Uot 81-116 MÜASİr diLÇİLİKDƏ koqniTİv paradiqmaya dair məHƏRRƏmova mətanət hidayəT qızı
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
61
keçirilməsində istifadə edilir. Büdcədənkənar fondlardan istifadənin mümkünlüyü, təyinatı Azərbaycan Respublikasının “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında”, “Sosial siğorta haqqında”, “Qiymətli kağızlar haqqında”, “Vətəndaşların pensiya təminatı haqqında” qanunlarının tələbinə uyğunlaşdırılır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsində istifadə edilən metodlar içərisində icarə mülkiyyəti və lizinq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Lizinq, sahibkarlıq fəaliyyətinin bir növü olub, müvəqqəti istifadə olunmayan maliyyə vəsaitinin investisiya kimi digər təsərrüfatçılıq subyektlərinə istiqamətlənmişdir. Hazırda ölkəmizdə lizinq metodu özünün inkişafının başlanğıc mərhələsindədir. İstehsalat sferasında sənaye potensialının yeniləşməsində yüksək rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal etmək, həm də investisiya fəaliyyətini stimullaşdırmaq məqsədilə Azərbaycanda lizinq münasibətlərinin genişlənməsinə ehtiyac duyulur [2]. Azərbaycanda lizinq bazarı üçün geniş perspektivlər vardır: qeyri-neft sektorunun inkişafı, kiçik və orta sahibkarlığın stimullaşdırılması, ölkədə dünya səviyyəli yarışların, tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün tikinti və yenidənqurma işlərinin artması bunun üçün real imkanlardır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin investisiyalaşdırılmasında tətbiq edilən, lakin Azərbaycanda hələ az istifadə olunan metodlardan biri də françayzinqdir. Azərbaycanda françayzinq metodunun tətbiqinin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlər görülməlidir. Uzunmüddətə beynəlxalq yeni maliyyələşdirmə formalarından biri layihə üzrə maliyyələşdirmə metodudur. Onun digər əvvəlki metodlardan üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, maliyyələşmə obyektin layihələndirmə mərhələsindən onun istismara verilməsinədək davam edir. Layihə üzrə maliyyələşdirmə metodu Azərbaycanda neft və qaz yataqlarının işlənilməsi və istismarı prosesində daha geniş istifadə edilir. İnvestisiya meyilli vergi krediti metodu dünya təcrübəsində kiçik və orta sahibkarlığın maliyyələşdirilməsində geniş istifadə olunur. Təəssüflə qeyd edilməlidir ki, yuxarıda şərh olunan metodlardan Azərbaycanda sahibkarlığın investisiyalaşdırılmasında lazımınca istifadə edilmir. Sahibkarlıq fəaliyyətini genişləndirmək və ölkə iqtisadiyyatında sahibkarlığın rolunu artırmaq üçün məhz bu metodlardan geniş istifadə olunmalıdır. Məlum olduğu kimi, 2015-ci il qlobal maliyyə-iqtisadi qurumlarının proqnozlarına rəğmən, dünya iqtisadiyyatının inkişaf templərinin artımı ilə deyil, gözlənilməz azalması ilə səciyyələnib. Qlobal iqtisadiyyatda cərəyan edən proseslərin yaratdığı yeni çağırışlara, Azərbaycanın yerləşdiyi regionda geosiyasi gərginliyin artmasına baxmayaraq, 2015-ci ildə ölkə iqtisadiyyatının artımı, büdcə - fiskal dayanıqlılığı təmin edilib. Lakin dövlət büdcəsinin gəlirləri nəzərdə tutulduğundan 2,3 milyard manat və ya 11,6 faiz az olub. Gəlirlərin azalmasının əsas səbəbi neftin qiymətinin dünya bazarlarında kəskin aşağı düşməsi nəticəsində hökumət tərəfindən Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə nəzərdə tutulan transferinin azaldılması və bununla Neft Fondunun valyuta ehtiyatlarına qənaət etməsi qərarı olub. Neftin qiymətinin ucuzlaşmasının davam etməsi, həmçinin Mərkəzi Bank tərəfindən yeni məzənnə siyasətinə keçid 2016-cı il üçün təsdiq olunmuş dövlət büdcəsində bir sıra dəyişikliklərin edilməsini şərtləndirir. Bu dəyişikliklər qeyri-neft sektorunun və sahibkarlığın inkişafına əlavə təkan verilməsi kimi hədəfləri də güdməlidir. Qeyd edək ki, ölkə rəhbəri cənab İlham Əliyev sahibkarlığın inkişafını xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır. Son illər bu sahədə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, inzibati prosedurların sadələşdirilməsi, dövlət dəstəyinin genişləndirilməsi, o cümlədən vergi güzəştləri və subsidiyalarla bağlı əhəmiyyətli işlər görülmüş, Azərbaycan İnvestisiya Şirkəti, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu, “Aqrolizinq” ASC və digər vasitələrlə real sektora investisiya dəstəyi göstərilmişdir. Sahibkarlığın inkişafına mənfi təsir edən süni maneə və əngəllərin aradan qaldırılması istiqamətində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tapşırıqlarının icrası sürətlə davam etdirilib. Dövlət başçısının təşəbbüsü ilə Milli Məclisdə qəbul olunmuş qanun da sahibkarlıq subyektlərində 2015-ci il noyabrın 1-dən iki il müddətində yoxlamaların dayandırılmasını nəzərdə tutur. Bu sənəd xüsusən də kiçik və orta sahibkarların mənafelərinin qorunması, onların fəaliyyətinə əsassız
