Uygulama esaslari

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

727

 

Çizelge V.1, Çizelge V.2, Çizelge V.3 ve Çizelge V.4’te verilen kontrol listeleri, mevcut 

yapılar ve bu yapılardaki tesisatlara ilişkin istenen verileri toplamak amacıyla kullanılmalıdır. 

Bu veriler esas alınarak, korunma ile ilgili ihtiyacı belirlemek ve böylece, kullanılacak en 

ekonomik koruma önlemlerini tanıtmak amacıyla Bölüm 3’e uygun bir risk değerlendirmesi 

yapılmalıdır. 

Not: Elektromanyetik girişime (EMG) karşı korunma ile ilgili daha fazla bilgi için IEC 

60364-4-44’e bakılmalıdır. 

 

V.2 Mevcut yapılara yeni elektronik sistemlerin eklenmesi: 

 Mevcut bir yapıya yeni bir elektronik sistem eklendiğinde, mevcut tesisat kullanılabilen 

koruma önlemlerine kısıtlama getirebilir. 

Şekil V.1’de sol taraftaki mevcut tesisatın yeni bir tesisata bağlanması durumu 

görülmektedir. Mevcut tesisat, kullanılabilen koruma önlemleri üzerinde kısıtlamalar 

meydana getirmektedir. Bununla birlikte, yeni tesisatın tasarım ve planlaması, kabul edilecek 

gerekli bütün koruma önlemlerinin uygulanmasına izin verebilir. 

 

V.2.1 Olası koruma önlemlerinin gözden geçirilmesi 

V.2.1.1 Elektrik beslemesi:  

Genellikle TN-C tipinde olan mevcut elektrik şebekeleri (Şekil V.1, No.1), şebeke 

frekansında girişime neden olabilir. Bu tür bir girişim, aşağıda belirtilen arayüzler 

kullanılarak önlenir. Yeni bir elektrik şebekesi (Şekil V.1, No.2) tesis edilirken, TN-S tipi 

şebeke olması kuvvetle önerilir. 

 

V.2.1.2 Darbe koruma düzenleri:  

Hat üzerindeki darbeleri sınırlamak için, YKB’nin girişinde, korunacak donanıma yakın 

DKD’ler kullanılmalıdır (Şekil V.1, No.3 ve Şekil V.2). 

 

V.2.1.3 Yalıtım arayüzleri: 

 Girişimleri önlemek için, mevcut ve yeni donanımlar arasında yalıtım arayüzleri 

kullanılabilir. Bu yalıtım arayüzleri, Sınıf II izole edilmiş donanım (Şekil V.1, No.5), yalıtım 

transformatörleri (Şekil V.1, No.6), fiber optik kablolar veya optik bağlayıcılardır (Şekil V.1, 

No.7). 

 

V.2.1.4 Hat güzergahını belirleme ve ekranlama:  

Hat güzergahındaki büyük döngüler, çok yüksek gerilimler ve akımların 

endüklenmesine neden olabilir. Elektrik ve iletişim hatlarının (Şekil V.1, No.8) birbirlerine 

yakın güzergahtan geçirilerek ve böylece döngü alanı en aza indirilerek, bu çok yüksek 

gerilimler ve akımların endüklenmesi önlenebilir. Ekranlı iletişim hatlarının kullanılması 

önerilmektedir. Genişletilmiş yapılar için, ek ekranlama yapılması (örneğin, kuşaklı kablo 

kanalları kullanılması) önerilmektedir (Şekil V.1, no.9). Bütün bu ekranlar her iki ucunda 

kuşaklanmalıdır. 

Hattın uygun bir güzergahı izlemesi ve ekranlanması önlemleri, YKB 1’in hacimsel 

ekranına ilişkin ekranlama etkinliğinde daha az ve döngü alanında daha fazla önemli hale 

gelmektedir. 

 

 

 

 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

728

 

Burada 

 

1 Mevcut 

elektrik 

şebekesi (TN-C, TT, IT) 

E 

Elektrik hatları 

2 Yeni 

elektrik 

şebekesi (TN-S, TN-CS, 

TT, IT) 

S Veri 

hatları (ekranlı veya ekransız) 

3 DKD 

ET  Toprak 

sonlandırma sistemi 

4 Sınıf I standart yalıtım BN 

Kuşaklama şebekesi 

5 Sınıf II PE’siz çift yalıtım 

PE  Koruma (topraklama) iletkeni 

6 Yalıtım (izolasyon) transformatörü 

FE  Fonksiyonel topraklama iletkeni (varsa) 

7 Optik 

bağlayıcı (opto kuplör) veya fiber 

optik kablo 

//T  Üç telli elektrik hattı: L, N, PE 

8 Elektrik 

ve 

iletişim hatlarının yakın 

güzergahı  

// 

İki telli elektrik hattı: L, N 

9 Ekranlı kablo kanalları 

• 

Kuşaklama noktaları (PE, FE, BN) 

 

Şekil V.1 – Mevcut binalarda yıldırımın elektromanyetik etkilerinden korunma 

önlemleri ve elektromanyetik uyumlulukla ilgili iyileştirme 

 

V.2.1.5 Hacimsel ekranlama: 

 Yıldırım manyetik alanlarına karşı YKB’nin hacimsel ekranlanmasında, kafes 

genişliklerinin 5 m’den daha az olması istenir. 

Bölüm 4’e uygun normal bir dış YKS tarafından meydana getirilen YKB 1, kafes 

genişlikleri ve uzaklık 5 m’den daha büyük olduğundan, ihmal edilebilir seviyede ekranlama 

etkilerine sahiptir. Daha yüksek ekranlama etkinliğinin istenmesi durumunda, dış YKS’nin 

koruma düzeyi arttırılmalıdır (Madde V.7). 

YKB 1 ve daha yukarı YKB’lerde, ilgili radyo frekans yayınımına ve bağışıklık 

kurallarına uygun olmayan elektronik sistemlerin korunması için hacimsel ekranlama 

yapılması gerekebilir. 

 

V.2.1.6 Kuşaklama: 

 Frekansları birkaç MHz’e kadar olan yıldırım akımları için eş potansiyel kuşaklamada, 

5 m’lik kafes genişliğine sahip kafes biçimli düşük empedanslı kuşaklama  şebekesi 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

729

gerekmektedir. Bir YKB’ye giren bütün hizmet tesisatları, doğrudan veya uygun bir DKD 

üzerinden YKB’nin sınırına mümkün olduğunca yakın olacak şekilde kuşaklanmalıdır. 

Mevcut yapılarda, bu koşulların sağlanamaması durumunda, diğer uygun koruma önlemleri 

alınmalıdır. 

 

V.2.2 Elektrik ve elektronik sistemler için YKB’nin tesis edilmesi:  

Elektrik ve elektronik sistemlerin sayısı, tipi ve hassasiyetine bağlı olarak, küçük yerel 

bölgelerden (tek bir elektronik donanımın mahfazası) başlayarak büyük toplu alanlara (bütün 

bina hacmi) kadar uzanan uygun iç YKB’ler tanımlanır. 

Şekil V.2’de, özellikle mevcut yapılar için elektronik sistemlerin korunmasına yönelik 

olarak farklı ancak uygun çözümler sağlayan bir YKB planı görülmektedir. 

Şekil V.2a’da, bütün bir yapı içinde aşağıdaki gibi, korunan bir hacmi meydana getiren 

(örneğin, elektronik sistemlerin artırılmış gerilime dayanım seviyeleri için)  tek YKB 1’e 

ilişkin tesisat görülmektedir: 

- Bölüm 4’e uygun bir dış YKS ve bir iç YKS’den (yıldırım eş potansiyel kuşaklama ve 

ayırma uzaklıklarının uygunluğu) meydana gelen bir YKS kullanılarak YKB 1 meydana 

getirilebilir, 

- Dış YKS, yapıya yıldırım düşmesine karşı YKB 1’i korur, ancak YKB 1 içindeki 

manyetik alan hemen hemen zayıflatılmamış olarak kalır. Bunun nedeni, yakalama ucu ve 

indirme iletkenlerinin kafes genişlikleri ve uzaklıklarının 5 m’den fazla olmasıdır. Bu 

nedenle, hacimsel ekranlama etkisi, yukarıda da açıklandığı gibi, ihmal edilebilir seviyededir. 

Yıldırım çakmalarına ilişkin  R

D

  riskinin  çok düşük olması durumunda, dış YKS ihmal 

edilebilir. 

- İç YKS’de, bütün elektrik ve iletişim hatları için I

imp

 akımına uygun DKD’lere ilişkin 

tesisatları içeren YKB 1’in sınırında yapıya giren bütün hizmet tesisatlarının kuşaklanması 

gerekir. Bu sayede, gelen hizmet tesisatları üzerinde iletilen darbelerin DKD’ler tarafından 

girişte sınırlandırılması sağlanmış olur. 

Not: YKB 1 içinde yalıtım arayüzleri kullanmak, düşük frekanslı girişimi önlemek için 

de faydalı olabilir. 

Şekil V.2b’de, ekranlanmamış bir YKB 1 içindeki yeni cihazların iletim yoluyla yayılan 

darbelere karşı korunmasına ayrıca ihtiyaç olduğu görülmektedir. Örnek olarak, iletişim 

hatları ekranlı kablolar kullanılarak ve elektrik hatları DKD koruması kullanılarak 

korunabilir. Bu durumda, I

N

 akımına uygun ek DKD’lere ve donanıma yakın tesis edilen ve 

hizmet tesisatı girişinde DKD’lerle koordine edilen birleşik dalgaya uygun DKD’lere ihtiyaç 

olabilir. Ayrıca donanım için Sınıf II tipi çift yalıtım gerekebilir. 

Şekil V.2c’de, yeni elektronik sistemleri yerleştirmek için YKB 1’in içinde büyük toplu 

bir YKB 2 tesisatı görülmektedir. YKB 2’ye ilişkin kafes biçimli hacimsel ekran, yıldırım 

manyetik alanının önemli ölçüde zayıflatılmasını sağlar. Sol tarafta, YKB 1’in sınırında 

(YKB 0/1 geçişi) ve bunu izleyen YKB 2 (YKB 1/2 geçişi) sınırında kullanılan DKD’ler, Ek - 

Y’ye uygun olarak koordine edilmelidir. Sağ tarafta, YKB 1’in sınırında tesis edilen DKD’ler, 

YKB 0/1/2 doğrudan geçişi için seçilmelidir (Madde V.3.4). 

Şekil V.2d’de, YKB 1 içinde iki adet daha küçük YKB 2’ye ilişkin tesisat 

görülmektedir. Her YKB 2 sınırında iletişim hatları için de dahil olmak üzere elektrik hatları 

için ek DKD’ler kullanılmalıdır. Bu DKD’ler, Ek - Y’ye uygun olarak YKB 1’in sınırındaki 

DKD’lerle olmalıdır. 

 

Elektrik Mühendisleri Odası

---