Universiteti xabarnomasi

 
Muhokama. 
Pedagogik improvizatsiyada ijodiy dominantning 
tarkibiy qismlari diqqat, tasavvur va ilhomdir. 
Tasavvur
- 
bu mavjud g‘oyalar, bilimlar, tajribalar asosida yangi 
tasvirlar, g‘oyalar, fikrlar yaratishdan iborat aqliy jarayon. Tasavvurni 
inson oldida turgan vazifalar, uning ehtiyojlari, his-
tuyg‘ulari, 
dunyoqarashi, oldindan ko‘rish zarurati rag‘batlantiradi. Tasavvur 
yaratilgan tasvirlarning yangilik darajasi bilan tavsiflanadi, u rekreativ 
va ijodiy bo‘lishi mumkin. Ijodiy tasavvur jarayonida yangilik va o‘ziga 
xoslik bilan ajralib 
turadigan tasvirlar yaratiladi, ko‘pincha bu hozi
r 
mavjud bo‘lmagan ob'ektlarning tasvirlari. Ijodiy tasavvurda shaxsning 
bilimi, kechinmalari, tajribasi, kuchli irodali va intellektual harakatlari, 
ongsiz munosabati, sezgi ishtirok etadi. 
Pedagogik diqqatning
o‘ziga xosligi shundaki, u bir vaqtning 
o‘zida turli ob'ektlarga (o‘quvchilar, dars mazmuni va boshqalar) 
taqsimlanishi va aniq pedagogik muammolarni hal qilishga qaratilgan 
bo‘lishi kerak. Diqqatni taqsimlash tufayli o‘qituvchi ta'lim holatidagi 
o‘zgarishlarni "tutib olishi" va harakat rejasini o‘z
gartirishga, ya'ni 
improvizatsiya qilishga qaror qilishi mumkin. 
Improvizatsiyani amalga oshirish uchun ilhomning mavjudligi 
katta ahamiyatga ega.
Ilhom
- 
bu insonning kognitiv va hissiy sohalari bog‘
langan va 
ijodiy muammoni hal qilishga yo‘naltirilgan eng yuqori ko‘tarilish 
holati. Ilhom, vazifa yoki muammoni qanday hal qilishni to‘satdan 
tushunish bilan chambarchas bog‘liq.
Jarayon tuzilishi bo‘yicha
- Klassik 
- uy vazifasi bilan improvizatsiya qilish 
- 
Aralash yoki o‘tish davri improvizatsiyasi (dastla
b klassik yoki 
dastlab uy qurilishi bo‘lishi mumkin).
V.A. Kan-Kalik sinfda pedagogik improvizatsiyaning manbasiga 
qarab beshta variantni aniqladi: 
1. Bilvosita induktsiya qilingan improvizatsiya (amaliy fikrlash va 
hissiy barqarorlik muhim rol o‘ynaydi);
2. "Ichkaridan" improvizatsiya (o‘qituvchining individual ijodiy 
xususiyatlariga bog‘liq);
3. Materialni taqdim etish mantig‘idan kelib chiqqan 
improvizatsiya (pedagogik fikrlashning faol ishtiroki orqali amalga 
oshiriladi); 
4. Introspektsiya va sinfiy idrokga asoslangan improvizatsiya; 
5. Pedagogik kashfiyot bilan chegaralangan improvizatsiya 
(“pedagogik idrok” natijasi).
V.N. Xarkin pedagogik improvizatsiya to‘rt bosqichda amalga 
oshirila
digan murakkab jarayon ekanligini ta’kidlaydi. ( Xarkin,1997)
1-bosqich - 
insight (insight). Bu bosqichda g‘oyaning kutilmagan 
intuitiv kashfiyoti, original harakat, paradoksal fikr va boshqalar sodir 
bo‘ladi. Ko‘pincha tushuncha nostandart vaziyatda yoki 
hissiy 
ko‘tarilish fonida paydo bo‘ladi.
2-bosqich - 
g‘oyani intuiti
v va mantiqiy tushunish va uni amalga 
oshirish usulini tanlash. 
3-bosqich - 
g‘oyani intuitiv va mantiqiy tuzatish bilan ommaviy 
amalga oshirish. 
4-bosqich - improvizatsiya natijasini bir zumda intuitiv-mantiqiy 
tahlil qilish. Improvizatsiya yoki qayta qurish faoliyatini davom ettirish 
to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.