Uot 31. 445. Q. M. MƏMMƏdov, Y.Ġ. ġAhverdiyev, H. M. HƏSƏnov, S. Y

Ekologiya və su təsərrüfatı  jurnalı, №3, may, 2016- cı il 

 

Qrunt sularının hidrokimyəvi çirklənmə göstəriciləri (ÜMD-ümumi minerallaşma dərəcəsi)  

Cədvəl 1. 

Quyunun 

dərinliyi (m-lə) 

Suyun 

səviyyəsi 

(m-lə) 

ÜMD (q/l) 

CO

2

-nin  miqdarı  (mq/l-

lə) 

199

8 

1999 

1998 

1999 

15,0 

4,81 

0,5

2 

1,20 

183 

568 

30,0 

1,00 

0,4

7 

1,28 

152 

658 

40,0 

0,20 

1,0

9 

2,58 

412 

1423 

 

Təzyiqli suların hidrokimyəvi çirklənmə göstəriciləri 

Cədvəl 2. 

Quyunun 

dərinliyi (m-lə) 

Süzgəcin 

yerləşmə    dərinliyi 

(m-lə) 

ÜMD (q/l) 

Sulfatın miqdarı (mq/l-lə) 

199

8 

199

9 

1998 

1999 

120 

95-100 

0,6

8 

1,56 

169 

914 

120 

75-80 

1,6

3 

1,61 

632 

732 

75 

20-25 

1,2

8 

2,02 

501 

954 

 

Müasir  dövrdə  ərazinin  bitki  örtüyünün 

ekojoğrafi baxımdan bərpasına və təbii land-

şaftın mühafizə edilməsinə monitorinq tətbiq 

edilməsi  və  vaxtaşırı  auditin  keçirilməsinə 

böyük ehtiyac vardır. Samur-Dəvəçi ovalığı-

na antropogen təsiri azaltmaq və yox dərəcə-

sinə çatdırmaq və təbii yolla olan çirklənmə-

nin qarşısını isə öncədən görülən tədbirlərlə 

minimuma endirmək lazımdır.  

Meşə sahələrində mal-qaranın həddindən 

artıq otarılmasının qarşısı alınmalı, yeni me-

şə  massivləri  salınmalıdır,  əks  halda  səhra-

laşma baş verəcək, qrunt sularının səviyyəsi 

qalxacaq  və  nəticədə  torpaqda  şorlaşma  baş 

verəcəkdir.    Samur-Dəvəçi  ovalığında  nadir 

və  azalmaqda  olan  flora  və  fauna  növlərini 

qorumaq  və  artırmaq  üçün  qoruqlar  təşkil 

edilməlidir.  

Samur-Dəvəçi  ovalığında  Xəzər  sahili 

ərazisində fəaliyyət göstərən kurort-müalicə, 

turizm  və  iaşə  müəssisələrində,  çimərlikdə 

və  fərdi  yaşayış  massivlərində  kanalizasiya 

şəbəkəsinin  və  tullantı  sularının  təmizlən-

məsi  üçün  lokal  təmizləyici  qurğuların  qu-

raşdırılması vacibdir.  

Unikal  şirin  yeraltı  su  hövzələri  kimi 

qiymətləndirilən  bu  düzənliyin  torpaq  qatı 

aerasiya  zonası  və  yeraltı  suların  neft  məh-

sulları  ilə  çirklənməsi  neqativ  geoekoloji 

proses  kimi  qiymətləndirilməlidir  və  qarşısı 

tez bir zamanda alınmalıdır. 

Ф.А.Салманова, Т.Т.Мамишова, 

А.М.Гусейнова, К.Б.Агаева, 

Г.Ф.Фатдаев 

 

 О экологическом состоянии  

Самур-Дивичинский равнины 

 

Резюме 

 

В  статье  анализировано  экологичес-

кое  состояние  Самур-Дивичинской  рав-

нины. Дана оценка природно-антропоген-

ного  загрязнения  исследуемой  террито-

рии  как  негативные  геоэкологические 

процессы и рекомендации как меры борь-

бы выше указанных процессов. 