62
müdaxilələrin aradan qaldırılması baxımından vacib əhəmiyyətə malikdir. Sahibkarlıq fəaliyyətinin xüsusi razılıq tələb olunan növlərinin sayının 59-dan 37-dək azaldılmasına və sənədləşmə prosedurlarının sadələşdirilməsinə, bu işlərin "ASAN xidmət" mərkəzlərində həyata keçirilməsinə başlanılıb. Vergilər Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərlə ticarət, ictimai iaşə, mülki tikinti sahələrində sahibkarların fəaliyyəti üçün sadələşdirilmiş vergi rejiminin tətbiqinə 2016-cı il yanvarın 1-dən başlanılıb. 2015-ci ilin ilkin yekunlarına görə, ölkə sahibkarlarına dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına müvəkkil kredit təşkilatları üzrə kredit portfeli 1 milyard 15 milyon manat, o cümlədən Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu üzrə 945 milyon manat, Kənd Təsərrüfatı Layihələri və Kreditlərinin İdarə Edilməsi Dövlət Xidməti üzrə 70 milyon manat təşkil edib. Ötən il həmin mənbələrdən və dövlət büdcəsindən ayrılmış vəsait hesabına 5243 sahibkara 249 milyon manat məbləğində güzəştli kredit verilib. Verilən kreditlərin 40 faizi və yaxud 100 milyon manatı dövlət büdcəsindən, 60 faizi və yaxud 149 milyon manatı isə kredit portfelinin vəsaiti hesabına, yəni qaytarılmış kreditlər hesabına olub. Bütövlükdə ayrılan güzəştli kreditlərin 85,6 faizi aqrar sektorun, 14,4 faizi müxtəlif sənaye və digər sahələrin inkişafına yönəldilib. Bununla yanaşı, 2015-ci ildə 5160 sahibkara 56 milyon manat məbləğində kiçikhəcmli güzəştli kredit verilib. Ümumiyyətlə, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu fəaliyyətə başlayandan bəri qurumun xətti ilə sahibkarlara 2 milyard manatadək yardım göstərilib və sahibkarlıq subyektlərində yüz minlərlə yeni iş yerlərinin yaradılması təmin edilib [3]. Kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin iqtisadi inkişafda mühüm rol oynadığını nəzərə alaraq bu istiqamətdə də maliyyələşdirmə problemlərinin aradan qaldırılması daim dövlətin diqqət mərkəzində olmalıdır. Azərbaycanda da kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinə maliyyə yardımı həyata keçirən dövlətin bu sahədəki fəaliyyəti qənaətbəxş hesab edilməsə də, həmin işi aparmaq üçün qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi və genişləndirilməsi məsələləri diqqətdən kənarda qala bilməz. Bununla belə, ölkəmizdə kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin maliyyələşmə mənbələri arasında adı çəkilən mənbə xüsusilə fərqlənmir. Bu sahədəki qanunvericilik bazasında bir sıra çatışmazlıqlar vardır. Son illər kiçik sahibkarlığa yardım maddəsində dövlət büdcəsində nəzərdə tutulan vəsaitləri vaxtında və tam həcmdə sahibkarlara çatdırmaq mümkün olmamışdır. Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafına dövlət maliyyə yardımının konsepsiyasına yenidən baxılması məqsədəuyğun hesab edilə bilər. Dövlət büdcəsində kiçik və orta sahibkarlığa investisiya köməyinin həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan vəsaitlərin öz təyinatı üzrə tam həcmdə istifadəsinin təmin edilməsi əsas hesab oluna bilər. Bununla yanaşı, bir sıra məsələrin həlli kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin inkişafını stimullaşdıran addımlar hesab edilir və burada da dövlətin rolu əhəmiyyətlidir. Dövlət tərəfindən sahibkarlıq sahəsində aşağıdakı məsələlərin həllinə diqqət yetirilməlidir: - sahibkarlıq fəaliyyətinin lisenziyalaşdırma qaydalarının sadələşməsi və lisenziyalaşdırılan fəaliyyət növlərinin siyahısının azaldılması; - Azərbaycan Respublikasında iqtisadi fəaliyyət sferasında dövlət nəzarəti sisteminin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq süni maneələrin aradan qaldırılması. Büdcədən ayrılan bütün vəsaitlərin kredit şəklində müxtəlif sahələrlə məşğul olan sahibkarlara eyni qaydalarla çatdırılması heç də uğurlu deyildir. Bunun üçün sahələrin bölgüsü aparılmalıdır və ölkə üçün inkişafı mühüm əhəmiyyət daşıyan, Azərbaycanın iqtisadi təhlükəsizliyinin qorunmasına xidmət edən sahələrə maliyyə yardımının verilməsi daha önəmli sayılmalıdır. Bütün bunlarla yanaşı, dövlət kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri ilə bağlı maliyyə siyasəti həyata keçirərkən regional amil də ön plana çəkilməlidir. Məlumdur ki, kiçik və orta müəssisələrin Bakıda cəmlənməsi meyli güclüdür və bu da yerlərdə sahibkarlığın az inkişaf etməsi deməkdir. Kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar dövlət siyasəti həyata keçirilərkən bu Azərbaycanda sahibkarlığın maliyyə təminatının gücləndirilməsi istiqamətləri
Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|