilk motif, D ve V’de farklı ifade edilmektedir:

10

Yumrugumda dalbınan şahin menüm 

kuşumı alur gördüm (23a/13)

Yumrıgumda  dalbıyan  şahin  kuşum  öldi 

(85b/12)

D’de şahin, Kazan’ın kuşunu alırken; V’de Kazan’a ait olan şahinin öldü-

ğü ifade edilmektedir. Bunun dışında Kazan, evine yıldırım düştüğünü, kara 

bir dumanın obasının üzerini kapladığını, kuduz kurtların çadırını daladığını, 

kara bir devenin kendisini ensesinden kavradığını, kara saçının uzayıp gö-

10   Celal Beydili, Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, çev. Eren Ercan, Ankara: Yurt Kitap-

Yayın, 2005, s. 295.

11   Pertev Naili Boratav, 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınları, 1984, s. 79.

---

400 Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması Destanı’nın Yaratımında Müstensihlerin Etkisi 

zünü örttüğünü, on parmağının kanda olduğunu görür. Bu düşü, Kara Göne 

şöyle tabir eder: Kara bulut, kısmete; kar ile yağmur, askerlerine; saç, kay-

gıya; kan, kazaya işaret eder. Düşün kalanını yorumlayamaz. Kazan obası-

na bakmaya gider. Obaya vardığında yağmalandığını görür. Bu hali görünce 

söylediği manzume, vatanı ve yakınlarına karşı olan duygularını aksettirmek-

tedir. Kazan, atını mahmuzlayarak kâfirin izince gitmeye başlar. Yolda bir çay 

görür, onunla haberleşir:

11

“Çagnam çagnam kayalardan çıkan su,

Agac gemileri oynadan su,

Hasanıla Hüseynün hasreti su,

Bag u bostanun zineti su,

Ayişe ile Fatımanun nigahı su,

Şehbaz atlar içdügi su,

Kızıl develer gelüp gecdügi su,

Ag koyunlar gelüp çevresinde yatdugı su,

Ordumun haberin bilür misin? Degil mana!

Kara başum kurban olsun suyum sana 

(24b/3-8)

“Çagnam çagnam, kayalardan akan su,

Böyük böyük gemileri oynadan su,

Hasanıla Hüseynün hasreti su,

Ayişeyle Fatımanun nikahı su,

Ag koyunlar çevresinde yatdugı su, ordu-

mun haberin vergil bana,

Yohsa karış verürin şimdi sana!” (86b/3-

5)

Karanku ahşam olanda güni dogan

Kar ile yagmur yaganda er gibi duran

Kazaguc atları kişneşdüren,

Kızıl deve gördüginde bozlaşduran,

Agca koyun gördüginde kuyruk çarpup 

kamçılayan,

Arkasını urup berk agılun ardın söken,

Karma[la]yu [ö]gec semüzin alup dutan,

Kanlu kuyruk üzüp çab çab yudan,

Avazı kaba köpeklere gavga salan,

Çakmakluca çobanları dünle yügürden,

Ordumun haberin bilür misin? Degil 

mana!

Kara başum kurban olsun, kurdum 

sana.

Dedi. Kurd kaçan haber verse gerek? 

(24b-25a/11-6)

Mere, karanu ahşam olanda güni dogan,

Karıla yagmur yaganda er gibi duran,

Agca koyun görende kuyruk çarpan,

Avazı kaba köpeklere gavga salan,

Ögecün semüzini alup kaçan,

Kanlu kuyrugı üzüp çap çap yudan,

Çakmakluca çobanları dün yügürden,

Sırtı yoluk boz kurd, ordumdan haber 

ver bana,

Yoksa karış verürin şimdi sana 

dedi. Kurtdan cevab gelmedi. (86b/6-8)

Karanku ahşam olanda vaf vaf üren,

Acı ayran tökilende çab çab içen,

Gelen hırsuzları korkudan,

Korkuduban şamatasıyıla ürkiden,

Ordumun haberin bilür misin? Degil 

bana!

Kara başum saglıgında eylükler edem, 

köpek sana. 

Dedi. Köpek kaçan haber verse gerek? 

(25a/9-13)

Karanu ahşam olanda vaf vaf üren,

Acı ayran dökülende çap çap içen,

Gece hırsuz gelende gavga eden,

Ordumdan, bilürsen haber ver bana,

Yohsa karış verürem, köpek sana.

Dedi. Köpek kaçan haber vere? (86b/9-

11)

---