Uluslararasi sempozyumu

388

PUGACHENKOVA G.- O. GALERKINA, Miniatyuri Sredney Azii, Mos-

kova: Izobrazitelnoe Iskussivo, 1979.

ROBINSON, B. W., “The John Rylands Laylā wa Majnūn and the Bodlei-

an  Nawāī of 1485: A Royal Timurid Manuscript” Bulletin of the John Rylan-

ds Library, vol.37 (1-2),Manchester, 1954-55: 263-270.

ROBINSON, B. W., The Persian Paintings in the John Rylands Library, 

London-Totowa, 1980.

ROXBURGH, David J., “The Timurid and Turkmen Dynasties of Iran, 

Afganistan and Central Asia, 1370-1506”, Turks, A Journey of a Thousand 

Years, 600-1600, (Ed. David J. Roxburgh), Royal Academy of Arts, 2005: 

190-259.

SÖYLEMEZOĞLU, N., “An Illustrated copy of Hamdi’s Yusuf we Zuley-

kha dated A.H. 921/ 1515 A.D. in the Bayerische Staatsbibliothek in Muni-

ch”, Near Eastern Numismatics, Iconography, Epigraphy and History, Studies 

in Honor of George C. Miles, Beyrut, 1974: 469-479.

STCHOUKINE, Ivan, “Les Manuscrits illustrés musulmans de la Bibliot-

hèque du Caire”, Gazette des Beaux Arts, XIII, 65, 1935: 138-58.

STCHOUKINE, Ivan, La Peinture turque d’àprès les Manuscrits illustrès 

(I Partie De Suleyman Ire a Osman II 1520-1622), Paris, 1966.

SULEIMAN, H., F. SULEIMANOVA, Miniatures Illustrations of Ali Sher 

Navoi’s of the XV-XIX th Century, Taşkent, 1982.

TANINDI, Zeren, “Osmanlı Sarayında Safevî Şehzadeler ve Elçiler”, Sa-

natta  Etkileşim.  Uluslararası  “Sanatta  Etkileşim”  Sempozyumu.  Bildiriler 

(25-27 Kasım 1998), (Ed. Z.Y. Yaman), Ankara: İş Bankası, 2000: 236-241.

TANINDI,  Zeren,  “Bibliophile  Aghas  (Eunuchs)  at  Topkapı  Saray”, 

Muqarnas, XXI: 333-343.

TEKİN,  Gönül  “Türk  Edebiyatı:  13-15.yylar”,  Osmanlı  Uygarlığı,  (Ed. 

Halil  İnalcık-Günsel  Renda), Ankara:  Kültür  Bakanlığı Yayınları,  2002,  2. 

cilt: 496-525.

TEZCAN, Gülsen, “Ali Şir Nevayi’nin Hamse ve Divanlarının Resimleri: 

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndeki Örnekler”, Hacettepe Ü. Yayım-

lanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.

ULUÇ,  Lale, Arts  of  the  Book  in  Sixteenth  Century  Shiraz,  New York 

University (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 2000.

ULUÇ, Lale, Türkmen Valiler Şirazlı Ustalar Osmanlı Okurlar, İstanbul: 

Türkiye İş Bankası Yayınları, 2007.

Ali Şir Nevâyi’nin  Kaleminden Nakkaşların Fırçalarına: Türk Dünyası’ndaki 

Kültürel ve Sanatsal Mirasın İzleri 

---

389

Gülsen TEZCAN KAYA 

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, c.2, Ankara: TTK 

Yayınları (7. Baskı), 1988.  

YOLTAR-YILDIRIM,  Ayşin,  “An  Accomplished  Artist  of  the  Otoman 

Court: 1515-1530” M. Uğur Derman Armağanı. Altmışbeşinci Yaşı Müna-

sebetiyle Sunulmuş Tebliğler, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları, 2000: 

603-616.

WELCH, Stuart Cary, Royal Persian Manuscripts, London, Thames and 

Hudson, 1978.

