Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik

6. 
Hisoblaymiz.
Qavsli va qavssiz sonli ifodalar
3-dars
Eslaymiz:
  qavsli  sonli 
ifodaning  qiymatini 
topish uchun dastlab 
qavsdagi  amallar 
bajariladi.  
1.
 Hisoblaymiz.   
28  −  (10  −  2)            3  ×  (8  ÷  2)            (4  +  2)  ×  2   
24  ÷  8  ×  4          
1
2
 6 × 3 ÷ 9
1
2
2.
  Shakllar  ketma-ket-
ligi  qanday  tuzilgan?
Davom  ettiramiz.   

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
121
(0 × 7) + 2
(13  −  10)  +  7           
5  +  (1  ×  3)
(16  −  7)  +  8
(12  +  24)  ÷  9
(67  −  18)  ÷  7  ×  3
9 ÷ 3 + 4 × 6
2  ×  10  −  12  ÷  2
5  ×  (1  +  9)
15  +  (11  −  8) 
5. 
Ifodalarning  qiymatlarini  topamiz.
3.
  Natijalarni taqqoslaymiz. Qanday xulosaga keldingiz?
20  +  6  −  3
20  +  (6  −  3)
20  −  6  +  3
20  −  (6  +  3)
(3  ×  4)  ÷  2         
3 × (4 ÷ 2)
4.
    “Zakovat”  o‘yinida  “Donolar”  jamoasi  15  ta, 
Qavsli va qavssiz sonli ifodalar
4-dars
1.
  Hisoblash  jarayonini  o‘rganamiz.     
Amallarni 
bajarish  tartibi:
1.
 ( ) 
2.
 ×  ÷ 
3.
  +    −
6  ÷  2  +  7  ×  5  =  38
1)  6  ÷  2  =  3
2) 7 × 5 = 35
1)  3  +  35  =  38
1
3
2
2.
 Hisoblaymiz.
18  ÷  (6  +  12  ÷  4)
1
2
3
(25  −  10)  ÷  3
1
2
“Zuk ko lar”  jamoasi  esa  ulardan 
8  ta  ko‘p  savolga  to‘g‘ri  javob 
berishdi.Bilimdonlar jami nechta 
savolga  javob  ber gan?

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
122
3.
  Usmonning  bo‘yi
go‘dakligidan  buyon 
necha  santimetrga 
o‘s gan?   
5. 
Hisoblaymiz.
4. 
Qo‘zichoqlarning  tuyoqlari  jami  nechta?
15
 33
+ 40
43
  21
+  5
10
 20
+  13
76
 22
+    1
11
  13
+  12
31
  12
+  6
Qavsli va qavssiz sonli ifodalar
5-dars
1.
 Hisoblaymiz.   
32  +  9  ×  (19  −  16)
5  ×  9  −  (18  ÷  6)
2.
 Sonli ifodalarni so‘zlar bilan yozamiz.
(7  +  3)  −  4          7  va  3  ning  yig‘indisidan  4  ta  kam.
4  +  (7  ×  3)              (8  ×  3)  ÷  4              (6  +  2)  ×  5
4 oylik
55 cm
3 yosh
70 cm
5 yosh
85  cm
3.
 Narsalar uzunliklari necha santimetr?             

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
123
4.
 Yo‘lni ta’mirlash bir kunda yakunlandimi?   
Kunning  1-yarmida:  32  m
Kunning  2-yarmida:  40  m
Yo‘l  uzunligi:  90  m
5.
 Hisoblaymiz.
9  ×  5  −  12
80  −  30  −  (30  +  20)
5  ×  8  +  39
3 × 5 + 2 × 4
Harfli ifodalar
6-dars
Harfli ifoda harflar, sonlar va amallardan tashkil topadi. 
a + 7   
9  − 
x
   
b  −  10     
18  −  y
Bosma Yozmasi
Talaffuzi
A a
A a
a
B b
B b
be
Bosma Yozmasi
Talaffuzi
X x
X x
iks
Y y
Y y
igrek
Harfli  ifodalarda  ko‘p  uchraydigan  lotin  harfl ari :

