Umumiy pafagogika fanidan

Pedagogik texnologiya.

Bu borada mutaxassis olimlarimiz qanday fikrdalar?

1. Pedagogik texnologiya bu...ta`lim shakllarini optimallashtirish maqsadida texnik vositalar, inson salohiyati hamda ularning o‘zaro ta`sirini inobatga olib o‘qitish va bilim o‘zlashtirishning barcha jarayonlarini aniqlash, yaratish va qo‘llashning tizimli metodidir. (YUNESKO) 2. Ped.texnologiya bu pedagogning amaliyotga joriy etishi mumkin bo‘lgan pedagogik tizim loyihasidir. (V.Bespalko) Ikkinchi ta`rifda nimaga e`tibor berilyapti? (amaliyotga) Darhaqiqat, amaliyotga e`tibor berish kerak, quruq gap bilan hyech narsaga erishib bo‘lmaydi. Bilim berish butun bir sistema. Xuddi bizning tanamiz bir sistema bo‘lganidek. Moboda charchab qolsam, o‘tirib dam olaman va tanam bir birini to‘ldiradi.

Endi tasavvur qiling, shu sistemamda bitta tishim og‘rib qoldi.Nima bo‘ladi? (Butun sistemani ishdan chiqaradi). Xuddi shunday, pedagogikada biror biror bir xatolikka yo‘l qo‘ysak, oxirida albatta natija biz kutgandek bo‘lmaydi.

3. Texnologiya-biror ishda, mahoratda, san`atda qo‘llaniladigan usullar, yo‘llar yig‘indisi. (Izohli lug‘at)

Bu ta`rifni izohlash uchun arafa kuni osh tarqatish udumi eslatiladi.) Xuddi oshlar har xil bo‘lganidek, texnologiyalar ham har xil. To maqsadga yetgunga qadar usullarim yig‘indisi mening texnologiyamdir. Men texnologiyamda biror bir kamchilikka yo‘l qo‘ysam, oxirida men kutgan natijaga erisha olmayman. Buning uchun men qo‘l ostimdagi bolalarga e`tibor berishim kerak. Uning uchun inson toifasini bilishim kerak.

«… avvaldan rejalashtirilgan natijalarga olib boruvchi va bajarilishi shart bo‘lgan tartibli amallar tizimidir» - V. Monaxov

«… o‘qituvchining o‘qitish vositalari yordamida o‘quvchilarga muayyan sharoitda ta`sir ko‘rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan belgilangan shaxs sifatlarini intensiv shakllantirish jarayonidir» - N. Sayidahmedov va M. Ochilov.

«… ta`lim jarayoniga yangicha yondashuv bo‘lib, pedagogikada ijtimoiy -muhandislik ongi ifodasidir; u pedagogik jarayonni texnika imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning optimal loyihasini tuzib chiqish bilan bog‘liq ijtimoiy xodisadir» - B. Farberman.

Masalan: «Ta`lim texnologiyasi ilmiy va boshqa bilimlarning amaliy masalalarni hal etishda tizimli ravishda qo‘llashdan iborat». (Golbrayt).

«Pedagogik texnologiya ta`limini tizimlashtirish yoki sinfda o‘qitishni tizimlashtirish g‘oyalarini pedagogikaga tadbiq etishdan iborat». (T.Sakomoto).

«Pedagogik maqsadlarga erishishda foydalaniladigan barcha shaxs, amaliy va uslubiy vositalarning tizimlashgan majmui va ularni faoliyat ko‘rsatish tartibi». (Klarin M.V.).

Yuqoridagi ta`riflarda pedagogik texnologiyaning tub mohiyati o‘quv jarayoniga tizimli yondashishdan iborat ekanligi yaqqol ko‘zga tashlanadi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, pedagogik texnologiyaning eng qadimgi manbai bu - nuqsonsiz mehnat konsepsiyasi ekan. Nuqsonsiz mehnatni ta`minlovchi shartlardan biri mehnat qilayotgan subyektning psixologik shaxsiy xarakteristikalarini hisobga olishdir. Bunday mehnatning eng muhim omillari quyidagilar:

- kasbga qiziqish;

- kasbiy tayyorgarlik sifati;

- o‘z mehnatini muntazam nazorat qilib borish.

Nuqsonsiz mehnat g‘oyasini to‘g‘ridan-to‘g‘ri pedagogik faoliyatga ko‘chirish mumkin emas. Chunki, unda omillar ancha ko‘proq.

Pedagogik texnologiyaning metodologik sifatlari quyidagilardan iborat: texnologik sxema, ilmiy asos, tizimlilik, boshqaruvchanlik, samaradorlik, takrorlanuvchanlik.

Texnologik sxema- texnologik jarayonning shartli ifodalanishi. U alohida funksional elementlarga bo‘linadi va ular orasidagi mantikiy aloqalar belgilanadi.

Ilmiy asos- har bir pedagogik texnologiya birorta ilmiy ta`limotga tayanishi kerak. Ilmiy ta`limot bu - ta`limiy maqsadlarga erishishining ilmiy jihatdan asoslanishidir.

Tizimlilik - pedagogik texnologiya tizimga xos bo‘lgan barcha belgilarga ega bo‘lishi kerak:

- jarayonning mantiig‘i;

- uning barcha qismlarining o‘zaro bog‘liqligi;

- yaxlitligi;

Boshqaruvchanlik deyilganda quyidagilar nazarda tutiladi:

- maqsadlarni qo‘yish;

- rejalashtirish;

- o‘qitish jarayonini loyixalash;

- qadamba-qadam tashhis qo‘yish;

- natijaga tuzatish kiritish maqsadida vosita va metodlarni o‘zgartirish.
Samaradorlik - zamonaviy pedagogik texnologiyalar aniq sharoitlarda mavjud bo‘ladi va ma`lum o‘qitish standartlariga erishishini kafolatlaydi, natija bo‘yicha samarador, xarajatlar bo‘yicha optimal bo‘ladi.

Takrorlanuvchanlik - pedagogik texnologiyani boshqa subyektlar boshqa ta`lim muassasalarida qo‘llashi mumkinligi (natija esa bir xil bo‘ladi).

Xaqiqatan ham, agar o‘quv jarayoni to‘la takrorlanuvchan, alohida ko‘rinishlarga bo‘linsa, o‘qituvchining vazifasi oldindan tuzilgan (o‘zi tuzgan bo‘lishi shart emas) material bilan o‘qishni tashkil etishda tashkilotchi va maslahatchi rolini ijro etishdan iborat bo‘lib qoladi.

Yan Amos Komenskiy ta`lim olishni to‘rt bosqichga ajratgan. Ular:

1) avtopsiya (mustaqil kuzatish);

2) avtopraksiya (amaliy jihatdan bajarish);

3) avtoxresiya (olingan bilim, hosil bo‘lgan ko‘nikma-malakalarni yangi sharoitda qo‘llash);

4) avtoleksiya (o‘z faoliyati natijalarini mustaqil bayon qilish).