---

390

R. 1. Nevayi, Nevadirü’n-Nihâye, sevgiliyle buluşma 

ÖBA 1995, y. 29b

R. 2. Divan-ı Hüseynî, İşret meclisi 

TSMK EH 1636, Herat, 1492, y.1b-2a

Ali Şir Nevâyi’nin  Kaleminden Nakkaşların Fırçalarına: Türk Dünyası’ndaki 

Kültürel ve Sanatsal Mirasın İzleri 

---

391

Gülsen TEZCAN KAYA 

R. 3 Nevayi, Sedd-i İskenderi, İskender ile esir 

Oxford, Bodleian Library, Elliot339, Herat,1495, y.17a

R. 4. Nevayi, Hamse, Şeyh Sanan,

PBN, supp turc.316-317, Herat ,1526-27,y. 169a

---

392 Ali Şir Nevâyi’nin  Kaleminden Nakkaşların Fırçalarına: Türk Dünyası’ndaki 

Kültürel ve Sanatsal Mirasın İzleri 

R. 5. Nevayi, Hamse, Hüsrev ile Şirin-Ferhad ile Şirin

TSMK, R. 810, Herat, y. 45a

R. 6. Nevayi, Hamse, Hüsrev’in Ferhad’ı esir alması

TSMK, H. 802, İstanbul, 1530-31,  y. 99b

---

Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması Destanı’nın  

Yaratımında Müstensihlerin Etkisi

Gürol PEHLİVAN 

1

Giriş

Yazmalar devri Türk edebiyatında yaratan (yazar, şair) ile okuyucu arasına 

giren önemli bir grup genellikle ihmal edilmiştir. Bu zümre müstensih adı 

verilen ve yazmaları kopyalayan kişilerdir. Uzun süre bu kişilerin basit birer 

kopyacı olduğu düşünülmüşse de günümüzde bu algının değişmesi gerektiği 

ortadadır. Çünkü sadece birer “işçi” değil, aynı zamanda bir “okur” olan bu 

kişiler yazma halindeki eserlerle günümüz okuyucusu arasında bulunmakta-

dırlar. Yazma halindeki eserlerin nüshalarına bakıldığında sadece basit birer 

hata  olarak  görülemeyecek  farklılıklar  “okur”  olan  müstensihlerin  eserlere 

yaptıkları müdahalelerdir. Bu bağlamda halk edebiyatı ürünlerinde bu mü-

dahalelerin  arttığı  görülmektedir.  Uzun  yıllar  edisyon  kritik  tekniği  odaklı 

çalışmalarda nüsha farkları aparatlara mahkûm edilmiş, bu değişimler ince-

lenmeye değer görülmemiştir. Araştırmacı “uzman” sıfatıyla bu farklılıklar-

dan  birini  tercih  ederek,  aslında  kendi  yeni  “nüsha”sını  ortaya  koymuştur. 

Bildirimiz müstensihlerin eserin yaratma sürecinde çok defa aktif bir tutum 

içinde olduğu varsayımından yola çıkarak, Türk edebiyatının en önemli eser-

leri arasında gösterilen Dede Korkut Kitabı’nda yer alan Salur Kazan’ın Evi-

nin Yağmalandığı Boy isimli anlatıyı

2

 bu açıdan inceleyecektir. Eserde yer 

alan diğer destanlar da Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım un-

vanlı  doktora  tezimizde  tarafımızdan,  bu  açıdan  incelendiğinden,  yukarıda 

adı geçen destanda ele alacağımız bazı hususlar yer yer tüm eser göz önünde 

tutularak değerlendirilecektir. 

Sözlü gelenekten derlenerek yazıya geçirildiği üzerinde neredeyse görüş 

birliği olan

3

 Dede Korkut Kitabı’nın Dresden ve Vatikan olarak isimlendiri-

len iki nüshası olup farklı müstensihler tarafından yazılmışlardır. Tam olarak 

tarihlendirilemeyen bu nüshaların 16. yüzyılda istinsah edildiği düşünülmek-

tedir.

4

 İki nüshaya kaynaklık eden ortak bir nüshanın varlığı hemen hemen 

1  Öğr. Gör., Celal Bayar Üniversitesi

2   Salur Kazan için bkz. Ali Duymaz, Bir Destan Kahramanı Olarak Salur Kazan, İstanbul: 

Ötüken Yayınları, 1997.

3   Metin Ekici, “Dede Korkut Kitabı ve Sözlü Gelenek”, Bilge, 15 (Kış 1998), s. 19.

4   Orhan Şaik Gökyay, Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 

2000, ss. XLVIII-LI. 

---