Узбекистон республикаси олий ва урта

4.2. Don massasi nafas olish jarayonining umumiy tavsifi. 
Ma`lumki, har bir organizm hayot faoliyatini saqlash uchun sistematik 
energiya kirib turishiga muxtoj. Saqlanayotgan don va urug`larda bu jarayon ularning 
tarkibidagi moddalarining parchalanishi va shakl o`zgarishi bilan,ya`ni organik 
moddalar dissimilyatsisi asosan kand moddalargacha parchalanishi bilan namoyon
bo`ladi. Bunda sarflanadigan kandlar organizmdagi murakkab moddalarning gidrolizi 
va oksidlanishi natijasida tuldiriladi. Kandlar (geksoza) ning dissimlyatsiyasi aerob, 
ya`ni oksidlanish, yoki anaerob-bijgish yuli bilan yuzaga keladi. 
4.3. Don va urug`larning nafas olish turlari. 
Don va urug`larni saqlashda ularda ikki dissimlyatsiya turi har kuzatiladi. 
энергия
2
2
2
6
12
6
O
H
6
CO
6
O
6
O
H
С
)
гексоза
(




(3) 
энергия
5
2
2
6
12
6
OH
H
C
2
СO
2
O
H
С
)
этилспирти
(
)
гексоза
(



(4) 
Birinchi tenglik dissimlyatsiyaning aerob jarayonini harakterlab-aerob nafas 
olish deyiladi. Bunda geksoza to`liq oksidlanib fotosintez mahsulotlari -karbonat 
angidrid va suv hosil bo`ladi. 
Ikkinchi tenglik spirtli bijgish-anaerob jarayonni aks ettiradi. Bunda kam 
oksidlangan etil spirti bilan SO
2
hosil bo`ladi. 

---

26 
Nafas olish jarayonining u yoki bu turi ekanligini nafas olish koeffitsenti 
2
2
O
CO
K

yordamida talkin qilish mumkin.
Moyli o`simliklarda bu koeffitsent 1 dan kichik bo`ladi. Sababi bunda kislorod 
nafakat nafas olishga, balki moyning oksidlanishiga har sarf bo`ladi.