66
-səhmlərin (payların) və sahibkarlıq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi şərtlərini müəyyənləş-
dirməyə və ya onun ali idarəetmə orqanının funksiyalarını həyata keçirməyə imkan verən
hüquqlarının əldə olunması zamanı təsərrüfat subyektləri arasında bağlanmış əqdlərin
reallaşdırılmasında antiinhisar qanunvericiliyinə riayət edilməsinə dövlət nəzarəti;
-antiinhisar qanunvericiliyi təsərrüfat subyektlərinə özlərinin inhisar mövqeyindən sui-
istifadə etməyi, təsərrüfat subyektləri arasında ayrı-seçkilik yarada biləcək fəaliyyəti, rəqabətin
məhdudlaşdırılmasına səbəb olan sazişləri qadağan edir;
-antiinhisar qanunvericiliyi haqsız rəqabətin yolverilməzliyini tələb edir. “Haqsız rəqabət
haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq, haqsız rəqabətin aşağıdakı
formaları müəyyən edilir;
-rəqabət aparan firmaların təsərrüfat fəaliyyətinin öyrənilməsi;
-rəqabət aparan subyektlərin təsərrüfat fəaliyyətinin nüfuzdan salınması;
-rəqabət aparan firmaların təsərrüfat fəaliyyətinə müdaxilə;
-haqsız sahibkarlıq fəaliyyəti;
-haqsız işgüzarlıq davranışı;
-istehlakçıların çaşdırılması.
Göstərilən qanunun tələblərinə uyğun olaraq, haqsız rəqabətin forması kimi müəyyən
edilmiş həmin hərəkətlər qadağan edilir.
Beynəlxalq təsərrüfat əlaqələrinin qloballaşması şəraitində milli iqtisadiyyatın qarşısında
duran ən mühüm problemlərdən biri xarici ticarət fəaliyyətinin UDT-nin prinsiplərinə
uyğunlaşdırılmasıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra
respublikamızın beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sisteminə inteqrasiya olunması ilə bağlı tədbirlər
həyata keçirilmişdir.
ƏDƏBİYYAT
1.
Hüseynov T.Ə. Firmanın iqtisadiyyatı, Bakı: Azərnəşr, 2009, 600 s.
2.
Şahbazov K.A., Həsənov H.S. İdarəetmə qərarları, Bakı: İqtisad Universiteti, 2014, 176 s.
3.
Abbasbəyli A., Nəcəfov E. Beynəlxalq
münasibətlər nəzəriyyəsi, Bakı: Mütərcim, 2007, 208 s.
РЕЗЮМЕ
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ НЕКОТОРЫХ ПРОБЛЕМ
МЕЖДУНАРОДНЫX ОТНОШЕНИЙ В РЫНОЧНОЙ ЭКОНОМИКЕ
Мамедов И.С. Тагиев А.В.
Ключевые слова: Глобализация, торговля, информация, технологии, капиталресурсы,
природные ресурсы, транснациональные корпорации.
В данной статье исследуется роль международных отношений в современном мире в
контексте глобализации. Автор анализирует некоторые государственные меры, предпринимаемые в
области интеграции экономики Азербайджана в мировую экономику, а также рассматривает
направления развития экономики Азербайджана в условиях глобализации.
SUMMARY
SOME PROBLEMS OF GLOBALİZATİON OF
İNTERNATİONAL RELATİONS İN MARKET ECONOMY
Mammadov I.S., Taghiyeva A.V.
Key words: globalization, commodity, information, technology, capital resources, natural resources,
transnational corporations
This paper examines the role of international relations in modern world from globalization context.
Author has analysed some state measures of Azerbaijan economy for integration into world economy, too.
He also takes into consideration some directions of Azerbaijan economy for its globalization.
Daxilolma tarixi:
İlkin variant
21.11.2016
Son variant
27.09.2017
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində beynəlxalq əlaqələrin qloballaşmasının bəzi məsələləri
67
UOT 336.714
AMORTİZASİYA SİYASƏTİ İNVESTİSİYA QOYULUŞLARININ
ARTIRILMASI VASİTƏLƏRİNDƏN BİRİ KİMİ
1
HÜSEYNOVA MƏLAHƏT SOLTAN qızı
2
ƏHMƏDOVA TƏRANƏ MÜTƏLLİM qızı
Sumqayıt Dövlət Universiteti, 1-dosent, 2- müəllim
e-mail:
tarana.7474@mail.ru
Açar sözlər: investisiya, amortizasiya siyasəti, əsas fondlar, maliyyə, vergi, təkrar istehsal
İnvestisiyaların cəlb olunması və səmərəli istifadə edilməsi probleminin həlli konseptual,
sistemli, metodoloji yanaşma olmadan mümkün deyil. Ölkə iqtisadiyyatı üzrə bütövlükdə və onun
ayrı-ayrı sahələrində investisiya proseslərinin idarə edilməsi onların inkişaf strukturunun
dəyişməsinə və dinamikasına təsir edən amillərin kompleks tədqiqini tələb edir. İnvestisiyalaşma
üzrə idarəetmə qərarlarının formalaşmasına təsir edən makroiqtisadi şəraitin öyrənilməsi zəruridir.
İqtisadiyyatda baş verən dərin və səmərəli dəyişikliklər yalnız investisiyaların yeni idarəetmə
mexanizmlərinin formalaşması və fəal istifadəsi zamanı mümkündür.
Dövlətin investisiya siyasətinin formalaşdırılmasının elmi cəhətdən əsaslandırılmış
prinsiplərinin işlənib hazırlanması zəruridir. Təsərrüfat subyektlərinin investisiya siyasətinin forma-
laşdırılması prinsipləri investisiya proseslərinin idarə edilməsi metodologiyasının ən mühüm tərkib
ünsürlərindən biridir. Bu prinsiplərin yaradıcılıqla istifadəsi bütövlükdə respublika və onun
regionları, ümumilikdə iqtisadiyyat və onun sahələri üzrə məqsədli inkişaf proqramlarının
maliyyələşdirilməsi üçün investisiyaların seçimi mexanizminin təkmilləşdirilməsinə kömək
etməlidir. Bazar iqtisadiyyatında investisiyanı müəyyən edən birbaşa amillər xalis mənfəətin
gözlənilən norması və real faiz dərəcəsidir. Əgər xalis mənfəətin gözlənilən norması faiz dərəcəsini
ötərsə, onda investisiya mənfəətli olur. Ümumiyyətlə, investisiya qərarlarına təsir edən vasitələri
şərti olaraq üç qrupa – makroiqtisadi, mikroiqtisadi və institutsionala – bölmək olar. Makroiqtisadi
vasitələrə investsiyanın ümumi iqtisadi mühitini müəyyən edən və məhz faiz dərəcəsinə, iqtisadi
artım tempinə və xarici ticarət rejiminə təsir edən vasitələr aid edilir. Mikroiqtisadi vasitələrə
investisiyanın tərkib hissələrinə, yaxud ayrı-ayrı sahələrə – vergi dərəcəsi, amortizasiya qaydası,
güzəştli kreditlərə təsir göstərən tədbirlər aiddir. İnstitutsional vasitələr, xüsusi investorların
investisiya proqramlarını əlaqələndirməyə imkan verir və özünə investisiya siyasətini həyata
keçirən dövlət orqanlarını, sahibkar təşkilatlarını, informasiya sistemlərini daxil edir.
Məqalədə biz investisiyaya mikroiqtisadi baxımdan yanaşacağıq. İnvestisiyanın
tənzimlənməsinin mikroiqtisadi vasitələri arasında birinci yerdə firmaların sərəncamında qalan
fondların həcminə birbaşa təsir göstərən tədbirlər durur. İnvestisiyanın maliyyələşdirilməsinə
istiqamətlənən potensial vəsaitlər amortizasiya fondlarından və bölüşdürülməyən mənfəətdən
ibarətdir. Müxtəlifnövlü kapital aktivlərinə amortizasiya ayırmaları dövlətin vergi rejimi ilə
müəyyən olunur. Ona görə ki, bu vəsaitlər müəyyən vergi tutulan mənfəətdən hesablanır. Deməli,
əgər firma mənfəətinin nə qədər böyük hissəsini amortizasiyaya ayırarsa, bir o qədər az vergi
ödəyər və investisiya layihələrini maliyyələşdirmək üçün onda çox vəsait qalar. Firma üçün
sürətləndirilmiş amortizasiya rejimi daha əlverişlidir. Bu baxımdan amortizasiya siyasətinin roluna
xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Amortizasiya siyasəti potensial investisiyanın maliyyələşdiril-
məsinə zəmin və mənbə yaradır. Ona görə də bu siyasətin daim təkmilləşdirilməsi zəruridir [1].
Amortizasiya siyasətinin təkmilləşdirilməsində həlledici rolu, hər şeydən əvvəl, amortizasiya
qanunvericiliyinin əsas fondların qruplarının böyüdülməsi hesabına sadələşdirilməsi oynayır. Əsas
Sumqayıt Dövlət Universiteti – “ELMİ XƏBƏRLƏR”– Sosial və humanitar elmlər bölməsi
Cild 13 № 3 2017