Va axborot texnologiyalari 11-sinf toshkent – 2021

WMR 
rubl zonasida operatsiyalarni 
amalga oshirish uchun RURning 
R-hamyondagi ekvivalenti;
WMZ 
AQSH dollarida operatsiyalarni 
amalga oshirish uchun USDning 
Z-hamyondagi ekvivalenti;
WME 
Yevroda operatsiyalarni amalga 
oshirish uchun EURning E-hamyondagi 
ekvivalenti; 
WMU 
Ukraina zonasida operatsiyalarni 
amalga oshirish uchun UAHning 
U-hamyondagi ekvivalenti;
WMB 
Bellorussiya zonasida operatsiyalarni 
amalga oshirish uchun BYRning 
V-hamyondagi ekvivalenti;
WMG 
1 gramm oltinning G-hamyondagi 
ekvivalenti;
WBC, 
WMD 
WMZningn S va D hamyonlardagi 
kredit operatsiyalari uchun 
ekvivalenti..

---

I BOB. 
MA’LUMOTLAR BAZASI VA MBBT HAQIDA TUSHUNCHA
327
BU QIZIQ!
Chakana savdo bilan shug‘ullanuvchi dunyodagi birinchi mashhur “onlayn 
sotuvchi” amazon.com edi. 1995-yilda AQShning Sietl shahrida kitob do‘koni sifatida 
tashkil etilgan Amazon hozirda butun dunyoda juda keng turdagi mahsulotlarni sotish 
bilan shug‘ullanadi.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida OSON, E-CARD, CLICK, WOOPPAY, alif.mobi, 
shuningdek, Interpay kabi elektron pul tizimlari ishlaydi.
Elektron hamyon
elektron pullarni saqlash uchun mo‘ljallangan vosita hisoblanadi. Elek
-
tron hamyonni to‘ldirish va ulardan pul yechishni tijorat banklarida naqd pul, bank kartalari 
(Visa, Mastercard, Uzkart), pochta, Internet-banking, pul o‘tkazmalar tizimlari va mobil aloqa 
yordamida amalga oshirish mumkin.
Elektron to‘lov vositalari –
axborotni o‘z ichiga olgan va to‘lovchiga to‘lovni amalga oshirish 
imkonini beruvchi bank kartasi yoki boshqa elektron jism.
Bank kartasi –
mahsulot va xizmatlar uchun naqd pulsiz shaklda haq to‘lash, pulni 
saqlash va olib yurish, zarur hollarda esa naqd pul yechish uchun zamonaviy qulay to‘lov 
vositasi. Bank kartasi orqali do‘konda xarid, hatto Internetda har qanday mahsulot, samolyot 
yoki poyezd chiptalari uchun to‘lovlarni amalga oshirish mumkin. Muayyan faoliyat uchun 
mo‘ljallangan Uzcard, Humo, Visa, MasterCard, UnionPay, MIR, Maestro va UnionPay
 
kabi 
turli bank kartalari mavjud. Jumladan, UzCard
 
sizga O‘zbekiston Respublikasi hududida xarid 
va to‘lovlarni amalga oshirish, shuningdek, milliy valyutada onlayn to‘lovlarni amalga oshirish 
imkonini beradi.
HUMO
kartasining afzalliklaridan biri – chegarasiz, PIN-kodni kiritmasdan, kontaktsiz 
to‘lov va xaridlarni amalga oshirishdir.
Mastercard 
– bu dunyo bo‘yicha eng mashhur karta hisoblanib, chet elda mehnat ta’tili 
yoki xizmat safarida bo‘lgan vaqtingizda qulay to‘lov vositasidir.
Mastercard & UzCard kobeyj kartasi
 
– MasterCard xalqaro to‘lov tizimi va UzCard mahalliy 
to‘lov tizimining noyob kartasi; milliy va chet el valyutasidagi pul o‘tkazmalari, bankomat va 
terminallardan chet el safarlarida foydalanish va Internetda har qanday xarid uchun haq 
to‘lash uchun karta.
QR-kod (Quick Response Code) –
tezkor aniqlanadigan kod. Kod o‘zida obyekt 
haqidagi ma’lumotni mujassam etadi, kundalik va turli savdo jarayonlarini sezilarli darajada 
optimallashtirishga yordam beradi. 
“QR-online” – Uzcard va HUMO to‘lov terminallarining to‘laqonli muqobili. Tizim to‘lov va pul 
o‘tkazmalari (QR-to‘lovlari) uchun juda qulay. Ushbu onlayn imkoniyat O‘zbekistonda elektron 

---