Urganch davlat universiteti geodeziya, kartografiya va kadastr kafedrasi zamonaviy geodezik asboblar va jihozlar

1. Kompensatorli nivelirlarning ishlash printsipini o'rganish
Kompensatorli nivelirlarning ishlash printsipi ko'rish trubasining ozgina egilishida, ko'rish 
o'qini gorizontal holatga qaytarishdir. Kompensatorlarning ikkita sxemasi qo'llaniladi: ko'rish 
o'qini optik yo'l bilan" sindirish " yoki ko'rish o'qi ob'ektivdan gorizontal holatda chiqishi uchun 
iplar to`rini siljitish orqali. 
3N-3KL Kompensatorli nivelirining ko'rinishi
2. Kompensatorli nivelirlarning sxematik diagrammasini chizing
rasmda N-3KL kompensatorli nivelirning prizmali mayatnik tipidagi funktsional bloki 
ko'rsatilgan, rasmda uning prizmalaridagi nurlarning yo'nalishi ko'rsatilgan.1-prizma ar - 90 
(prizma orqasida joylashgan 2); 2-prizma br-180"; 3-kompensator prizma br - 1800; 4-prizma 
ar-90°; 5 - mayatnik; 6-to'rtta berilliy iplari; 7-kompensatorning sezgirligini sozlash uchun 
muvozanat nuri; 8-kompensator blokining tanasi; 9 - uchta stakan sozlash vintlari 10 damper; 
11-stakanni sozlash vidasi; 12 damper; 13-mayatnikni gorizontal tekislikdagi burilishlardan va 
iplarning uzilishidan cheklovchi o'q; 14-kompensator blokini truba korpusiga mahkamlash 
uchun to'rtta teshik; 15-prizmani mahkamlash uchun kronshteyn 4; 16-kompensatorning tizimli 
xatosini bartaraf etish uchun vint; 17-muvozanat gayka
Kompensatorni hisoblash quyidagi tenglamaga muvofiq amalga oshiriladi
f//=a/b=KK'=K, (5) 
bu erda f-ob'ektivning fokus masofasi; a = AB - iplarni trubaga mahkamlash nuqtalari orasidagi 
masofa; b = ED - richag (3) bilan mahkamlash nuqtalari orasidagi masofa -; - kompensatorning 
harakatlanuvchi linzasining asosiy nuqtasidan iplarni 3-richagga mahkamlashning E va D 
nuqtalari orasidagi o'rtagacha bo'lgan masofa; K' - bu doimiy koeffitsient, iplarning 
egiluvchanligidan, ularga yuk va yukning og'irlik markazining holatidan; Km = p7u = 2.3-
mexanik kompensatsiya koeffitsienti. 

---