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
124
1.
  Ifodalarni  namuna  asosida  o‘qiymiz  ва  yozamiz. 
a  va  43  ning  ayirmasi 
15  −  7      21  + 
x
      23  +  a      45  +  2      a  −  9     
90  −  36      13  +  b      60  +  27      29  − 
x 
    78  −  y   
82  − 
x
          47  +  y          27  +  33          a  −  45 
b  va  55  ning  yig‘indisi   
x 
va  5  ning  yig‘indisi
Yozilishi:
 
x 
+ 5
O‘qilishi:
  iks  qo‘shuv  besh
10  va  y  ning  ayirmasi
Yozilishi:
  10  −  y 
O‘qilishi: 
o‘n  ayiruv  igrek
2.
  Qaysilari  harfli  ifodalar?  O‘qiymiz.     
3.
 Rasmlar o‘rniga sonlar 
qo‘yib  ifoda  tuzamiz  va 
qiymatini topamiz.  
+ 2 = 7
−  1  =
+ 8 =
−      +      =   
=
=
=
5.
  Amallarni  ketma-ketlikda  hisoblaymiz.   
4.
  Qaysi  shakl  tushirib  qoldirilgan?  Uning  tomoni  va 
burchaklari nechtadan?            
?
?
76
20
30
8
60
2
7
5
50
8
6
-
+
-
-
-
-
=
+
+
+
+
6. 
Harfli  ifodalarni  o‘qiymiz  va  yozamiz.

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
125
10  va  y  ning  ayirmasidan  2  ta  ko‘p
Yozilishi:
  10  −  y  +  2
O‘qilishi: 
o‘n  ayiruv  igrek  qo‘shuv  ikki
1.
  Harfli  ifodalarni  o‘qiymiz  va  mos  yozuvni  topamiz.  
7  va 
x 
ning  yig‘indisi;  20  va  y  ning  ayirmasi; 
a  va  16  ning  ayirmasi;  10  qo‘shuv  b; 
x 
ayiruv  72.
10 + b
a  −  16
20  −  y
x 
−  72
7 +
 x
Harfli ifodalar
7-dars
2.
  Ifodalarni  namuna  asosida  o‘qiymiz  ва  yozamiz.   
a  va  4  ning  ayirmasidan  2  ta  kam;   
b  va  4  ning  yig‘indisidan  2  ta  kam.  
 
3.
  Chizma  asosida  qo‘shish  va  ayirishga  doir  ifodalar 
tuzamiz. 
31  − 
 
−
   
=  18
13  + 
  +   
=  31
 1 3  1 4  1 5 1  6 1  7 1 8  1 9  2  0 2 1  2 2  2 3  2 4  25   26   27   28   29  30  31
10
8
-10
-3
4.
  Qaysi  javobda  ifodalarning  qiymati  o‘sish  tartibida 
keltirilgan? 
A)
C)
B)
14
+  21
 
25
+ 34 
32
+  17
 

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
126
5.
  Jadvalni  to‘ldiramiz  va  tahlil  qilamiz.     
1.
  Ifodalarni  namuna  asosida  o‘qiymiz  ва  yozamiz.   
Jami
Gullar  rangi
Gullar soni
6. 
Rasmga  mos  ifoda  tuzamiz  va  qiymatini  topamiz. 
Tuzgan  ifodamizni  so‘zlar  bilan  yozamiz.
60    61    62    63    
    65    66    67    68    69    70 
64
Harfli ifodalar
8-dars
Ko‘paytirish va bo‘lishga doir harfli ifodalar 
a × 7   
 9 × 
y
    
b ÷ 10    
18 ÷ 
x
2.
  Qaysilari  harfli  ifodalar?  O‘qiymiz.
x 
va  4  ning  ko‘paytmasi
Yozilishi:
 
x 
× 4 
O‘qilishi:
  iks  ko‘paytiruv  to‘rt
  y  va  5  ning  bo‘linmasi
Yozilishi:
 y ÷ 5 
O‘qilishi:
  igrek  bo‘luv  besh
9  va  a  ning  bo‘linmasi 
8  va  b  ning  ko‘paytmasi
 2 × a   a ÷ 3   24 ÷ 
x
 + 76   25 ÷ 
x 
  20 ÷ 4
9  ×  b      4  ÷  a      13  +  y      99  −  33      5  ×  y  −  10 