 

---

Ekologiya və su təsərrüfatı  jurnalı, №3, may, 2016- cı il 

 

F.A.Salmanova, T.T.Məmishova, 

Ə.M.Huseynova, K.B.Ağayeva, 

H.F.Fatdayev  

 

About the ecological state of the  

Samur-Davachi plains  

 

Abstract 

 

In the article has assessmented the envi-

ronmental  condition  of  the  Samur-Davachi 

plain. Assesses natural a anthropogen pollu-

tion  of  the  area  as  negative  geo-ecological 

process a recommendationed for this kind of 

the avoiding problems. 

 

F.A.Salmanova, T.T.MəmiĢova, 

Ə.M.Hüseynova, K.B.Ağayeva, 

H.F.Fətdayev  

 

Samur-Dəvəçi ovalığının ekoloji  

vəziyyəti haqqında 

 

Xülasə 

 

 

Məqalədə Samur-Dəvəçi ovalığının eko-

loji vəziyyəti təhlil edilmişdir. Ərazinin təbii 

və  antropogen  çirklənməsi  neqativ  geoeko-

loji proses kimi qiymətləndirilmiş və bu növ 

fəsadların  aradan  qaldırılması  üçün  tövsiy-

yələr verilmişdir. 

 

Ədəbiyyat siyahısı  

 

1.

 

M.  A.  Müseyibov.  Azərbaycanın  fiziki 

coğrafiyası. Bakı - 1998   

2.

 

K.S. Əsədov, F.M. Məmmədov, S.Ə. Sa-

dıxov. Böyük Qafqazın şimal-şərq hissə-

sinin meşələri. Bakı, 2008  

3.

 

E.Sultanov,  H.F.Fətdayev.  Samur-Dəvə-

çi düzənliyinin  yarımsəhra landşaft kom-

plekslərinin geokimyəvi şəraitinin ekolo-

ji qiymətləndirilməsi.  

4.

 

T.A.Xəlilov.  Səhraların  ekologiyası  və 

ekoloji  ekspertiza  məqsədli  informasiya 

sistemlərinin  yaradılması.  Akad.  B.  Bu-

daqovun 75 illiyinə həsr olunmuş “Azər-

baycanda  səhralaşma  problemləri”  Elmi 

Konf. Mat., 2003,  səh 35-37  

5.

 

Ş.Y.  Göyçaylı,  N.K.  Mikayılov,  R.B. 

Abdullayev və b. Ətraf mühiti mühafizə 

və  təbii  ehtiyatlardan    səmərəli  istifadə.  

Bakı-1996  

6.

 

Ş.Y.  Göyçaylı.  Coğrafiyanın  və  coğrafi 

ekologiyanın problemləri. Bakı-2004  

7.

 

R.A.  İsmayılov. Azərbaycan  ərazisindən 

Xəzər  dənizinə  axan  çayların  ekoloji 

vəziyyətinin tədqiqi.  avtoreferat, 2012 

 

Məqaləy MAKA-in Ekologiya İnstitutunun 

Elmi işlər üzrə direktor müavini f.-r.e.ü.f.d. 

N.F.Kazımov rəy vermişdir.   

 

УДК 502:22:612:574.2; 502/504:33;  502/504:001.89 

 

Н.Р. АЛИЕВ, Н.А. САМЕДОВА 

 

Институт Экологии, Национальное Аэрокосмическое Агентство 

 

СТРУКТУРНАЯ ВЗАИМОСВЯЗЬ ЭКОЛОГИЧЕСКИХ ПРОБЛЕМ И 

БЕЗОПАСНОСТЬ ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ 

 

Аннотация.  В  статье  классифициру-

ются  проблемы  глобальных  рисков,  вк-

лючая  представляющие угрозу для окру-

жающей  среды.  Исследуются  проблемы  

экологической  безопасности,  построены 

структурные  модели  взаимосвязи  рисков 

с  глобальными  климатическими  измене-

ниями,  связанные  с  парниковым  эффек-

том.  

Анализируются    вопросы  развития  и 

формирования экологических подходов и 

понятий.  Рассмотрены  экологические  ас-

пекты  национальной  безопасности  Азер-

байджана на концептуальном и законода-

тельном уровне.  

Ключевые  слова:  глобальные  и  эко-

логические  риски,  угрозы  экологической 

безопасности, глобальные изменения кли-

мата,  глобальное  потепление,  парнико-

вый  эффект,  экологические  проблемы, 

уровни экологической безопасности.  

---