Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
458 Pîr-i Türkistan Ahmed Yesevî’nin Hayatı, Eseri ve Etkileri lerde, hem de Ahmed Yesevî’ye ait hikmetlerde ortaklaşa olarak belirtilen; ta- savvufî eğitimini üstlenen bir isim olarak öne çıkar.. Arslan Baba, Ahmed’in babası İbrâhim Ata öldükten ve yedi yaşında yetim kaldıktan sonra ablası ile birlikte Sayram’dan Yesi’ye geldiğinde, Ahmed Yesevî’nin hem mürşîdi hem de manevî babası olmuştur. Arslan Baba’nın, bu görevi Hz. Rasûlullah (s.a.v.)’ın manevî işaretiyle üstlendiği de nakledilir. Günümüz tasavvuf araştırmacılarından Dr. Nâdirhan Hasan’ın tesbitlerine göre, Safî’nin Reşehât (15. yüzyıl), Hazînî’nin Câmiü’l-Mürşîdîn, Cevâhi-
(17. yüzyıl), Şeyh Zinde Ali’nin Semerâtu’l-meşâyıh (17. yüzyıl), Gulam Ser- ver Lahurî’nin Hazînetü’l-asfiyâ (18. yüzyıl), müellifi belirsiz Risaletü’l-mey-
sâf’ın Sefîne-i Evliyâ (19. yüzyıl) eserlerinde Arslan Baba adı anılmakta ve mezkûr eserlerin hepsi Arslan Baba’yı, döneminin ünlü sufîlerinden biri ola- rak kaydetmektedir. Sefînetü’l-evliyâ müellifi Dârâ Şukuh (ölümü: 1659) ise Arslan Baba’yı “azîm-i meşâyıh-ı Türk” (Türk şeyhlerinin ulusu) olarak anar. Kendisini Arslan Baba soyundan gösteren 16. yüzyılın Yesevî sufîlerinden Hoca Hasan Nisârî ise Müzekkir-i Ahbâb adlı tezkiresinde Ahmed Yesevî’nin hayatı ve silsilesine dair bilgi verirken, Arslan Baba’nın Ahmed Yesevî’ye hurma ge tirmesi vakıasını nakleder. Arslan Baba’nın tarihî Otrar şehri yakınlarındaki türbesi de Emîr Timur ta- rafından inşa ettirilmiştir. Yesi’nin güneyinde yer alan ve Moğollar tarafından yağmalanıp toprak altına gömülen Otrar şehri, günümüzde Emîr Timur’un ölümüne tanıklık etmiş bir harabeler yığınından ibarettir. Emîr Timur tara- fından inşa ettirildikten sonra tabiî etkilerle yıpranan Arslan Baba Türbesi, Kazak hanları tarafından tamir ettirilmiştir. Arslan Baba nezdindeki manevî eğitimi sonrasında, henüz genç sayılabi- lecek bir çağında olan Ahmed Yesevî, zâhirî ve bâtınî eğitimini tamamlamak için devrin en önemli bir İslâm kültür mer kezi olan Buhara’ya gidecektir. Menkıbe, Buhara’ya gidişin Arslan Baba işareti ile olduğunu nakleder ki ta- savvufî şahsiyetlerin hayat seyrinde bu türden işaret ve yönlendirmelerin ne kadar etkili olduğu iyi bilinen bir durumdur. Ahmed Yesevî’nin gerek kendi hikmetlerinde, gerekse çeşitli kaynaklarda manevî feyz aldığı kaynaklar arasında Hazret-i Hızır a.s. da zikredilir. 7 Hazînî, Cevâhirü’l-Ebrâr Min Emvâci’l-Bihâr, Haz. Cihan Okuyucu, Kayseri,1993. 8 Hâzinî, Menbâü’l-Ebhâr Fî Riyâzi’l-Ebrâr, Haz. Mehmet Mâhur Tulum, İstanbul, 2009.
459 Hayati BİCE Menâkıb kitapları Ahmed Yesevî’nin Arslan Baba’nın vefatına yakın bir dönemde verdiği işaretle Buhara’ya giderek bölgenin en tanınmış sufî mürşî- di Yûsuf Hemedânî’ye intisab etmiştir. Ahmed Yesevî, Yûsuf Hemedânî’nin ruhanî eğitimi altına girdiği esnada -hikmetlerinden çıkardığımız bir hüküm ile- yirmiyedi yaşındadır. Şeyh Yûsuf Hemedânî, Alî Şir Nevâî ’nin ‘Nesâyimu’l-Mahabbe min
naheyn’ bir âlim, ârif-i billah, ihsan makâmına yükselmiş bir ermiş, kerâmet- leri zâhir ve manevî makâm sahibi bir mürşîd olarak gösterilmiştir. 9 Hazînî, Menbâü’l-Ebhâr kitabında Yûsuf Hemedânî’nin tarikat silsilesini şu şekilde verir:
Hz. Muhammed > Ebû Bekiri’s-Sıddîk > Selmânü’l-Fârisî > Şeyh Ebû’1-Kâsım-ı Nebîre > İmâm Ca’fer-i Sâdık > Sultânü’l-ârifin Bâyezîd-i Bistâmî > Ebû’l-Hasan Harakânî > Ebû’l-Kâsım Gürgânî > Ebû’l-Ali Farme- dî> Yûsuf Hemedânî. 10 Yesevîyye tarîkatının temelinde yer alan kuralların Hazret Sultan Ye- sevî’yle ilişkisi ve seyr ü sülûk eğitimi konusundaki özel ilgisi belgelenmiş olan Yûsuf Hemedânî tarafından belirlenmiş olduğu kabul edilebilir. Yûsuf Hemedânî’nin Hâcegân silsilesi de denilen Nakşbendiyye silsilesinde de yer aldığı düşünülürse Yesevîyye ve Nakşbendiyye’nin ‘ortak kurucu’ Pîr’i ola- rak adlandırılması mümkündür. Hemedânî’nin ölümünü müteakip ilk iki halîfesi Hasan Endakî (1073– 1157) ve Abdullah Berakî’den (ölümü: 1161) sonra postnîşin olan Hazret Sultan Yesevî, bir süre Buhara’da dergâhın sorumlusu olarak irşâd makâmın- da bulundu. Buhara’da halkın irşadı ile meşgul olan Yesevî bir süre sonra sonra, bütün dervişlerini halefi olan Abdul-Hâlık Gucduvânî’ye ısmarlayarak atayurdu olan Türkistan’a dönmüş ve Yesi’ye gelmiştir. Yesevî’nin Buhara’lı sufîlere rehberlik ve Mâverâünnehir’deki irşad döneminin ne kadar sürdüğü ve hangi tarihte ata yurduna döndüğüne dair kesin bir bilgi yoktur.
Ahmed Yesevî bundan sonraki hayatını, vefat tarihi olan 1166 yılına kadar Türkistan bozkırlarına ruh verecek olan irşad faaliyetini Yesi merkezli olarak sürdüre- cektir. Ahmed Yesevî’nin sünnet-i nebeviye olan bağlılığının derecesini gözler önüne seren bir rivayete göre Ahmed Yesevî, Hz. Rasûlullah (s.a.v.)’ın sünne- 9 Alî-şîr Nevâi, Nesâyimu’l-Mahabbe min Şemâyimi’l-Fütüvve, s. 440-441. 10 Hâzinî, a.g.e., s.77-78.
Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|