Uot 81-11 MÜXTƏLİFSİstemli İNGİLİs və azərbaycan diLLƏRİNDƏ tamamliq budaq cüMLƏLƏRİ VƏ onlarin müqayiSƏLİ TƏHLİLİ
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
88
yaradıcı fikir mübadiləsi üçün situativ şərait yaratmış olar. Bu baxımdan seminar məşğələnin daha çox səciyyəvi hesab edilən bir neçə forması diqqəti cəlb edir[4,17]. 1.
Seminar-sorğu; 2.
Seminar-müsahibə; 3.
Seminar-disput; 4.
Seminar-nəzəri konfrans; 5.
Məruzə və referatın müzakirəsi və s. Seminar-sorğu daha geniş istifadə olunan bir üsul olub, sual-cavab şəklində aparılır. Bizcə, bu yol nə qədər uğurlu olsa da, tələbənin nəzəri bilikləri hərtərəfli mənimsənilməsinin əsas meyarı sayıla bilməz. Ona görə də adlarını qeyd etdiyimiz metodlardan da yeri gəldikcə istifadə etmək lazımdır. Seminar məşğələnin sonunda müəllim yekunlaşdırıcı mülahizələri ilə tələbələrin öyrəndikləri biliyi bir daha təsdiqləməklə onlarda özünəinam hissini inkişaf etdirməlidir. Müasir Azərbaycan gənclərinin hərtərəfli formalaşmasında, inkişafında kompüterin əvəzsiz rolu var. Tələbələrin kompüterin və müasir informasiya kommunikasiya texnologiyalarının imkanları ilə tanış etmək şəxsiyyətin inkişafının mühüm amilidir. Təlimin kompüterləşməsi bütün fənnlər üzrə bilik, bacarıq və vərdişlər əldə olunmasına, onların idrak fəaliyyətlərinin və yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsinə imkan verir. Seminar dərslərində kompüterlərdən istifadə təlimin keyfiyyətini yüksəltməklə yanaşı, həm də psixi proseslərin əksetdiricilik imkanlarını fəallaşdırır. Bütün dünya təcrübəsi də təlimin kompüterləşməsini tədris prosesinin effektivliyinin yüksəldilməsi kimi mənalandırır [3,66-67]. Problemli təlimdə kompüterin imkanları daha genişdir. Tələbə axtarış qarşısında qalır, tədqiqatçı kimi fəaliyyət göstərir, problemin həllinə can atır. Kompüter təlimi şəraitində nəzarət və özünənəzarət prosesi dinamik xarakter alır və tələbənin müəllimlə əks-əlaqəsi subyekt–subyekt münasibətləri baxımından sistemli və məhsuldar olur, tələbə şəxsiyyətini fəallaşdırmaqla yanaşı, onu obyekt deyil, subyekt kimi xarakterizə edir. Belə anlam müəllim–sagird münasibətlərində əks- əlaqəni cox dəqiq ifadə edir. Müəllim və şagirdlərin bərabərliyi və birliyi mahiyyətcə “insan–insan” munasibətlərini formalaşdırır. Müəllim nəzərdə tutulan mövzunun tələbələr tərəfindən necə mənimsənildiyini müəyyən etməli və lazım gəldikdə onu təkrarən bir daha yenə izah etməlidir. Bu baxımdan seminar məşğələləri nəinki öyrədici xarakter daşıyır, həm də təlimin inkişafetdirici forması kimi təzahür edir. Bilirik ki, seminar məşğələsi bir sıra mərhələdən keçir. Bu mərhələlər, əsasən, aşağıdakılardan ibarətdir. 1.
2.
Seminar məşğələsinin səmərəli olması üçün zəruri sayılan ədəbiyyat üzərində iş. 3.
Seminar məşğələlərinin planlaşdırılması. 4.
Seminar məşğələlərinin icmallaşdırılması. 5.
Seminar məşğələlərinin icrası və yekunlaşdırılması. 6.
Seminar məşğələlərinin səmərəli təşkilində sorğunun rolu. 7.
Seminar məşğələlərinin səmərəli təşkilində təfəkkür əməliyyatlarının rolu. 8.
