Uluslararasi sempozyumu

173

Aslan TURLYBEK, Dinora ZHUMATAYEVA

Harita 1.

Hunların açmış olduğu “kuzey yolu”, daha sonra Avarlar, Sabarlar, Hazar-

lar, Bulgarlar, Peçenekler, Uzlar ve Kuman-Kıpçaklar tarafından takip edil-

miştir. Bunlar da tıpkı Hunlar gibi hâkimiyetlerini tesis etmelerine rağmen, 

Avrupalı kültürle iç içe girmeleri sonucunda milli varlıklarını kaybettiler.

Hazar Denizi’nin güneyinden yapılan göçler baktığımızda, bu yol tarihin 

çeşitli dönemlerinde Türkler tarafından defalarca denemesine rağmen o ka-

dar kolay olmamıştır. Buna engel olarak Türklerin karşısına çıkan ilk set ise 

İran topraklarında kurulan güçlü devletler idi. Fakat Göktürklerin Bizans’la 

işbirliği yaparak, Sasani Devlet’in sıkıştırmasıyla İran devleti zayıf düşmüş-

tür. Sonunda Araplar tarafından tamamen çökertilmiştir. Böylece Türkler için 

yeni bir yol yani “güney yolu” açılmıştır. Bu yolu takip eden Türkler Orta 

Doğu İslam ülkelerine hâkimiyetlerini tesis ettiler. Ayrıca 1071’deki “Ma-

lazgirt” savaşıyla Anadolu’nun kapıları Türklere açılarak, sonunda Anadolu 

toprakları Türkler tarafından fethedilerek, burada ebediyen bir vatan kurdular. 

Sonuç

Türklerin tarih boyunca yaptıkları göçleri zaman-zaman kimliklerinin kay-

bolmasına neden oluyorsa, ikinci bir tarafta yeni bir vatan kurarak hâkimiyet-

lerinin zirvelerine ulaştıklarını da görmekteyiz. Neticede Merkezi Asya’dan 

Batı Avrupa’ya kadar uzanan sahada Türkler hep kendi varlıklarını göster-

mişler ve daima kendilerinden söz ettirerek tarihe giren ender halklarından 

biri olarak tarihe geçmiştir.

---

174 Türklerı̇n Anayurdu, Yayılmaları ve Göçleri

Kaynaklar

A.Zeki Velidi Togan, Bugünkü Türkîli Türkistan ve Yakın Tarihi, En-

derun Kitabevi

Ahmet Zeki Velidi, “Türkistan İsmi Sınırları ve Yüzölçümü Hakkında”, 

Ed: Tülay Duran, Türkistan’ın Bağımsızlığına Hizmet Eden “Yeni Tür-

kistan”dan Seçilmiş Makaleler, Aydoğan Matbaası, İstanbul 2005

Amancolov K, Rahmetov K, Türkı Halıktarının Tarihı, Bılım Yayınevi, 

Almatı 1996

Aslan Turlybek, Enver Paşa 1918 – 1922, Basılmamış Doktora Tezi, An-

kara 2013

Baheddin Öğel, İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Orta Asya Kaynak 

ve Buluntularına Göre, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991

Denis Sinor, “Hun Dönemi”, Der: Denis Sinor, Erken İç Asya Tarihi, 

Çev: Mete Tunçay, İletişim Yayınları, İstanbul 2000,

Dursun Yıldırım,  “Türkler, Coğrafya ve Anayurtlar”, Turkish Studies 

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turk-

ish or Turkic Volume 4/8 Fall 2009

Gonca Bayraktar Durgun, 

Şenol Durgun (Çev) İngiliz Gizli Servisi (MI5)’e Göre Turanlılar ve Pan-

Turanizm, Alter Yayınları, 3. Baskı

Gülşin Çandarlıoğlu, İslamga Deyıngı Türık Tarihı cane Madeniyetı, Ah-

met Yesevi Üniversitesi Yayınları, Türkistan 1999, s. 12.

