Sifatning tuzilishiga ko‘ra turlari. Sifatning tuzilishiga turlari quyidagicha berilgan:
sodda (yaxshi);
qo‘shma (erksevar ot+fe’l);
juft (katta-kichik);
takror (uzun-uzun)1.
O‘rta ta’lim darsligida sifatning tuzilish jihatidan ma’lumotlarga to‘xtalmagan.
Oliy ta’lim darsligida sifat tuzilish jihatdan quyidagicha ajratadi:
-
Sodda
|
Murakkab
|
|
Juft
|
|
Takroriy
|
|
Qo‘shma
|
Bunday tasniflash quyidagicha izohlanadi: «Sodda sifatlar bir o‘zakli bo‘ladi, murakkab sifatlar ikki va undan ortiq o‘zaklarning birikuvidan hosil bo‘ladi».
2.3. Son so‘z turkumi.
Narsalarning son-sanog‘i va tartibini bildirib, qancha? necha? nechanchi? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘zlar son deyiladi1. Sanaluvchi predmetlarning miqdorin, son-sanog‘i, tartibini bildirgan so‘z turkumlari son deyiladi. O‘zbek tilida predmetning miqdorini son-sonog‘ini ifodalash uchun ko‘proq 23 ta sondan foydalaniladi2. Ayrim manbalarda: “O‘zbek tilida miqdor tushunchasi asosan 22 ta so‘z bilan ifodalanadi: 9 tasi birlik, 9 tasi o‘nlik, 4 tasi yuqori miqdorni anglatadi” deyiladi (Hozirgi o‘zbek adabiy tili, 1966 y.).
Predmetlarning sanog‘i, asosan aniq miqdori uchun ishlatiladigan so‘z sonning so‘z turkumi sifatidagi umumiy grammatik ma’nosi3. Predmetning miqdoriy belgisini anglatadigan leksemalarga son leksemalari deyiladi4. Son so‘z turkumi sifatida predmet ifodalovchi bilan munosabatga kirishib, shu jihati bilan ravish turkumiga yaqin turadi. Biroq aniq miqdor bildiruvchi bu so‘zlar predmetning noaniq miqdorini bildiruvchi (oz), (ko‘p), (mo‘l)kabi sifatdan ajralib turadi. Sifat raqam bilan ifodalanmaydi. Son esa noaniq miqdorni bildirganda ham raqam bilan beriladi. Masalan: uch-to‘rt kun. Bu esa ular anglatgan miqdor noaniqligi ham nisbiy ekanligidan dalolat beradi5.
Dostları ilə paylaş: |