Uot 541. 13: 541. 1382 Ətraf müHİTİn akustik səs-küY ÇİrkləNMƏSİ VƏ orqaniZMƏ MƏNFİ TƏSİRİ

Dayanıqlı inkişaf, cild 2, № 2, 2022 
işləri, sürtünmələr, energetika, metallurgiya, sənaye sahələrini və s. göstərmək olar. 
Səsin gücü və intensivliyi bir saniyədə 1
sm
2
sahədən keçən səs enerjisinin miqdarına və ya 
hava dalğasının etdiyi təzyiqin gücünə görə qiymətləndirilir. Səs-küyün gücü istehsalat proseslərinin 
xarakterindən asılıdır. Məsələn, toxuculuq sexlərində 80-100 dB, təyyarə limanlarında – 130 dB, 
dəmir yolunda 80-90 dB, traktor işlədikdə 70-90 dB, adi danışıq 40 Db olduğu halda 140 dB 
qulaqbatıran səs sayılır. Səsə reaksiya isə eşitmə üzvlərinin həssaslığından asılı olur. [1] Robert Kax 
demişdir: “Səs-küyün insan orqanizminə təsiri vəba və taun xəstəliklərinə bəırabərdir, bəlkə də ondan 
üstündür.” [2]
Ətraf mühitdə infra səs mənbələri zəlzələlər, qasırğa, dəniz fırtınası və s. ola bilər. İnsanın 
infrasəsə məruz qalması işlədiyi istehsalatda baş verir. Kompressorların, dizel mühərriklərinin, maşın 
və mexanizmlərin işləməsi zamanı əmələ gəlir (infrasəsin böyük amplitutlarında qulaqlarda ağrı hiss 
olunur).
Ultrasəs də insan qulağı ilə eşidilir. Ultrasəs küləyin, dənizin səsində olur. Hətta bəzi canlılar 
(yarasalar, delfinlər) tərəfindən bu səs dalğaları buraxılır və qəbul edilir.
Hava hövzəsinin akustik çirklənməsi müasir dövrdə müxtəlif sənaye sahələrin də yeni texnika 
və texnologiyaların geniş tətbiqi, avadanlıqların, qurğuların gücü və sürəti, elektrikləşdirilmiş 
cihazların avadanlıqların, aparatların, qurğuların istismara verilməsi nəticəsində insanlar bir çox 
zərərli səslərin mənfi təsirinə məruz qalır.
Qeyd etmək lazımdır ki, səsin aşağı səviyyəsi ventilyasiya və kondisioner sistemlərinin işinin 
əsasını təşkil edir və əsas amili sayılır. Ona görə də qeyd olunan sistemləri, avadanlıqları istehsal 
sahələrində layihələşdirilərkən və quraşdırma üçün seçərkən akustik səs-küy faktorlarını mütləq 
nəzərə almaq lazımdır. Çünki müxtəlif intensivlikli akustik təsirə qarşı orqanizmlərin reaksiyası 
dəyişkən olur (cədvəl 1).