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
127
3.
 Jami koptoklar nechta?  
3 ×    = ?
  ÷ 8 = ?
4.
  Ifodalarni  o‘qiymiz  va  qiymatlarini  topamiz. 
4  ×  7  −  16            30  ÷  6  ×  5            70  ÷  7  +  90
5.
  Chizma  asosida  bo‘lish  va  ko‘paytirishga  doir 
ifo dalar tuzamiz.  
42 ÷    = 
  × 7  = 
0         6
12      18  
24  
30     36      42  
 48  
 
-6
-6
-6
-6
-6
-6
-6
6. 
Kapalaklarni nechta 
guruhga  bo‘lish  mum-
kin? Ifodalar tuzamiz.
1.
  Hisoblash  qanday  bajarilgan?     
Tarkibiy qismlar 
orasidagi bog‘lanishlar 
9-dars
38 + 23 = 61
61  −  38  =  23
61  −  23  =  38

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
128
61  −  38  =  23
61  −  23  =  38
38 + 23 = 61
1-qo‘shiluvchi
1-qo‘shiluvchi
yig‘indi
yig‘indi
yig‘indi
2-qo‘shiluvchi
2-qo‘shiluvchi
2-qo‘shiluvchi
2.
  Namunaga  qarab  mashqlarni  bajaramiz. 
Qanday xulosaga keldingiz? 
4.
  Rasm  asosida  ifoda  tuzamiz  va  qiymatini  topamiz.
kg
kg
kg
kg
+
?
+
+
37 kg
28 kg
15 kg
3.
  Agar  yuqoridan  hisoblasak,  Laylo  4-qavatda 
ya shaydi.  Uy  9  qavatli  bo‘lsa,  Laylo  nechanchi 
qavatda  yashaydi?
5. 
Hisoblaymiz. Bo‘sh joylarni to‘ldiramiz. 
46
 + 
39
 = 
?
     
85
  − 
46
 = 
?
     
85
  − 
39
 = 
?
27  +  15          32  +  55          72  +  28
1) 
 + 29 = 55
      55  −  29  = 
2) 
  +  44  =  88
      88  −  44  = 
3)   
+  63  =  84
      84  −  63  = 
4)   + 33 = 55
      55  −  33  = 

---

4
6
8
0
4
6
8
0
3
3
129
2.
  Namunaga  qarab  mashqlarni  bajaramiz. 
34 
−
 
16
 
=
 
?
     
18
 
+
 
16
 
=
 
?
 
    
34
 
−
 
18
 
=
 
?
57  −  28          85  −  47          77  −  55
1)    −  39  =  22
   22 + 39 = 
2)   
−  63  =  37
   37 + 63 = 
Tarkibiy qismlar 
orasidagi bog‘lanishlar
10-dars
1.
  Qanday  xulosaga  keldingiz?       
18 + 16 = 34
34  −  18  =  16
34  −  16  =  18
kamayuvchi
ayriluvchi
ayirma
ayirma
kamayuvchi
ayriluvchi
ayirma
kamayuvchi
3.
  Tarvuzning  massasi 
necha  kilogramm?
1
 kg
3
 kg
10
 kg
4.
 Hisoblaymiz. Bo‘sh joylarni to‘ldiramiz.    
5.
 Noma’lumlarni topamiz.
16  −  4  = 
  + 6
12  +
   
=  30  −  10
 
−  10  =  25  −  15

---