Seminar məşğələlərində mövzunu əhatə edən testlərin tərtibi. Adlarını qeyd etdiyimiz bu mərhələlər üzrə məşğələyə hazırlaşarkən aşağıdakı tələblərin nəzərə alınmasına xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. a)
b)
mətnin strukturunu müəyyənləşdirmək; c)
mətn üzrə hazırlaşarkən qeydlər aparmaq. Bu hazırlıq mərhələsindən sonra seminar məşğələlərinin struktur xüsusiyyətlərinin planlaşdırılması zəruri hesab edilir. Mövzu öz aktuallığını və müasirliyini saxlamaqla bütün xırda detallarla izah edilməlidir. Hər bir seminar məşğələsini planlaşdırarkən onun icmalını tərtib etmək vacibdir. Seminar məşğələsinin icrası mərhələsi praktik məzmun kəsb edir. Bu mərhələdə bütün Tələbələrin şəxsiyyət kimi formalaşmasında seminar məşğələsinin rolu
89
qrupun fəallığının tam təmin edilməsinə diqqət ayırmaq və materialın uzun müddət yadda saxlanılmasına nail olmaq lazımdır. Sorğuda kimin necə fəallıq göstərməsi haqda müəllimin qeyd dəftəri olmalıdır və burada aparılan qeydləri tələbələr müntəzəm bilməlidir. Seminar mövzusunun fərdi sorğusu zamanı dərsi danışan tələbənin fikirlərinin ardıcıllığını və mövzunu tamlığı ilə izləməsini təmin etmək məqsədilə belə bir qayda qoymaq lazımdır ki, yoldaşını dinləyən tələbələr ona sual versinlər, onun materialın hansı cəhətlərini dəqiq ifadə etmədiyini və ya unutduğunu çıxış edib bildirsinlər. Belə olduqda tələbələrin məsuliyyəti artar, fəallıq göstərər və mövzu səmərəli öyrənilər. Müəllim elə metod seçməlidir ki, cavab verən tələbə arxayınlaşmasın. Ona görə də müəllim də hər bir dərsə frontal sorğu ilə başlayıb tələbələrin hazırlıq səviyyəsini üzə çıxarmalıdır. Məlumdur ki, fərdi sorğu zamanı tələbənin biliyini daha dərindən müəyyən etməyə və qiymətləndirməyə zəmin yaranır və eyni zamanda tələbələrin funksional imkanları üzə çıxır. Fərdi sorğu zamanı müəllimin diqqəti daha çox dərs danışan tələbənin üzərinə yönəlir. Ona görə də, hər bir müəllim qrupa verəcəyi sualları əvvəlcədən hazırlamalıdır. Seminar zamanı aşağıdakı məqsədləri yerinə yetirməyi faydalı hesab edirik: a)
b)
tələbənin funksional imkanlarının öyrənilməsi; c)
müstəqilliklərinin təmin edilməsi; d)
tərbiyəvilik prinsipinə əməl edilməsi; e)
elmi araşdırmalarına kömək edilməsi. Müasir təhsil sisteminin mühüm tələblərindən biri təlim prosesində tələbələrin müstəqilliyini təmin etmək, gələcək mütəxəssislərin elmi-nəzəri və praktik bilik, bacarıq və vərdişlərinin, yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsindən ibarətdir [2,5]. Cəmiyyətdə mənəvi amillərin rolunun daha da artdığı bir zamanda müəllim əxlaqi kamilliyi, yüksək mədəniyyəti və fiziki sağlamlığı ahəngdar şəkildə özündə birləşdirən yeni insan tərbiyə edir. Ona görə də xalqımızın tarixən milli zəmində formalaşdırdığı müsbət əxlaqi dəyərləri mənimsətmək, milli vətənpərvərlik hissini formalaşdırmaq müəllimlərdən iradə, əzm, mətanətlilik tələb edir. Gənc mütəxəssislərin hazırlanmasında seminar məşğələsinin təkrarolunmaz, xüsusi yeri vardır. Ali məktəb təcrübəsi göstərir ki, hər hansı bir fənn olursa-olsun, onun, spesfik xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq, seminar məşğələləri səmərəli təşkil edilərsə, məqalədə qeyd olunan tələblər səviyyəsində qurularsa, onda təlimin müvəffəqiyyətindən, gənclərin humanist şəxsiyyət kimi formalaşmasından, mütəxxəsis hazırlığının günümüzün tələbləri səviyyəsində qurulmasından danışa bilərik. ƏDƏBİYYAT 1.
Bayramov Ə.S. Müasir sosial şərait və psixologiya elminin qarşısında duran bəzi məsələləri // Azərbaycan məktəbi, N7, Bakı: 1989, s.9-12. 2.
3.
Əzimov Q. Psixi inkişaf və tərbiyənin müasir problemləri. Bakı: ADPU, 2004, 317 s. 4.
Mərdanov M., Ağamalıyev R., Mehrabov A., Qardaşov T. Təhsil sistemində monitorinq və qiymətləndirmə. Bakı: Caşıoğlu, 2003, 298 s. 5.
Həmzəyev M. Yaş və pedaqoji psixologiyanın əsasları. Bakı: TŞ, 2000, 172 s.
Rzayeva S.B. Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|