http://www.google.kz/imgres?sa=X&biw=1366&bih=666&tbm=is-

ch&tbnid=9lCptIYIr8x3IM:&imgrefurl=http://undt.info/kavimler-gocu-

nun-sonuclari.html/&docid=bp7Jry9aObiw0M&imgurl=http://undt.info/

wp-content/uploads/kavimlergocu.jpg&w=800&h=563&ei=pzWSUpTAIY-

rIswby2oHIBw&zoom=1 

Hüseyin Salman,  “Türk Adı, Türklerin Anayurdu ve Göçleri”, Ed: Cemil 

Öztürk, Türk Tarihi ve Kültürü, Peğem Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara 2007

İbrahim  Hakkı,  Orta  veya  İçasyanın  Fiziki  Coğrafyasına  Bir  Nazar, 

Akşam Matbaası, İstanbul 

İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Boğaziçiyayınlarıi 14.Baskı, İs-

tanbul 1996

Laszlo Rasonyi, Tarihte Türklük, Türk Kültürü Araştırma Yayınları, 3. 

Baskı, Ankara 1993

Mehmet Saray, Quzey va Güney Azarbaycan Türklarinin Tarihi, Şark-

Qarb Yayınları, Bakı 2010

---

175

Aslan TURLYBEK, Dinora ZHUMATAYEVA

Mustafa Cezar, Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli – Haritalı, Türk Tarih 

Kurumu Yayınları, 1. Cilt, Ankara 2010

Mustafa Kalkan, Orta Asya Türk Devletlerinde Ordu ve Savaş Strate-

jileri, KaynakYayınları, İzmir 1995

Ramazan  Özey,  “Türk  Dünyasının  Coğrafyası”, Yeni Türkiye  Stratejik 

Araştırma Yayınları, Yeni Türkiye, Sayı 53, Temmuz-Ağustos 2013

Saadettin Gömeç,   Türk  Kültürünün  Ana  Hatları,  Akçağ  Yayınları, 

Ankara 2006 

Salim Koca,  Türk Kültürünün Temelleri II, Karadeniz Teknik Üniver-

sitesi Yayınları, Trabzon 2000

Yuvalı A, İmaşova N,  

Calpı Türk Tarihi, Ahmet Yesevi Üniversitesi 

Yayınları, Türkistan 2004

---

---

Türk-Oğuz Sanatında ve Dünya İnançlarında  

Koyun Resimleri

Aydın ALIZADE

1

Eski çağlardan başlayarak bizim zamanımıza kadar koyun, koç görüntüle-

ri, heykelleri ve resimleri türk milletlerin yaşamında, sanatında ve dünyagörü-

şünde yerleşmistir. Batı türklerinin (oğuzların) yaşayan erazilerinde (Türkiye, 

İran, Güney Kavkasiya) bunlara rast gelinir. Örneğin arkeolojik kazılarda bu 

yerlerde koyun heykelleri bulunmaktadır. Öylece çağımızda Koç, Çobanoğlu 

gibi soyadla da rast gelinir, bu soyadlarla ilişkili armalar ve resimler de çizilir.

Dünya dinlerinde ve sanatında da çoban-koyun-sürü alegorik sembollerine 

sıkça rastlanır: bir yandan yöneltici olan tanrılar ve peygamberler, diğer yan-

dan ise sürü gibi anlaşılan insan kitlesi. Koyunların arasında düz yolda olan 

(çobana tabi olan) insanlar ve yollarını sapmışlar vardır. Yollarını sapmışlar 

Tanrının  (veya  tanrıların)  yoluyla  gitmeyen  insanlardır  ve  onlar  karanlıkta 

olan adamlar olarak tasavvur edilir. Bu tür tasavvurlar en eski zamanlarda 

oluşmuştur ve modern dinlerde de mevcuttur.

Arkeolojik kazılarda antik Mezopotamya’da tanrıların tapınaqlarının yı-

kıntılarında  koyun  heykelleri  bulunmuştur.  Onlar  dini  törenlerde  kullanılı-

yordu. Örneğin, New York’un Metropolitan (solda) ve Londra’nın Britanya 

(sağda) müzeleri numuneleri olan bu koyun başları Sümerin Uruk kentinin 

tapınaqlarının yıkıntılarında bulunmuştur (M.Ö. 3300 -3100 yıllar). Belki de 

bu koyunlar tanrılaralara kesilmiş hayvanları sembolize ediyordu.

       

1  Prof. Dr., Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi

---