Vii. Uluslararasi

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

107

 

Ağrı  ilinin  nüfus  artışında  doğal  nüfus  artışı  etkili  olurken,  nüfus 

azalışlarında,  daha  çok  göçler  etkili  olmuştur.  Cumhuriyet  döneminde  ilk  nüfus 

sayımının yapıldığı 1927 yılında 104. 435 olan Ağrı ilinin nüfusu 2016 yılı ADNKS 

sonuçlarına göre 305.406’sı il ve ilçe merkezlerinde, 236.849’ u da köylerde olmak 

üzere  toplam  542.255  kişiye  ulaşmıştır.  Türkiye  genelinde  olduğu  gibi,  Ağrı  ilinde 

de kentleşme süreci 1950 yılını izleyen dönemlerde hız kazanmıştır. Ağrı özellikle 

1990  yılından  sonra  kademeli  göç  olgusunun  yoğun  olarak  yaşandığı  illerden  biri 

olmuştur.  

Ağrı  ili;  nüfusu,  gelişimi,  sosyal  ve  ekonomik  nitelikleri  bakımından  Doğu 

Anadolu  Bölgesi’nin  nüfusuna  ait  genel  özellikleri  yansıtır.  İl  genelinde  ekonomik 

faaliyetleri önemli ölçüde kısıtlayan iklim ve topografya koşullarının yanı sıra sosyal 

ve  kültürel  geri  kalmışlık  da  hızla  artan  nüfusun  göç  etmesinde  etkili  olmaktadır. 

Nitekim  Ağrı  ilindeki  göçler,  sınırlı  alanda  ve  şartlarda  tarıma  dayalı  üretimin 

yürütüldüğü  kırsal  kesimlerde  daha  yoğun  olarak  gerçekleşmektedir.  İldeki  göçler 

büyük  oranda  Türkiye’deki  büyük  kentlere  olmakla  birlikte  kırsal  kesimlerden  il 

içindeki kent yerleşmelerine ve yurt dışına da olabilmektedir. 

Göç  veren  yerlerin  en  belirgin  özelliklerinden  biri  de  nitelikli  insan  gücü 

kaybının  yoğun  olarak  yaşanmasıdır.  Dolayısıyla,  göç,  göçmenlerin  yerleştikleri 

kentler  kadar  ayrıldıkları  kentleri  de  ilgilendirmekte  ve  bu  kentler  arasındaki 

etkileşimi  biçimlendirip  kalıcı  izler  bırakmaktadır.  Ağrı  ili  de  göçler  sonucu  önemli 

ölçüde  nitelikli  insan  gücünü  kaybetmiş  ve  bu  durum  da  ildeki  kentleşme  ve 

gelişme üzerinde olumsuz etkiler yapmıştır. 

Ağrı ili özellikle 1990 yılından sonra kademeli göç olgusunun yoğun olarak 

yaşandığı  illerden  biri  olmuştur.  İl  genelinde  ekonomik  faaliyetleri  önemli  ölçüde 

kısıtlayan  iklim  ve  topografya  koşulları  yanında  sosyal  ve  kültürel  geri  kalmışlık 

hızla  artan  nüfusun  göç  etmesinde  etkili  olmaktadır.  Nitekim il  genelindeki  göçler, 

sınırlı  alanda  ve  şartlarda  tarıma  dayalı  üretimin  yürütüldüğü  kırsal  kesimlerde 

daha  yoğun  olarak  gerçekleşmektedir.  İldeki  göçler  büyük  oranda  Türkiye’deki 

büyük kentlere olmakla birlikte kırsal kesimlerden il içindeki kent yerleşmelerine ve 

yurt dışına da olabilmektedir (Kaya, 2013: 537). 

Gerek  iç  göçler  ver  gerekse  dış  göçlerin  tümü  eğitim  ve  eğitim 

planlamalarını  etkiler.  Nüfus  hareketlerinin  sonucunda  oluşan  nüfus  artışı  veya 

azalışının  ortaya  çıkaracağı  eğitim  ihtiyaçlarının  nasıl  karşılanacağı  temel  sorun 

alanı  olarak  görülür.  Göçlerin,  hem  yetişkinler  hem  de  çocuklar  üzerinde  önemli 

etkileri  görülmektedir.  Özellikle  çocuklar  üzerindeki  etkileri,  kayıp  kuşaklara  yol 

açabilmektedir.  Hem  yakınlarını  hem  de  geleceklerini  kaybeden  çocuklar 

sosyoekonomik krizler karşısında en büyük bedeli ödeyen ve en ağır yükü taşıyan 

kesim olmaya devam etmektedir.  

Ağrı  ili  okuryazar  nüfus  incelenmesinde  dikkate  alınması  gereken 

hususlardan  biri  de,  ilin  aldığı ve verdiği  göç miktarıdır.  Bu  durum  nüfusun  eğitim 

yapısı üzerinde nüfus miktarını önemli ölçüde etkilemektedir. Ağrı’dan gerçekleşen 

göçler ile Ağrı’ya yönelen göçler hakkında sayısal bir değerlendirme yapmak üzere 

1990-2000 yılları arasındaki göçlerle, son durumu ortaya koymak üzere 2000-2015 

yılları arasında gerçekleşen göçler analiz edilmiştir.  

Ağrı  ilinden  1975-1980  döneminde  gerçekleşen  net  göç  miktarı  -24.986, 

net göç hızı da ‰ – 80,5, yani Ağrı ilinin bu dönemde aldığı göç 9.786 kişi verdiği 

göç ise 34.784 kişi kadardı. Bir sonraki sayım devresi olan 1980-1985 döneminde 

gerek  net  göç  miktarı  (-19.005)  ve  gerekse  net  göç  hızı  (‰-53,5)  bir  hayli  düşüş 

---

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

108

 

göstermiştir.  Ancak  bütün  sayım  dönemleri  içinde  en  fazla  göç  1985–1990  yılları 

arasında olmuştur. Bu devrede Ağrı’nın net göç miktarı -37.312, net göç hızı da ‰-

95,4 olarak gerçekleşmiştir. Ağrı ilinde 1990-2000 yılları arasındaki 10 yıllık süreyi 

kapsayan dönemde ilden göç eden nüfus miktarı 61.968 ve ile göçen nüfus miktarı 

35.758  kişidir.  Ağrı’nın  bu  dönemdeki  net  göç  miktarı  bir  önceki  döneme  göre 

(1985-1990) azalarak -26.213’e, net göç hızı da ‰-56,4’e gerilemiştir (Kaya, 2013: 

554). 

Ağrı ilinden 2015 ADNKS sonuçlarına göre 6 yaş ve üzeri göç eden toplam 

28.043 kişinin %50,6’sını erkek nüfus, %49.4’ünü de kadın nüfus oluşturmaktadır. 

Göç  eden  nüfusun  %4,3’ünü  okuma  yazma  bilmeyen  nüfus  oluştururken, 

%95,7’sini  okuryazar  olan  nüfus  oluşturmaktadır  (Tablo  24).  Bu  oranlarda,  göç 

eden nüfusun ilin okuryazarlık oranını düşürdüğünü açıkça göstermektedir.  

Tablo 1.Göç Eden Nüfusun Öğrenim Durumu (2015). 

Kaynak: TUİK 2015 verilerinden hesaplanmıştır. 

Şekil 1: Göç Eden Nüfusun Öğrenim Durumu (2015). 

Bitirilen Eğitim Düzeyi 

E 

% 

K 

% 

T 

% 

Okuma Yazma Bilmeyen 

203 

1.4 

999 

7.2 

1.202 

4,3 

Okuma Yazma Bilen /Bir Okul Bitirmeyen    2.229 

15.7 

3.583 

25.7 

5.812 

20,8 

İlkokul 

2.366 

16.7 

2.155 

15.6 

4.521 

16,1 

İlköğretim 

2.029 

14.3 

1.584 

11.4 

3.613 

12,9 

Ortaokul / Dengi Meslek Ortaokulu 

971 

6.8 

652 

4.7 

1.623 

5,8 

Lise ve Dengi Meslek Okulu 

2.976 

21.0 

1955 

14.1 

4.931 

17,6 

Yüksekokul veya fakülte 

2.936 

20.7 

2.525 

18.2 

5.461 

19,5 

Yüksek Lisans  

137 

0.9 

118 

0.9 

255 

0,9 

Doktora 

17 

0.2 

5 

0.1 

22 

0,1 

Bilinmeyen 

323 

2.3 

275 

2.1 

598 

2,0 

Toplam 

14.18

7 

50.6 

13.85

1 

49.4 

28.04

3 

100.0 

---