legitimlashtiradi. Odamlar muayyan tabaqaga mansub bo‘lish huquqini
o‘zlarining bundan oldingi hayotida «ishlab topgan».
Karma haqidagi tasaw ur Yevropacha tafakkurga butun lay yot
emas. U
jumladan, «har bir kishi o‘z baxtining yaratuvchisidir» va
«nima eksang, shuni o‘rasan» kabi maqollarda ifodalangan.
Biroq
Yevropacha tafakkurda, hindlamikidan farqli ravishda, axloqiy
sabablilik reinkamatsiya bilan bog‘lanmaydi. Reinkamatsiya g‘oyasi -
bu spetsifik hindcha fenomendir.
Shunday qilib, hind falsafasida axloqiy xatti-harakatlar «aylanish»ga
kiritilgan. Reinkamatsiya to‘g‘risidagi ta’limotning G‘arbdagi ko‘pgina
talqinlari, ayniqsa, yangi davrga oidlari uni individning ko‘plab hayotlari
yoki hatto uning abadiy hayoti haqidagi g‘oyaning ifodasi sifatida
ко‘rib chiqilgan. Masalan, Nisshening hind falsafasi
kayfiyatlari bilan
sug‘orilgan hamma narsalaming «abadiy takrorlanishi» to‘g‘risidagi
nazariyasi borliqni xristiancha tushunishga pozitiv muqobillik sifatida
ko‘rib chiqilishi mumkin. Ehtimol, reinkamatsiya g ‘oyasini u o‘lim
oldidagi qo‘rquvni bartaraf etishi va bizga takror va takror yangicha
yashash, ya’ni amalda cheksiz sonli umrlami yashash imkoniyatini
berishi uchun ham ijobiy baholasa kerak. Biroq bunday mulohazalar
shaxsni karmaga oid shakl o‘zgarishlar zanjiriga singdirib yuboradigan
hindcha dunyoqarashga unchalik muvofiq kelmaydi.
Darhaqiqat, xatti-harakatlar (shu jumladan, nutq va tafakkur),
xoxish -istaklar va ehtiroslar muammosi hind falsafasi uchun asosiy
muammolar bo‘lib hisoblanadi. Reinkamatsiya haqidagi ta’limotning
ta’kidlashicha, bizning navbatdagi hayotdagi mavjud bo‘lish shaklimiz
bu hayotdagi orzularimiz va ehtiroslarimizni aks ettiradi.
Buni o‘z yo‘lida uchraydigan hamma narsani yeb, hazm qilib
yuboradigan kapalak qurti bilan qiyoslash o‘rinli bo‘lishi mumkin.
Kapalak qurtiniki kabi xohish-istaklarga ega bo‘lgan
kishi
navbatdagi hayotida unga aylanadi. Kapalak qurti G‘arb mentalitetining
tobora ko‘proq va beto‘xtov iste’molga nisbatan to‘yim bilmas ehtiros
bilan ifodalanadigan xususiyatining obrazi bo‘ladi. Shu sababli kapalak
qurtiga aylanmaslik uchun unga xos bo‘lgan xatti-harakatlar va xohish-
istaklardan yiroq bo‘lish kerak.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: